دکتر ندا ملکی*: در مبحث گذشته، به مواردی از ضرورت‌های احترام به کودک پرداخته شد. اینک به تفصیل موارد عنوان‌شده می‌پردازیم.
همان طور که بیان شد، اهالی مسجد که خود یکی از مربیان کودک هستند، می‌توانند با کسب دانش و مهارت تربیتی لازم و با تکیه بر سیره عملی پیامبر گرامی اسلام(ص) و اهل بیت علیهم‌السلام هم در ساختن بنای صحیح تربیت کودک و هم در بالا بردن تعداد مخاطبان کودک خویش در مساجد مؤثر باشند.
در این میان توجه به نیاز‌های انسانی کودک از سوی متولیان مساجد ضروری می‌نماید که به اختصار به برخی از آنها اشاره می‌شود.
یک: یکی از نیازهای جدی انسان که قرار است آیینه تمام‌نمای الهی و جانشین خداوند در روی زمین شود، تکریم و احترام است. انسان از دیدگاه قرآن دارای کرامت و حرمت است و این کرامت و حرمت اختصاص به فرد یا گروه خاصی ندارد، زیرا به فرموده حضرت امیرالمومنین امام علی(ع) در عهدنامه «مالک اشتر» انسان‌ها یا «برادر دینی» یکدیگرند یا «برادر خلقی»؛ اگرچه در اسلام برخی انسان‌ها درجه برتری از کرامت را دارا و ایشان همان باتقواترین‌ها هستند.
و کودکان اگر چه در کرامت با بزرگسالان مساوی‌اند اما باید از احترام بیشتری برخوردار باشند، چون این احترام ویژه نقش مهمی در تربیت آنها می‌تواند داشته باشد، بنابراین احترام و تکریم کودک از سوی اهالی مسجد پاسخگویی به یکی از مهم‌ترین نیازهای او است. این نقش از چند جهت مهم است. چون طبق روایتی که از حضرت امام جعفرصادق(ع) وارد شده است، قلب انسان‌ها چنان سرشته شده که هرکس به انسان، احسان کند، او را دوست می‌دارد و هرکس به او بدی کند او را دشمن می‌دارد(وسائل الشیعه، ج 16، ص 184)، اگر کودک  از والدین و مربی خود بی‌احترامی مشاهده کند دیگر سخنان و تعلیمات آنها نه‌تنها اثر تربیتی نخواهد داشت که اثر معکوس و ضدتربیتی نیز بر جای خواهد گذاشت.
دو: ارتباط با کودک در «خودپنداره» او تاثیر می‌گذارد و در نتیجه، تاثیر این خودپنداره در رفتار شخص است، زیرا رفتار انسان‌ها براساس شناختی است که از خود دارند و این شناخت از خود، معمولاً از طریق نگاه دیگران به انسان حاصل می‌شود. بنابراین اکثر انسان‌ها بویژه کودکان خود را چنان می‌شناسند که دیگران در رفتار خود با آنها، می‌نمایانند و طبق این شناخت از خود عمل می‌کنند. به بیان دیگر اگر در مسجد شخصیت کودک مورد تکریم قرار گیرد، او دیگر در آینده این شخصیت مکرم و محترم را با نافرمانی خداوند آلوده و مکدر نخواهد ساخت. روانشناسان نیز انگیزه اصلی فعالیت‌های انسان را احساس حقارت یا احساس عزت می‌دانند. بر این اساس، بنیاد ویژگی‌ها و صفات ناپسند اخلاقی چون تکبر، نفاق و بسیاری دیگر از آثار حقارت نفس، در دوران کودکی است.
سه: تکریم کودک موجب تکریم دیگران از سوی او خواهد شد و به صورت سلسله‌وار این صفت احترام به شخصیت انسان‌ها در وجود او نهادینه شده و به نسل آینده انتقال پیدا خواهد کرد. اما برخی از شیوه‌های تکریم و احترام به کودک که می‌تواند از سوی متولیان مساجد مورد توجه قرار گیرد، به شرح زیر است.
1- قیام و استقبال از کودک به هنگام ورود او به مسجد
این شیوه در سیره نبی مکرم اسلام(ص) هنگام ورود امام حسن و امام حسین علیهما‌السلام به مسجد دیده می‌شود. حضرت به احترام نوه‌های‌شان می‌ایستادند و برای آنها جا باز می‌کردند و حتی چند قدم به استقبال ایشان می‌رفتند. (بحارالانوار، ج 43، ص 285)
جابر بن عبدالله رحمت الله علیه می‌گوید: «از امام باقر علیه‌السلام درباره کودکانی که در نماز جماعت حاضر می‌شوند، سوال کردم. امام فرمودند: آنها را به صف آخر نفرستید بلکه بین آنها به‌وسیله بزرگان فاصله ایجاد کنید». (وسایل الشیعه ج4،ص21)
2-صدا کردن کودکان با نام‌های نیکو
گاهی ممکن است کودکان در مساجد طبق اقتضای کودکی‌شان بازی کنند یا فعلی بر خلاف میل بزرگ‌ترها از ایشان صادر شود. طبق سیره معصومین صلوات‌الله‌علیهم اجمعین باید کودکان را در هر شرایطی با نام‌ها، القاب و کنیه‌های نیکو صدا کرد که این خود احساس احترام را در آنها ایجاد کرده و نیز محبت‌آور است.
ادامه دارد...
*کارشناس ارشد امور فرهنگی و مذهبی