دکتر سیدمحمدعلی خطیبی*: وزارت نفت کشورمان اعلام کرده من‌بعد نفت را به یورو خواهد فروخت که به نظر می‌رسد این تصمیم به دنبال مشکلاتی است که در جابه‌جایی و دستیابی به دلار ناشی از فروش نفت پیش آمده است، زیرا به‌رغم تمایل مشتریان نفت کشورمان به پرداخت پول ناشی از دریافت نفت به دلار به دلیل آنکه جابه‌جایی مبالغ قابل توجه دلار نیازمند چراغ سبز خزانه‌داری آمریکاست، لذا خریداران نفت در پرداخت پول نفت به دلار با مشکلاتی مواجه هستند اما سوال اصلی این است: آیا رویکرد به یورو مشکل دریافت پول نفت را حل می‌کند؟
پس از برجام هیات‌های سیاسی- اقتصادی از کشورهای مختلف اروپایی به کشورمان آمده و عزم خود را برای از سرگیری روابط اقتصادی با کشورمان نشان داده‌اند که این امر ناشی از تمایل کشورها و شرکت‌های اروپایی به همکاری‌های اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران است اما تجربه تحریم‌های اخیر بیانگر این واقعیت است که به‌رغم تمایل اروپا به بسط روابط سیاسی- اقتصادی با کشورمان، اگر این کشورها تحت فشارهای آمریکا قرار گیرند به سرعت تغییر موضع می‌دهند و سعی می‌کنند از جمهوری اسلامی ایران فاصله بگیرند. قطع روابط اقتصادی این کشورها در شرایط تحریم‌ها بویژه قطع خرید نفت و خروج شرکت‌های اروپایی فعال از کشورمان و رها کردن پروژه‌های مربوط به خود بیانگر تاثیرپذیری بالای اروپا از سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه بویژه خلیج‌فارس است.
برخی سیاستمداران کشورمان معتقدند با جلب نظر اروپا و عقد قراردادهای مختلف اقتصادی با کشورهای مهم عضو اتحادیه اروپایی می‌توان اروپا را در مقابل آمریکا قرار داد و از رویارویی آنها سود برد در حالی که تجربه نشان داده هرگاه کشورها و شرکت‌های اروپایی در یک دوراهی انتخاب بین منافع خود در ایران و آمریکا قرار گرفته‌اند آمریکا را ترجیح داده و ایران را تنها گذاشته و حتی همسو با آمریکا فشار بر کشورمان را اعمال کرده‌اند، زیرا یک مقایسه ساده بین منافع آنها در ایران و آمریکا نشان‌دهنده آن است که کفه منافع آنها در آمریکا به مراتب سنگین‌تر از ایران است لذا این تصور که به دلیل منافع اروپا در ایران، این کشورها در مقابل آمریکا قرار خواهند گرفت و در مواجهه ایران و آمریکا، از ایران حمایت خواهند کرد تصوری کاملا اشتباه است.
بدیهی است تصمیم وزارت نفت در قطع وابستگی به دلار تصمیم مبارکی است اما وابسته کردن صددرصد درآمدهای نفتی به یورو ممکن است راه‌حل مناسبی برای گریز از مشکلات کنونی نباشد، در حالی که اگر سبدی از ارزهای معتبر جهان انتخاب و فروش نفت با سبدی از ارزهای متنوع من جمله ارز کشور خریدار صورت گیرد آسیب‌پذیری مربوط به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
اینجانب به خاطر دارم حدود 9 سال قبل که مسؤولیت معاونت بازاریابی نفت خام و فرآورده‌های نفتی امور بین‌الملل شرکت ملی نفت را عهده‌دار بودم، دولت وقت تصمیم گرفت وابستگی فروش نفت به دلار را کاهش دهد لذا با خریداران نفت کشورمان مذاکره و از آنها خواسته شد پول نفت را به ارزهای معتبر دیگر پرداخت کنند که این جابه‌جایی از دلار به ارزهای معتبر دیگر حدود 70-60 درصد انجام گرفت، در آن برهه به دلیل افت شدید دلار از این جابه‌جایی کشور منتفع شد لذا هم به دلیل مسائل سیاسی و هم ملاحظات اقتصادی و نوسانات ارزها به صلاح است که به جای وابستگی به یک ارز خاص، سبدی از ارزهای معتبر جهان مدنظر قرار گیرد تا هم پول ناشی از فروش نفت و هم اندوخته‌ها و ذخایر ارزی کشور با رعایت متنوع‌سازی ارزها محافظت شود که در این صورت هم آسیب‌پذیری سیاسی و هم نوسانات ارزها کاهش خواهد یافت.
نتیجه اینکه، وابستگی صددرصد پول نفت کشورمان به یورو هم به دلیل وابستگی سیاسی اتحادیه اروپایی به آمریکا و تاثیرپذیری این اتحادیه از سیاست‌های آمریکا که در سال‌های اخیر این موضوع کاملا اثبات شده و هم به دلیل نوسانات ارزی یورو که به دلیل مشکلات اقتصادی اتحادیه اروپایی ممکن است یورو تضعیف شود، به صلاح نیست و شایسته است با بررسی‌های کارشناسی لازم سبدی از ارزهای معتبر جایگزین وابستگی به یک ارز خاص شود که این امر با اقتصاد مقاومتی سازگارتر است، زیرا در سایه اقتصاد مقاومتی نه تنها از تجربیات گذشته باید استفاده کرد بلکه با اتخاذ رویکردهای مناسب، اقتصاد کشور باید به گونه‌ای طراحی و اداره شود تا از نوسانات و تکانه‌های شدید که زندگی مردم را دچار مشکلات می‌کند در امان باشد.
* نماینده پیشین ایران در اوپک