مرتضی اسماعیل‌دوست: مجموعه «دیرین دیرین» در مدت انتشارش همراه با ابتکارات ارزنده‌ای از همنشینی خلاقیت و سادگی بود و توانست مخاطبان بسیاری را بویژه در فضای مجازی با خود همراه کند. در گفت‌وگوی پیش رو با محمد ابوالحسنی، تهیه‌کننده این اثر جذاب سعی شد با توجه به اینکه اطلاعات چندانی درباره ساخت این مجموعه در دسترس نیست، نگاهی موشکافانه به شرایط تولید و برنامه‌های آتی «دیرین دیرین» داشته باشیم که در خلال آن خبری تازه و دست اول از ساخت فیلمی سینمایی توسط محمد ابوالحسنی به دست آمد.
***
شما با مجموعه موفق «دیرین دیرین» نشان دادید می‌توان به شکلی مستقل هم کاری ارزنده ساخت.
بله! مساله مهم ایده و خلاقیتی است که برای هر کاری باید داشت. ما واقعا متکی به دولت نبودیم و سعی کردیم روی پای خود بایستیم و به این نتیجه رسیدیم که به جای مدیر دولتی باید برای مردم کار کنیم و از این جهت وقتی مردم از کاری خوش‌شان بیاید، آن مجموعه پیروز شده است. به نظرم موفق شدن در هنر چندان به دولت‌ها وابسته نیست و بستگی به هدف، نگاه و توان مجموعه کاری دارد. همین قضیه‌ای که شما اشاره کردید کاملا درست است و متاسفانه اکثر همکاران ما در بخش انیمیشن دنبال سفارشات دولتی بودند و مراکز مختلف و شناخته‌شده‌ای که شما خوب می‌شناسید، وجود دارد که از برخی آثار انیمیشن حمایت می‌کنند.
شما از ابتدای سال 94 از طریق شبکه‌های مجازی فعالیت خود را عرضه کردید و با تلویزیون به بخش مهمی از مردم شناخته شدید. چقدر فضای جامعه را پذیرای این نوع مواجهه از طریق فرم انیمیشن با قضایای مهم اجتماعی می‌دانستید؟
ما اوایل سال 94 براساس بررسی‌های انجام شده دیدیم مهم‌ترین کاری که می‌توانیم بکنیم جذب مردم از طریق انیمیشن است و فضایی که باید ایجاد می‌کردیم براساس نگاهی ساده و طنازانه بود. از طرفی دیدیم در زمانی نشریات به طور روزانه کاریکاتورهای جذابی را برای مسائل روز منتشر می‌کردند و موفق بوده‌اند. از این جهت به دنبال این رفتیم تا مانند کاریکاتور روز این بار انیمیشن روز داشته باشیم. ما سعی کردیم ایده‌هایی مناسب را براساس موضوعات روز و با زبانی جذاب ارائه کنیم. من برای نخستین‌بار این ایده را با آقای درخشی و دوستان خلاق دیگر مطرح کردم که الحمدالله با توفیق و همراهی بسیاری از سوی مخاطبان همراه شد.
در خاکستر ایده‌یابی‌ها، شما توانستید مسائلی دم دستی را از نگاهی ساده اما زلال و پذیرفتنی ارائه دهید. برای این ایده‌های ناب و پرداخت‌های جذاب از اتاق فکری خاص هم استفاده می‌کنید؟ من شنیده‌ام حتی برای ایده‌یابی از مردم هم کمک می‌گیرید.
بله! ما براساس موضوعات مختلفی که برای جامعه مهم است، سعی می‌کنیم از طرق مختلف ایده‌های خود را پیدا کنیم. مثلا یکی از مسیرها از طریق خط مستقیمی است که با مردم داریم و خیلی در این زمینه به ما کمک می‌کنند، مانند موضوع سود بانکی که حرف مردم بود و مهم‌ترین مساله این است که انتخاب سوژه‌ها براساس خواست و نگاه مردمی حاصل می‌شود. مردم با مساله نرخ سود بانکی یا میزان مالیات مشکل دارند و به ما منتقل می‌کنند و ما هم براساس این موضوعات شروع به ایده‌پردازی می‌کنیم. گاهی هم خودمان به ایده‌هایی مناسب برای پرداخت می‌رسیم. ما در گروه کاری‌مان افراد خلاقی داریم که اتاق فکر کوچکی به مرکزیت آقای درخشی است که واقعا آدم اعجوبه‌ای است و به خوبی ایده‌ها را تبدیل به اثری جذاب می‌کند. نحوه کار هم این است که ابتدا ایده‌ها شکل گرفته و مورد پرداخت قرار می‌گیرد تا براساس آن قصه‌ای حاصل شود و سپس فیلمنامه‌ای از آن به دست می‌آید تا به تولید برسد.
مهم‌ترین رمز موفقیت مجموعه برنامه «دیرین دیرین» چیست؟
رمز موفقیت «دیرین دیرین» صداقتی است که با مخاطب دارد. ببینید! ما حرفی را که درست باشد می‌زنیم و نمی‌خواهیم بیهوده برای برخی مسائل جوسازی کنیم. دنبال باند، جناح و دسته‌ای نیستیم و هر موضوعی که برای جامعه مهم و با ارزش نباشد را کار نمی‌کنیم.
شاید به این دلیل که نمی‌خواهید به کسی بربخورد، باعث نوعی محافظه‌کاری در انتخاب موضوعات سیاسی، اقتصادی شده که بسیار هم برای جامعه مهم است.
اتفاقا برای ما اصلا مهم نیست حرف‌های «دیرین دیرین» به کسی بربخورد. ما به دنبال حرف‌های مناسب و همراه با پیام هستیم.
پس چرا در مباحث مهمی مانند انواع پرونده‌های فساد اقتصادی و یا معضلات حاد سیاسی ورود پیدا نمی‌کنید؟!
ببینید! «دیرین دیرین» یک انیمیشن طنز سیاسی نیست. ما قرارمان این بود به‌عنوان مجموعه برنامه‌های انیمیشن در زمینه طنز اجتماعی کار کنیم و این براساس محافظه‌کاری نیست. قالب کاری ما این است و به دنبال رسانه‌ای برای فرهنگسازی در جامعه هستیم. ما دنبال رویکرد سیاسی نیستیم، مگر اینکه موضوعی سیاسی یا اقتصادی به جریانی اجتماعی تبدیل شود. برای مثال ما در شماره اخیر خود به مساله کنسرت‌های موسیقی پرداختیم. حالا شما می‌توانید بگویید ما نگاهی سیاسی به این مساله داشته‌ایم؟! ما در این کار و مجموعه‌های دیگر می‌خواهیم نگاه جامعه را نمایان کنیم. یا اینکه شما می‌توانید نرخ بانکی را به مساله‌ای سیاسی پیوند بزنید اما ما این نگاه را نداریم و می‌خواستیم پرداختی اجتماعی نسبت به این موضوع داشته باشیم.
محدودیتی برای پرداخت ایده‌ها و موضوعاتی خاص نداشتید؟ چون برخی از مجموعه برنامه‌های «دیرین دیرین» از طریق رسانه ملی پخش می‌شود که به هر حال چارچوب‌های خود را دارد!
اصلا محدودیتی نداشتیم و تا الان برای ما چارچوب خاصی در نظر گرفته نشده. همه برنامه‌هایی که می‌سازیم استاندارد پخش از تلویزیون را هم دارد و مشکلی بابت سانسور وجود ندارد. از این نظر تا به حال برنامه‌ای نبوده که ساخته باشیم و صداوسیما بخشی از آن را حذف کرده باشد.
یک بخشی از فعالیت‌های شما از طریق معاونت علمی و فناوری صورت یافت. اصولا آن بخش از برنامه‌هایی که از طریق سفارش‌های دولتی یا غیردولتی انجام می‌شود، باعث تغییر زاویه نگاه‌تان نمی‌شود؟
ما به شکلی کاملا مستقل کار را شروع کردیم و هنگامی که جلوتر آمدیم، یکی از نهادهایی که از قالب «دیرین دیرین» برای ارائه برنامه‌های خود استفاده کرد، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری بود که همچنان هم با آنها کار می‌کنیم اما این دلیل نمی‌شود که بخواهیم به سمت کار سفارشی برویم. این مساله‌ای طبیعی است و وابسته به آنها نیستیم. مثلا وزارت بهداشت هم چند قسمتی برای برنامه‌های خود به ما سفارش تولید داد.
در فضای پر شتاب فعالیت رسانه‌ها شاید یک سال هم مدت زیادی باشد و نیاز است به دنبال فضایی تازه‌تر و به روزتر باشید. در سال پیش رو به دنبال خانه‌تکانی در «دیرین دیرین» نیستید؟
ما هر جلسه‌ای که با بچه‌ها دور هم جمع می‌شویم به این نکته می‌رسیم باید حرف تازه‌ای برای مخاطب داشته باشیم و همیشه خود را به روز نگاه داریم. الان برای فصل تابستان به دنبال کاراکتری جدید هستیم و این برنامه‌ریزی را برای همه فصل‌ها داریم تا این مساله راکد بودن که منظور گفته شماست، پیش نیاید. از این جهت در کنار کاراکترهای گذشته به دنبال شخصیت‌های جدیدی هستیم. ما بر اساس نیازهای مردم آیتم‌هایی را تولید می‌کنیم، مثلا درباره موفقیت والیبال کاری داشتیم یا درباره اینکه در دوره جدید چگونه می‌خواهیم به شبکه جهانی مبادلات بانکی وصل شویم، آیتمی را تولید کردیم.
کاراکترهای جذابی در «دیرین دیرین» وجود دارند اما محدود هستند و نیاز به تنوع دارند. حالا چگونه به شخصیت‌پردازی کاراکترهایی مانند «وی» رسیدید که نامی طعنه‌وار دارد؟!
ما به دنبال ایده‌های جدیدی هستیم و البته این بستگی به موضوعات هم دارد که چه کاراکترهایی را بیشتر وارد فضای کار کنیم. کاراکتر «وی» را آقای درخشی طراحی کرد که ابتدا نام‌های دیگری داشت و به مرور و در زمان دوبله اسمش شکل گرفت.
در سبک کاری‌تان مانند مجموعه «شکرستان» شما از سبک «کات اوت» استفاده می‌کنید. از طرفی تجربیات موفق دیگری مانند سیا ساکتی از بهرام عظیمی در تلویزیون داشتیم. شما با چه تنوع و نگاه متمایز به این عرصه ورود یافتید؟
در بسیاری از مجموعه‌های انیمیشن از سبک «کات اوت» استفاده می‌شود اما نگاه ما در این انیمیشن کاملا متفاوت است. در واقع راحت بگویم من‌درآوردی خودمان است! مساله مهم برای ما سادگی و زمان انیمیشن بود که هر روزه طی یک دقیقه تولید شود و روایتی متفاوت داشته باشد. در این مجموعه‌ها داشتن پیام و ایجاد لبخند مهم بوده است و مسائلی از این دست را برای تولید در نظر گرفتیم. مردم از انیمیشن در این فضا سادگی می‌خواهند. ما از سال 1392 طراحی کار را شروع کردیم و طرح‌های مختلفی زده شد و شخصیت‌های مختلفی را مورد بررسی قرار دادیم تا در نهایت به قالب «دیرین دیرین»ی رسیدیم که از ابتدای سال 1394 تا الان حدود 700 قسمت از این مجموعه تولید شده که مانند روزنامه هر روز جز روزهای تعطیل منتشر می‌شود و در ایامی خاص مانند نوروز هم ویژه‌نامه دارد.
زمان یک دقیقه‌ای مساله‌ای مهم است که بتوانید در کوتاه‌ترین و موثرترین حالت ممکن حرف خود را به شکلی صریح و با سرعت منتقل کنید.
بله! در واقع روایت خاص خود را می‌طلبد که خارج از قصه‌گویی مرسوم است. ما باید در فرصتی کوتاه سوژه‌ها را پرورش دهیم و برای این منظور دائم و حتی تلفنی با آقای درخشی در حال گفت‌وگو هستیم یعنی ایشان حتی نیمه شب هم در حال کار کردن است! بحث مهم در این کار انتخاب عوامل مناسب بود که بتوانند به بهترین نحو کار خود را انجام دهند و ما از ترکیب مناسب افرادی خلاق در این مجموعه استفاده کردیم تا خروجی مناسبی داشته باشیم.
مهم‌ترین خط قرمز از نگاه «دیرین دیرین»ی‌ها چیست؟
ما به دنبال نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی نیستیم! (با خنده) از طرفی خیلی اصرار داریم کاری بسازیم که پاک باشد و خانواده‌ها بتوانند با هم ببینند.
من در این مدت فکر می‌کردم آیا «دیرین دیرین» قابلیت و ظرفیت تبدیل شدن به فیلمی سینمایی را دارد؟!
مجموعه «دیرین دیرین» قالبی کوتاه و روزانه داشته و طبق محاسبات ما ظرفیت رسیدن به 6000 قسمت را دارد. اما این خبر را اینجا عنوان کنم که در برنامه‌ریزی ما است که با جلوتر رفتن برنامه به سمت سینمایی کردن کار برویم و از اول هم این برنامه را داشتیم که بتوانیم کاری سینمایی هم بسازیم.
از چه زمانی به فکر نوشتن فیلمنامه و اجرای اثری سینمایی هستید؟
فکر می‌کنم ان‌شاءالله از سال آینده این کار را شروع کنیم و برنامه ما این است که بعد از پخش 1000 قسمت از برنامه این کار را انجام دهیم و به مرور با اضافه کردن کاراکترها به این سمت می‌رویم.