عبدالباری عطوان*: رجب  طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه نمی‌داند این روزها ضربه‌های دردناک از کجا به وی وارد می‌شود. در حالی که در کنیا در چارچوب تلاش‌هایش برای گشودن بازارهای جدیدی برای تجارت کشورش در قاره آفریقا به منظور جبران خسارت‌هایش به دلیل تحریم‌های روسیه حضور داشت، پارلمان آلمان با اجماع قطعنامه‌ای را مبنی بر به رسمیت شناختن کشتار بیش از یک‌میلیون ارمنی توسط ترکیه در یکصد سال پیش تصویب کرد.
اردوغان که بتازگی از بحران کناره‌گیری بازوی راستش و مهندس سیاست خارجی‌اش یعنی احمد داووداوغلو- نخست‌وزیر و صاحب نظریه «صفر کردن مشکلات» با همسایگان که رتبه اقتصادی و همچنین جایگاه سیاسی ترکیه را بالا برده، بیدار شده است، روز پنجشنبه از «نایروبی» تهدید کرد که قطعنامه مصوبه پارلمان آلمان به صورت جدی بر روابط میان آلمان و ترکیه تاثیر خواهد گذاشت.
او تهدید کرد به محض بازگشتش به آنکارا «اقدامات لازم» را اتخاذ خواهد کرد ولی «بکر بوزداغ» وزیر دادگستری ترکیه خطاب به آلمان گفت: «یهودی‌ها را می‌سوزانید در حالی‌ که ملت ترکیه را به نسل‌کشی متهم می‌کنید.» این اتهام‌های غضبناک که همزمان با تصمیم دولت ترکیه برای احضار سفیرش از برلین برای رایزنی بود و به منظور گرفتن زهر خشم‌آلود اعضای حزب حاکم و هواداران آن صورت گرفت، به سرعت با لحن انعطاف‌پذیر تغییر یافت به ‌گونه‌ای که بینالی ییلدریم، نخست‌وزیر ترکیه تأکید کرد «آلمان همچنان یک متحد کلیدی است و روابط میان 2 کشور ادامه خواهد یافت». ماموریت ییلدریم، نخست‌وزیر جدید ترکیه به خاموش کردن آتش‌هایی که اردوغان طی 5 سال گذشته شعله‌ور کرده و ترمیم پل‌هایی که با کشورهای همجوار قطع شده است و همچنین بازنگری جامع در سیاست‌های این کشور محدود می‌شود که این وضعیت، «انقلابی» در مواضع ترکیه در پرونده‌های بسیار حساس و خطرناک مانند پرونده‌های روسیه و سوریه به‌شمار می‌شود.
نکته مهمی در سخنرانی ییلدریم که ناظران داخلی و خارجی درباره آن تامل کرده‌اند، این است که او گفت: «برادران ما از 5 سال پیش در سوریه در جنگی بیهوده کشته می‌شوند».
او همچنین به ضرورت «توقف این جنگ» اشاره کرد بدون آنکه به شرط سرنگونی نظام حاکم بر سوریه بپردازد. توصیف جنگ سوریه به جنگ «بیهوده» یک نقطه عطف مهمی در سیاست ترکیه و چشم‌پوشی آشکار از میراث 5 سال حمایت از معارضان مسلح سوری با هدف سرعت بخشیدن به پروژه براندازی نظام و نیز چشم‌پوشی از درخواست برای ایجاد مناطق حائل یا منطقه پرواز ممنوع داخل اراضی سوریه محسوب می‌شود.
نعمان کورتولموش، معاون نخست‌وزیر بسیار واضح‌تر از رئیسش بود، آن زمان که او در کنفرانسی مطبوعاتی گفت: «ترمیم روابط با روسیه، عراق، سوریه و مصر درآمدهای تجاری به ارزش 36 میلیارد دلار  را به آنکارا بازمی‌گرداند».
وی افزود هیچ مانعی در برابر بازگشت روابط با روسیه به سطح سابق نمی‌بیند.  آنچه سخنان کورتولموش درباره چنین رغبتی برای ازسرگیری روابط با روسیه را مورد تایید قرار می‌دهد، لهجه آشتی‎جویانه‎ای است که اردوغان پیش از سفرش به نایروبی، آن را فاش و از اظهارات تنش‌آلودش درباره سرنگونی هواپیمای روسی در ماه نوامبر گذشته، عقب‌نشینی کرد. او گفت: «این حادثه اشتباه در ارزیابی توسط خلبان تُرک بود و نباید روابط شخصی و دولتی 2 کشور تخریب شود».  ناظران این عقب‌نشینی را مقدمه‌ای برای عذرخواهی که مسکو آن را می‌خواهد، ارزیابی کرده‌اند. ترکیه بدون دوست شده است آن هم در خاورمیانه‌ای ملتهب و جنگ‌زده. موضوع خطرناک‌تر این است که اینها (دوستان سابق) یا بیشتر آنها به دلیل سیاست‌ها و ائتلاف‌های اشتباه طی 5 سال گذشته تبدیل به دشمن شده‌اند.  ترکیه متحد تاریخی خود یعنی آمریکا را از دست داد همچنین روسیه، ابرقدرت جایگزین را نیز با تصمیم بررسی نشده برای سرنگونی یکی از هواپیماهایش از دست داد و اتحادیه اروپایی که ستون فقرات پیمان «ناتو» را تشکیل می‌دهد و خودش نیز از اعضای موسس در آن است را نتوانست حامی خود نگه ‌دارد. ترکیه همچنین در سوریه وارد جنگ شده است و با 2 همسایه ایران و عراق نیز در صلح سرد بسر می‌برد.
*تحلیلگر برجسته جهان عرب