سعید حاجی‌پور*: یکی از انوار درخشان آفتاب تابان برجام، لغو تحریم‌های بانکی است. حال بگذریم از تحریم سوئیفت که با آن شو‌های اجرا شده توسط بانک مرکزی در مقابل خبرنگاران سرانجامش به کجا کشیده است. اما نقل این روز‌های محافل،
زیر بار نرفتن بانک‌های محترم بین‌المللی پیرامون معامله و ارائه خدمات به ایران است. اساسا اگر یکی از مهم‌ترین وجوه تحریم‌های ظالمانه را تحریم‌های بانکی قلمداد کنیم، لغو نشدن این تحریم‌ها در نهایت به معنای لاف بزرگ آل برجام در فتح‌الفتوح بودن آن است.
حال داستان از چه قرار است. وزارت خزانه‌داری آمریکا در بیانیه‌ای که پس از اجرایی شدن برجام منتشر کرده است عنوان می‌کند بانک‌های خارجی نمی‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم از سیستم بانکی آمریکا برای معامله با ایران استفاده کنند و جک لو، وزیر خزانه‌داری آمریکا، در سخنانی صریح بیان می‌کند: «سیستم مالی آمریکا به روی ایران باز نیست و تا زمانی که ایران رفتار خود را در حوزه‌های غیرهسته‌ای تغییر نداده، تحریم‌های غیرهسته‌ای باقی می‌مانند». اما مقامات آمریکایی بشدت علاقه‌مند هستند با مواضعی شفاهی و کلی، طرف ایرانی را متقاعد کنند تحریم‌های بانکی کنار گذاشته شده و برجام به نحو احسن اجرایی شده است.
اما خودداری و ترس بانک‌ها از ایجاد ارتباط با ایران، منجر به سفر رئیس کل بانک مرکزی به ایالات متحده می‌شود تا به‌گونه‌ای این مشکل مرتفع شود و طرف آمریکایی را وادار کند اطمینان لازم برای بانک‌های نگران اروپایی را فراهم آورد. چند مصاحبه و سخنرانی به اندازه کافی در رفع این نگرانی‌ها کافی نیست و در نهایت جناب جان کری نشستی را با مدیران بانک‌های بزرگ اروپایی در لندن ترتیب می‌دهد تا حضوری آنها را توجیه و موجبات رفع نگرانی را فراهم کند. جلسه‌ای که جلوی دوربین و در حرف مثبت و در پشت دوربین ادامه ایران‌هراسی و فشار برای عدم مبادله و معامله با ایران بوده چرا که نتیجه این جلسه در جای خود بسیار قابل توجه و تأمل است.
چارلی اولیویه، سخنگوی داچ بانک: «کاهش تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپایی علیه ایران این انتظارات را افزایش داده که بخش بانکی از شرکت‌های مختلف در فعالیت‌های تجاری قانونی‌شان با ایران حمایت کند اما برخی تحریم‌های اتحادیه اروپایی و آمریکا علیه ایران و محدودیت‌های غیرتحریمی همچنان پابرجاست. بنابراین داچ بانک همچنان به طور کلی تجارت مرتبط با ایران را محدود خواهد کرد».
بانک استاندارد چارترد انگلیس: «ما هیچ مشتری‌ای را که ساکن ایران است یا هر موسسه تحت کنترل یا مالکیت فردی که ساکن ایران است را نخواهیم پذیرفت... ما نه معامله جدیدی را بر عهده خواهیم گرفت و نه با ایران یا هیچ طرف ایرانی‌ای تعامل خواهیم کرد».
استوارت لوی، مدیر حقوقی بانک اچ‌اس‌بی‌سی که به بهانه نقض تحریم‌های ایران میلیاردها دلار از سوی دولت آمریکا جریمه شده است در مقاله‌ای در روزنامه وال‌استریت ژورنال می‌نویسد این بانک قصد ندارد هیچ فعالیت جدیدی را که شامل معامله با ایران شود انجام دهد. او با اشاره به صحبت‌های اخیر جان کری، وزیر خارجه آمریکا که بانک‌های غیرآمریکایی را به معامله با ایران تشویق کرده، گفته است آمریکا از بانک‌های غیرآمریکایی می‌خواهد کاری را انجام دهند که هنوز برای خود بانک‌های آمریکایی غیرقانونی است.
این رفتار و سخنان مدیران بانک‌ها نتیجه بی‌اعتمادی آنها به دولت و نظام سیاسی آمریکاست. توافقی کتبی و پر سر و صدا چون برجام که در نشست‌های تبلیغاتی از سوی کاندیداهای ریاست جمهوری آمریکا تهدید به پاره شدن می‌شود اصلا قابل اعتماد نیست چه رسد به سخنان شفاهی جان کری. درگیری‌های شدید کنگره و دولت آمریکا درباره نحوه اجرای برجام و ارائه طرح‌های جدید تحریمی از سوی کنگره علیه ایران بر دامن زدن به این فضای ملتهب موثر واقع شده است. متأسفانه دولتمردان ما در نهایت خوش‌بینی به تعهدات ایمیلی و شفاهی طرف غربی دل‌خوش کرده‌اند اما در مقابل بانک‌هایی که با جریمه‌های میلیارد دلاری از سوی دولت ایالات متحده نقره‌داغ شده‌اند با حرف و سخن پای به میدان عمل نمی‌گذارند و همچنان از ارائه خدمات به ایران اجتناب می‌کنند. شاید بهتر است این مصرع از سعدی را با کمی تحریف خطاب به مقامات ایرانی و آمریکایی بیان کنیم که «به عمل کار برآید به سخنرانی نیست».
*کارشناس ارشد اقتصاد انرژی