حسین علوی: چرا محمدجواد ظریف، حسین امیرعبداللهیان را عزل کرد؟ چرا وزیر امور خارجه دولت روحانی درست در روزهایی که رسانه‌های وابسته به عربستان سعودی خبر از عقب‌نشینی ایران در موضوعات منطقه‌ای دادند؛ معاونی را عزل کرد که خار چشم آل‌سعود و جریان وهابی در منطقه بود؟ آیا انبوه اخبار، گزارشات و اظهارنظرهای مقامات منطقه درباره ضرورت تغییر امیرعبداللهیان را نباید در نظر گرفت؟ با توجه به سابقه رفتار ضعیف محمدجواد ظریف در مسائل منطقه‌ای بویژه اقدامات منفعلانه وزارت امور خارجه در مقابل آل‌سعود، آیا عزل امیرعبداللهیان شائبه‌برانگیز نیست؟ در بعد داخلی نیز، آیا این عزل مساله‌دار، نابهنگام نبود؟ آیا عزل معاون سرشناس وزیر امور خارجه توانست ماجرای رسوایی فیش‌های حقوقی را در حاشیه قرار دهد؟ درباره ماجرای تغییر حسین امیرعبداللهیان، معاون سابق عربی و آفریقای وزارت امور خارجه مسائلی وجود دارد که به نظر می‌رسد جواد ظریف باید در قبال آنها پاسخگو باشد. وزیر امور خارجه در واکنش به انبوه اعتراضاتی که درباره این تغییر مساله‌ساز به‌وجود آمده، واکنشی نشان داد که به نظر می‌رسد بیشتر پاسخی به حواشی اعتراضات بود و نه متن آن. او درباره انبوه اعتراضات نسبت به نحوه عزل امیرعبداللهیان گفت: تصمیم درباره تغییر برخی مدیران ارشد وزارت امور خارجه براساس برنامه‌ها و اولویت‌های کاری روابط خارجی کشور و مدت‌ها قبل از عید امسال گرفته شد ولی برای حفظ شؤونات همکاران با تاخیر انجام و همان زمان رسانه‌ها خبر تغییر را منتشر و من هم در اظهاراتی تغییر و گردش مدیران وزارت امور خارجه را کاملا طبیعی خواندم. ظریف افزود: توهینی بالاتر از این نسبت به جمهوری اسلامی متصور نیست که ادعا شود تغییر مقاماتش به درخواست این و آن انجام می‌شود. تاکنون هیچکس در منطقه یا خارج از آن جرأت چنین درخواستی را از ایران اسلامی نداشته و هیچگاه نخواهد داشت. امیدواریم برخی به خاطر ملاحظات داخلی، قبح عبور از این خطوط قرمز نظام مقتدر و سربلند جمهوری اسلامی را نشکنند. او همچنین گفت: محور مقاومت قوی‌تر از آن است که به افراد خاص گره زده شود و آنها که چنین تحلیل‌هایی ارائه می‌کنند خواسته یا ناخواسته بیش از آنکه مقاومت را تقویت کنند آن را تضعیف می‌کنند. چگونه است که گروه‌ها و افرادی که تندترین شعارهای انقلابی را مطرح می‌کنند با عدم خودباوری، تصورات دروغینی درباره روش انتصاب در جمهوری اسلامی و نظام بر آمده از انقلاب اسلامی را در مخیله خود گنجانده و آن را منتشر می‌کنند؟
این اظهارات محمدجواد ظریف همانگونه که گفته شد؛ بیشتر توجه به حواشی اعتراضات بود تا متن آن. آنچه به صورت ویژه در متن اعتراضات قرار داشت؛ «زمان» برکناری معاون عربی و آفریقای وزارت امور خارجه بوده است. در واقع نکته اصلی که انبار شائبه‌های مربوط به جواد ظریف را بیشتر کرده، با توجه به چند گزاره مطرح شده است: «رفتار ظریف در روزهای قبل از برکناری امیرعبداللهیان»، «مواضع مقامات و رسانه‌های وابسته به آل‌سعود قبل از برکناری امیرعبداللهیان»، «مواضع رسانه‌های وابسته به آل‌سعود درباره این برکناری» و البته «وضعیت داخلی ایران و مسائل مطرح در افکار عمومی قبل از برکناری امیرعبداللهیان»!
رمزگشایی اسلو!
ماجرا درباره حق قانونی یک وزیر برای انتخاب معاونان نیست. بویژه اگر زمانی مسؤولیتی ویژه مثلا درباره مسائل منطقه به عهده وزیر گذاشته شود؛ قاعدتا این حق او باید به طریق اولی به رسمیت شناخته شود. اما ماجرا، درباره برخی شیطنت‌ها است. اعتراضات نسبت به حاشیه‌سازی‌ها و برخوردهایی است که نسبت به «امانت» می‌شود. اظهارات جواد ظریف در اسلو و بلافاصله برکناری امیرعبداللهیان، و مواضع اعراب وابسته به سعودی قبل و بعد از این برکناری بسیار قابل تامل است.
بلافاصله پس از سفر ظریف به اسلو، پایتخت نروژ، وبسایت المانیتور مدعی شد ظریف به آمریکایی‌ها (جان کری) گفته است: ایران ممکن است آماده نشان دادن انعطاف بیشتر برای پیشبرد راه‌حل سیاسی در سوریه باشد. المانیتور می‌نویسد ظریف پنجشنبه گذشته و در مکاتبه‌ای اینترنتی در پاسخ به این سوال که چه پیشنهاداتی برای پیشبرد راه‌حل سیاسی در سوریه داشته است؟ گفت: «من همیشه گفته‌ام اگر روی یک فرد متمرکز شویم، هیچ راه‌حلی وجود نخواهد داشت زیرا مساله جمع جبری صفر خواهد بود که لاجرم به بن‌بست خواهد انجامید». ظریف در ادامه گفته است: «پاسخ این است که روی تقسیم نهادی قدرت و آینده شکل حکومت تمرکز کنیم که از طریق آن می‌توان مرکزیت نقش یک فرد یا قوم را کاهش داده یا حذف کرد». درست یک روز پس از آنکه المانیتور این گزارش را منتشر کرد؛ ظریف، حسین امیرعبدللهیان را عزل کرد. طی روزهای اخیر انبوهی از گزارشات و اخبار درباره واکنش عوامل سعودی به این عزل منتشر شد به گونه‌ای که در واقع یک رقص و پایکوبی از جانب وابستگان به آل‌سعود نسبت به عزل امیرعبداللهیان را شاهد بودیم. وابستگان به آل‌سعود این برکناری را نشانه عقب‌نشینی ایران از مواضع خود در سوریه، بویژه درباره بقای اسد ارزیابی کردند! شبکه العربیه، رسانه معروف آل‌سعود در این‌باره مدعی شد: «عزل امیرعبداللهیان نشان‌دهنده عزم دولت روحانی برای همکاری با اعراب است». العربیه همچنین از قول وزارت خارجه آمریکا نوشت ایران آماده انعطاف‌پذیری درباره اسد است. روزنامه الحیات هم در این‌باره نوشت: اقدام وزارت امور خارجه ایران در کنار گذاشتن امیرعبداللهیان بعد از آن صورت گرفت که هفته گذشته ظریف در اسلو با جان کری دیدار کرد. جایگزینی جابری انصاری، کسی که نزدیکی خوبی با کشورهای عربی دارد به‌جای امیرعبداللهیان، از نتایج این دیدار است. روزنامه سعودی الشرق الاوسط با ابراز خوشحالی از برکناری امیرعبداللهیان از معاونت عربی و آفریقای وزارت امور خارجه اعلام کرد: «تغییر در این سطح از وزارت خارجه ایران نشان‌دهنده شکست سیاست‌های امیرعبداللهیان و جمهوری اسلامی در منطقه و آفریقا بوده است.» اما این موضوع زمانی دارای اهمیت می‌شود که مواضع وابستگان به آل‌سعود و برخی مقامات منطقه در پیش‌بینی عزل امیرعبداللهیان را مرور کنیم. اخیرا وزیر خارجه کویت نسبت به بروز نشانه‌های مثبت بویژه میان ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس بویژه عربستان ابراز خوشبینی کرد. بنابر گزارش الرای، وی درباره میانجی‌گری کویت میان ایران و عربستان که اخیرا نیز اخباری در این‌باره منتشر شده است به «نشانه‌های مثبتی» که عربستان نسبت به دولت یازدهم نشان داده، اشاره و تاکید کرد در مراحل آتی بین کشورهای حوزه خلیج (فارس)، ایران و عراق تفاهم‌های زیادی وجود خواهد داشت و برای ایجاد ثبات و امنیت در منطقه تلاش خواهد شد. در این میان یک وبسایت خبری نیز ادعای سنگینی در این‌باره مطرح کرد. «روسیا الیوم» در گزارشی درباره برکناری امیرعبداللهیان نوشت: «دولت عمان به روحانی و ظریف گفته وجود امیرعبداللهیان -که بارها اظهارات خصمانه‌ای علیه عربستان بیان کرده است- مانع پیشبرد هرگونه گفت‌وگو با ریاض خواهد شد. بنابراین دولت جمهوری اسلامی با کنار گذاشتن او، پیام حسن‌نیت به عربستان ارسال خواهد کرد که می‌تواند زمینه دیپلماتیک مذاکرات آتی محسوب شود.» با در نظر گرفتن این شرایط، قطعا این واقعیت غیر قابل کتمان است که آقای ظریف با عزل معاون عربی و آفریقای خود در شرایط فعلی، یک پالس اشتباه به منطقه ارسال کرد. حتی اگر برخی طرف‌های متخاصم در موضوع سوریه، نسبت به مواضع خود کوتاه آمده باشند، این رفتار هزینه‌ساز محمدجواد ظریف، باعث تضعیف مواضع جبهه مقاومت خواهد شد کما اینکه بلافاصله پس از برکناری دیپلمات مقاومت، آل‌سعود این اقدام ظریف را نشانه عقب‌نشینی ایران از موضع خود نسبت به بشار اسد تلقی کرد! بنابراین انتقاد اصلی و جدی نسبت به عزل حسین امیرعبداللهیان توسط ظریف، نحوه این برکناری است که باعث ایجاد برآوردهای اشتباه در طرف‌های درگیر با ایران در منطقه می‌شود. کما اینکه رفتار غیرانسانی آل‌خلیفه با آیت‌الله شیخ عیسی قاسم درست یک روز پس از عزل نابهنگام امیرعبداللهیان صورت گرفت!
گردن مسگری!
وقتی از اقدامات و عملکرد محمدجواد ظریف سخن گفته می‌شود؛ نمی‌توان یک پای این اقدامات که مسائل داخلی است را از نظر دور داشت. رفتار ظریف در ماجرای مذاکرات هسته‌ای این واقعیت را علنی کرد که وزیر امور خارجه ابایی از پیگیری منافع حزبی و جریانی در قالب مذاکرات هسته‌ای ندارد! اظهارات جواد ظریف در شورای روابط خارجی آمریکا و طرح دغدغه‌های حزبی و انتخاباتی دولت و اصلاح‌طلبان با هاله اسفندیاری واقعیتی است که سرانجام روزی ظریف باید به خاطر آن پاسخگو باشد. پیش از آن و در مذاکرات سعدآباد نیز فیلم ظریف در حالی که دغدغه‌های حزبی اصلاح‌طلبان را با البرادعی به اشتراک می‌گذاشت؛ موجود است. او درباره تعریف البرادعی از موضوع «تعلیق» و اثرگذاری این تعریف بر انتخابات ریاست‌جمهوری سال 84 نگران بود. بنابراین پیگیری منافع حزبی در قالب مسائل سیاست خارجی، یکی از ویژگی‌های مدیریتی ظریف است و بر همین منوال ممکن است برکناری امیرعبداللهیان نیز شامل این رفتار شود اگر توجه داشته باشیم که رسوایی فیش‌های نجومی اکنون موضوع اول در افکار عمومی مردم ایران است!