دکتر ندا ملکی*: کودک نزد پدر و مادر امانت است اما با توجه به اینکه نهاد‌های اثرگذار تربیتی در یک جامعه وسیع اسلامی به‌عنوان بازوهای یاری‌کننده خانواده در آموزش و تربیت کودک عمل می‌کنند، بنابراین دایره امانت می‌تواند در مقام مصداق توسعه پیدا کند. «مسجد» نیز به عنوان یکی از مکان‌های عبادت جمعی و فردی و اهالی آن به عنوان دعوت‌کنندگان به دین می‌توانند حس دینی را در کودکان پرورش داده و چراغ عشق به ارزش‌های معنوی را در وجود آنها برافروزند و در این امانتداری سهیم باشند. اما آیا اهالی مسجد به همان میزان که در بعد کلامی، آموزشی و تبلیغی جهت معرفی دین تلاش می‌کنند، مهارت پرورش بعد درونی، عاطفی و رفتاری کودکان را- که ایجاد اشتهای به دین می‌کند و نه اشباع از دین- دارند؟
در نظریه‌های روانشناختی بویژه در روانشناسی یادگیری، آنجا که حیطه‌های یادگیری را از سطح به عمق تقسیم‌بندی می‌کنند، چنین تشابهی وجود دارد. اولین حیطه یادگیری، حیطه «شناختی» (Cognitive) است که در قلمرو فرآیندهای ذهنی و فعالیت‌های گفتاری است.
دومین حیطه، حیطه «عاطفی» (Affective) است که علاوه بر جنبه‌های شناختی و آموزشی، فرآیندهایی چون توجه، احترام، ارزش‌گذاری، گرایش، باور، پذیرش و دیگر فرآیندهای عاطفی رخ می‌دهد و حیطه سوم، حیطه «روانی-حرکتی» است که در حالت فعالیت‌های عملی و رفتاری (Sensory-Motor) رخ می‌دهد [طبقه‌بندی حیطه‌های یادگیری، بلوم، ترجمه دکتر سیف].
به بیان ساده‌تر باید با زبان عمل به کنجکاوی‌های کودک در حوزه دین پاسخ داد نه با گفتاری که شور و اشتیاقِ یافتن و درک حقیقت را از او بگیرد. برای نمونه در سیره نبی مکرم اسلام صلی‌الله علیه و آله مشاهده می شود تا پایان عمر مبارک ایشان هیچ کودکی نتوانست در سلام کردن از آن بزرگوار پیشی بگیرد. این در حالی است که برخی دیدارهای پیامبر با کودکان یا در مسجد بوده یا در راه رفتن و رسیدن به مسجد اتفاق افتاده است. یعنی کودکی که ذات او خداطلب است، در مواجهه با شخصیت والای پیامبر اعظم(ص) که برگزیده خداوند و امین وحی الهی است به سلم و آرامش و محبت صادقانه دست یافته است که این امر خود اشتیاق به شناخت چنین دینی را در وجود کودک چنان بارور کرده که محرک او برای حضور در مسجد شده است. به عبارت بهتر، رفتار پیامبر اکرم(ص) در تعامل با کودک از حیطه شناختی عبور کرده و وارد حیطه عاطفی شده و شوق کنجکاوی و حس حقیقت‌جویی او را نسبت به زیبایی‌های دین و حلاوت دینداری افزایش داده است و این خود موجب بروز رفتارهای کودک در حیطه روانی و حرکتی می‌شود. در حقیقت هدف تربیت دینی برانگیختن شوق و رغبت به خداپرستی و پی بردن به کارکرد لذتبخش دین است. برای همین است که سقراط عبارتی به این مضمون گفته است: آموزش یعنی عشق به دانستن و هدف تربیت چیزی جز عشق به زیبایی و حقیقت‌جویی نیست.از سوی دیگر اهالی مسجد که خود یکی از مربیان کودک هستند، می‌توانند با کسب دانش و مهارت تربیتی لازم و با تکیه بر سیره عملی پیامبر گرامی اسلام(ص) و اهل بیت علیهم‌السلام هم در ساختن بنای صحیح تربیت کودک و هم بالا بردن تعداد مخاطبان کودک خویش در مساجد موثر باشند.
ادامه دارد...
*کارشناس ارشد امور فرهنگی و مذهبی