گروه فرهنگ و هنر: اهمیت و تاثیرگذاری سینما، مساله‌ای است که رهبر انقلاب همواره در دیدارهای مختلف با هنرمندان بر آن تاکید کرده‌اند. ایشان در جمع اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی تصریح کردند «هیچ چیزی مثل سینما تاثیرگذار نیست». ایشان همواره بویژه در سالیان اخیر بر پرداختن سینما به موضوعات مهم اجتماعی، سیاسی و تاریخی تاکید کرده‌اند. اشاره اخیر ایشان به ساخت فیلمی درباره واقعه تاریخی گوهرشاد، فاجعه هفتم تیر و موارد دیگر، می‌تواند راهنمای مهمی برای کارگردانان و هنرمندان برای پرداختن به مسائل مهم اجتماعی باشد. در زیر بخشی از گفتارهای رهبر انقلاب پیرامون اهمیت سینما و تاکیدات ایشان بر پرداختن به مسائل مهم اجتماعی، سیاسی و تاریخی که در دیدارهای مختلف با اهالی هنر بیان شده است، بازخوانی می‌شود.
کارهایی که ما نکردیم
ما البته کم‌کاریم... حادثه را باید احیا کنید، زنده نگه دارید. باز هم مردم و روحیه انقلابی خود مردم است که این حوادث را زنده نگه داشته است، و الا ما یک فیلم درباره این حادثه بزرگ نداریم؛ یک اثر هنری درباره حادثه هفتم تیر نداریم که حقایق را روشن کند، معلوم بشود اینها چه کسانی بودند؟ چه بودند؟ آنهایی که شهید شدند چه کسانی بودند؟ شهید بهشتی چه کسی بود؟ آن وزرای مخلص مؤمن پاک‌باخته‌ای که با همه وجود وارد میدان بودند و ما با اینها زندگی کرده بودیم، با اینها کار کرده بودیم، اینها را از نزدیک می‌شناختیم، چه کسانی بودند؟ چه بودند؟ هنوز ما یک اثر هنری نداریم، یک فیلم سینمایی نداریم، یک نمایش تجسمی نداریم، یک رمان خوب نداریم؛ اینها کارهایی است که ما نکردیم و باید بکنیم. این حالا مربوط به آن مجموعه. شهدای دوران دفاع‌مقدس؛ خب! در این زمینه هم کارهایی انجام گرفته است اما هرچه کار انجام بگیرد کم است.
(5/4/95 بیانات در دیدار خانواده‌های شهدای هفتم تیر و جمعی از خانواده‌های شهدای مدافع حرم)
قصور بزرگ و این حضرات کره‌ای!
از ظرفیت دفاع‌مقدس در سینماى کشور ما استفاده نشده؛ خود سینماى ما انصافاً یک ظرفیت بالایى دارد، یعنى کسانى که اهل این فنند و بلدند و مطلعند و واردند و قضاوتشان می‌تواند مرجع فهم انسان قرار بگیرد، معتقدند سینماى ایران از لحاظ ظرفیت کارگردانى، گریم، بازیگرى و مانند اینها، جزو سینماهاى برجسته دنیاست و این درست است. این ظرفیت عظیم بایستى با ظرفیت بسیار عظیم دفاع‌مقدس التقا پیدا کند؛ این اتفاق هنوز درست نیفتاده... ما احتیاج نداریم به اسطوره‌سازى. دیگران مجبورند اسطوره‌سازى کنند یا یک مورد خاصى را پیدا کنند، صد سال، دویست سال، پانصد سال درباره آن حرف بزنند! مثلاً یک زنى- فرض کنید- یک جایى در دنیا یک فداکارى‌اى کرده، اسمش را به‌عنوان یک نام آشناى براى همه بشریت تبدیل کنند. ما صدها و هزارها از این قبیل زن، از این قبیل مرد، از این قبیل جوان، از این قبیل قهرمان، در داخل کشورمان داشتیم و همین دفاع‌مقدس یک عرصه‌اى بود که اینها بروز کرد، ظهور کرد. نگذاریم این تاریخ از بین برود... شما مى‌بینید که این حضرات کره‌اى‌ها- من از کار اینها خوشم مى‌آید- تاریخ ندارند لذا می‌گویند «افسانه جومونگ»، افسانه فلان. یعنى از اول حساب را تسویه می‌کنند؛ [می‌گویند] افسانه است، واقعیت نیست. یک چیزى در مى‌آورند، یک تاریخ براى گذشته خودشان درست می‌کنند که وقتى یک جوان کره‌اى به این فداکارى‌ها و به این شجاعت‌ها و به این کارهاى عجیب و غریب سینمایى نگاه می‌کند، خب احساس هیجان می‌کند، احساس هویت می‌کند، احساس افتخار می‌کند. ما اینها را در واقعیت زندگى خودمان داریم، اتفاق افتاده، پیش آمده. چرا از اینها استفاده نمی‌کنیم؟ به نظر من یک قصور بزرگى- نمی‌گوییم تقصیر؛ لااقل قصور بزرگى- اتفاق افتاده است، باید جبران بشود. به نظر من ما 50 سال دیگر هم بایستى درباره دفاع‌مقدس بنویسیم، بگوییم، توصیف کنیم، تشریح کنیم، انواع و اقسام هنرها را به خدمت بگیریم، براى اینکه این حادثه عظیم را تبیین کنیم.
(26/3/93 بیانات در دیدار عوامل تولید فیلم سینمایى «شیار ۱۴۳»)
هیچ چیزی مثل سینما تأثیرگذار نیست
ما الان این ظرفیت را داریم در کشور [که] می‌تواند پیام‌رسانی کند، می‌تواند حرف‌های درست را منتقل بکند. فیلم هم چیز جذابی است؛ سینما خیلی عنصر جذابی است، رسانه فوق‌العاده‌ای است، یعنی واقعا الان هیچ‌چیزی مثل سینما نیست از لحاظ اثرگذاری؛ خب! روی این زمینه کار بکنید؛ کارهای ابتکاری بکنید.
(19/9/92 بیانات در دیدار اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی)
هالیوود کاملا سیاسی است
موضوعات مربوط به تاریخ انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، فلسطین و بیداری اسلامی از جمله موضوعات مهم و پرمایه برای استفاده در فیلمسازی هستند. یکی از مسائل دروغی که در دنیا تبلیغ می‌شود، این است که می‌گویند هنر نباید با سیاست آمیخته شود، در حالی که مجموعه‌های هنری غرب، از جمله هالیوود، کاملاً سیاسی هستند و اگر اینگونه نبود، چرا به فیلم‌های ضد صهیونیستی ایران اجازه حضور در جشنواره‌های سینمایی را نمی‌دهند؟
(1/12/91 بیانات در دیدار مسؤولان و برگزیدگان جشنواره عمار با رهبر انقلاب)
خود شما یک قهرمان هستید اگر...
اگر شما به عنوان یک کارگردان، به عنوان یک هنرپیشه، به عنوان یک فیلمنامه‌نویس، به عنوان یک عامل مؤثر در پدید آمدن این اثر نمایشی و این اثر دراماتیک جاذب و جالب، به عنوان کسی که در این میدان فعال است- حالا یا فیلمنامه‌نویس است، یا کارگردان است، یا فیلمبردار است، یا هرچه- نقش ایستادگی و نقش دشمن‌شناسی را ایفا کردید، نقش خودتان را شناختید و به آن عمل کردید، خود شما قهرمان یک داستان حقیقی هستید؛ خود شما می‌شوید یک قهرمان؛ همچنان که در یک هنر نمایشی، در یک داستان، یک قهرمان داریم، یک ضد قهرمان داریم؛ این قهرمان به سمت یک هدفی دارد تلاش می‌کند، مجاهدت می‌کند، کار می‌کند؛ شما اگر در جای خودتان قرار گرفتید، آن نقش خودتان را ایفا کردید، شما خودتان همان قهرمانید؛ آن وقت اثری که می‌سازید، بازی‌ای که می‌کنید، باروح‌تر، گرم‌تر، گیراتر و جذاب‌تر خواهد شد.
(12/4/89 بیانات در دیدار هنرمندان سینما و تلویزیون)
شاهنامه ما و تاریخ‌سازی‌های افسانه‌ای
دیگران با این کارهای هنرمندانه‌‌‌‌‌‌‌ای که بعضاً دارند، دارند یک باطل‌هایی را تبلیغ می‌کنند؛ شگفت اینکه ما هم همان حرف‌ها را قبول می‌کنیم! همین سریال کره‌ای که دارد پخش می‌شود و همه دارند آن را می‌بینند، یک تاریخ‌‌‌‌‌‌‌سازی و افسانه باطل است. آدم اگر بخواهد توی شاهنامه بگردد و اینجور داستانی را پیدا کند، ده، پانزده تا از این داستان‌ها می‌شود پیدا کرد. منتها طرف هنر به کار برده؛ وقتی کسی هنرمندانه کار می‌کند، پاداشش همین است که جنابعالی هم که هیچ علاقه‌‌‌‌‌‌‌ای به آن تاریخ و به آن فرهنگ ندارید، می‌نشینید و با کمال علاقه گوش می‌کنید و خواهی نخواهی آن فرهنگ را جذب می‌کنید! این خاصیت هنر خوب است.
(14/6/88 بیانات در دیدار شعرا)
جمهوری اسلامی ایده‌های پرطرفداری برای گفتن دارد
صنعت سینمای امروز صنعتی به‌ظاهر هنری، ولی در باطن سیاسی است. بیشتر شرکت‌ها و مؤسسات سینمایی در هالیوود مظهر اراده سیاسی دستگاه منسجمی هستند که پشت صحنه سیاست آمریکا قرار دارد و حتی در برخی موارد، فراتر از دولت‌ها نیز قرار گرفته است. نظام جمهوری اسلامی ایران حرف‌ها و ایده‌های جدیدی برای گفتن دارد که باید با استفاده از شیوه‌های هنرمندانه و تأثیرگذار، مطرح شوند. مردم‌سالاری همراه با حقیقت دینی، اکنون در ایران تحقق پیدا کرده و می‌توان با شیوه‌های هنری و نمایشی این واقعیت بی‌نظیر را به جهانیان معرفی کرد. حرف‌ها و ایده‌های جذاب و بسیار پرطرفدار در میان ملت‌ها، در نظام اسلامی ایران وجود دارد که می‌توان آنها را در قالب داستان‌های نمایشی بلند یا کوتاه و با شیوه‌ای هنرمندانه عرضه کرد. چنین آثار هنری، قطعا آثار بزرگی خواهند شد، اما هیچ‌گاه جایزه اسکار یا نوبل هنری را دریافت نخواهند کرد، زیرا امروز کوس رسوایی دستگاه‌های جهانی پشتیبان هنر، در دنیا زده شده است. این جایزه‌ها هیچ ارزشی ندارند و هنرمندان نیز نباید برای کسب این جایزه‌ها به دنبال ساخت اثر هنری باشند. باید روش‌های هنرمندانه را فراگرفت و برای ساخت اثرهای هنری مبتنی بر حقیقت، همت کرد که این هدف نیز جز با تلاش هنرمندان متعهد و جوانان مؤمن محقق نخواهد شد. در کارهای سینمایی و مجموعه‌های تلویزیونی به هیچ وجه نباید از هنر و روش‌های هنرمندانه کم گذاشت.
(9/6/88 بیانات در دیدار با عوامل مجموعه یوسف پیامبر)
خیلی حرف دارید برای گفتن
آقاى حاتمى‌کیا مى‌گویند من نمى‌دانم راجع به جنگ چه بگویم. خیلى حرف دارید براى گفتن. شما سینماگران جنگ، پشت صحنه جنگ را چقدر تصویر کردید؟ چه شد که این جنگ شروع شد؟ کدام فیلم سیاسى بین‌المللى پلیسى، مى‌تواند شیرین‌تر از این در بیاید که شما تصویر کنید- اسناد هم الان وجود دارد- چطور شد که صدام حسین به خودش جرات داد و این گستاخى را کرد که به قصد تسلط بر ایران، به ایران حمله کند؟ نه اینکه همه ایران را بگیرد، بدون شک، قصد او این بود که خوزستان و یکى، دو استان دور و بر را بگیرد و به عنوان یک همسایه مقتدر بر حکومت مرکزى ایران- هر که باشد آن حکومت یا جمهورى اسلامى یا هر کس دیگر- مسلط بشود که مى‌شد؛ یعنى اگر این دفاع جانانه نبود و اگر آن تسلط بر خوزستان انجام مى‌گرفت، مگر ممکن بود یک حکومت مرکزى اینجا سر کار باشد و به آن کسى که بخشى از کشور را قدرتمندانه تصرف کرده، باج ندهد؟! خب، چه شد که این را وادار کردند که این حمله را انجام بدهد و او حمله کرد؟ و چگونه به او کمک کردند؟ و کدام کارخانجات به او سلاح شیمیایى فروختند؟ آنهایى که آن سنگرهاى هشت‌ضلعى و پنج‌ضلعى را درست کردند، چه کسانى بودند؟ کدام کشورها آن هواپیماها را به او دادند؟ آن مأمورین عالى‌رتبه سیاسى، امنیتى و نظامى‌اى که از کشورهاى مختلف- از جمله آمریکا- به بغداد آمدند و با او و مردان او ملاقات کردند، چه کسانى بودند؟ شما به اینها نپرداختید. اصلاً شخصیت صدام کیست؟ اینها براى قصه‌نویسى جا دارد.
(23/5/85 بیانات در دیدار کارگردانان)
تکلیف فیلمساز ایرانی
ملتی در یک دفاع 8 ساله با همه وجود به میدان آمد. جوانان به جبهه رفتند و از فداکاری در راه ارزشی که برای آنها وجود داشت، استقبال کردند... مادران و پدران و همسران و فرزندان و کسانی که پشت جبهه تلاش می‌کردند نیز طور دیگری حماسه آفریدند. شما خاطرات 8 سال دفاع‌مقدس را مرور کنید، ببینید برای یک نگاه هنرمندانه به حالت و کیفیت یک جامعه، چیزی از این زیباتر پیدا می‌کنید؟... در زمینه مسائل گوناگون و قضیه فلسطین و... نیز همین‌طور است. به جرم تسلیم نشدن یک ملت در مقابل تمایل مستکبرانه قدرت‌های جهانی، این ملت محکوم می‌شود که با همه ابزارها- از جمله ابزار هنری- با او بشدت مبارزه شود. همان‌گونه که عرض کردم، سازمان سیا بخش هنری دارد و فیلم‌هایی که بعد از انقلاب علیه ما و علیه شیعه و اسلام درست کردند، بسیار زیاد است. شما که یک فیلمساز و سینماگر و بازیگر سینما و تئاتر و موسیقیدان و آهنگساز ایرانی هستید و این واقعیت و مظلومیت را ادراک می‌کنید، تکلیف‌تان چیست؟ آیا هیچ تکلیف مردمی وجود ندارد؟ من شنیده‌ام که در قضایای جنگ جهانی در روسیه، شورِ علی‌اف- آهنگ معروفی است که البته من نه آهنگش را شنیده‌ام، نه درست می‌دانم چیست؛ آقایان می‌دانند - در تهییج مردم برای وارد شدن به میدان جنگ، بیشترین تأثیر را داشت؛ یعنی در خدمت اهداف مردمی قرار گرفت. به طور طبیعی این توقع از هنرمند هر کشوری وجود دارد؛ بنابراین چطور می‌تواند نسبت به این قضیه بی‌تفاوت بماند؛ در حالی که دشمن از ابزار هنر استفاده می‌کند؟
(1/5/80 بیانات در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر)
توقع این است به ارزش‌ها اهمیت بدهید
از لحاظ استعداد و ارائه استعدادهای برجسته، ملت ما در کدام بخش از مسائل انسانی و زندگی، کمتر از ملت‌های دیگر بوده است؟ اگر بنده بخواهم از مافی‌الضمیر خودم تعبیر کنم، غم اول در باب مسائل مربوط به هنرهای نمایشی، این مساله است. ما از سینماگران و هنرمندان هنرهای نمایشی خودمان توقع داریم. بنده انتظار دارم همان‌گونه که در بخش‌های گوناگون کارهای بزرگ- از لحاظ علمی، صنعتی، اجتماعی و سیاسی- نسل نو ما هنرنمایی کرده است و فضای انقلابی جامعه و حضور مؤمنانه دل‌های پرشور توانسته است معجزه نشان دهد، در زمینه سینما و هنرهای نمایشی هم کار کنیم. ما به آنچه که تا امروز ارائه شده است، قانع نیستیم. درواقع برای این ملت، کم است... سوال این است که چرا ما نبایستی از این وسیله تبیین رسا و بلیغ- سینما- برای ارائه بهترین حقایق عالم که حقیقت دین است، بهترین استفاده را بکنیم؟ چرا پرداختن به حقیقت دین در فیلم‌های فارسی ضعیف است؟ این هم و غم دوم ما در اینگونه مسائل است که با شما مطرح می‌کنیم. طرف و مخاطب این قضیه شما هستید و این مسائل را باید با شما در میان گذاشت. دست‌اندرکاران این هنر، مسؤولان این هنر هم هستند. چرا وقتی فیلمنامه‌ای می‌نویسید، برترین هنر را به‌کار نمی‌برید تا چهره درستی از مفاهیم و ارزش‌های اسلامی ارائه کنید؟ چرا وقتی کارگردانی می‌کنید- ولو در فیلمی که ارتباط به مسائل مذهبی ندارد- ترتیب کارها، جریان امور و صحنه‌های وقایع را طوری به تصویر نمی‌کشید که در آن یک ارزش دینی یا یک مفهوم مذهبی جلوه پیدا کند و در چشم تماشاگر، شیرین بیاید، یا خدای نکرده احیاناً عکس آن انجام می‌گیرد؟ ارزش‌های اسلامی والاترین ارزش‌ها و برترین حقایقی است که می‌تواند یک انسان را به خود مجذوب یا در مقابل خود خاضع کند. توقع ما این است که در هنرهای نمایشی، به این ارزش‌ها اهمیت داده شود.
(3/11/73 بیانات در دیدار با دست‌اندرکاران فرهنگی)