عبدالباری عطوان*: رسیدن انفجارهای انتحاری به فرودگاه استانبول که سالانه 60 میلیون مسافر از آنجا عبور می‌کنند، یک نفوذ امنیتی جدی و ضربه‌ای بزرگ به صنعت گردشگری ترکیه که 36 میلیارد دلار عاید خزانه ترکیه می‌کند، محسوب می‌شود بویژه اینکه این سومین حمله از آغاز سال جاری میلادی است که شمار کشته‌ها را به 200 نفر افزایش داد. بینالی ییلدریم، نخست‌وزیر ترکیه گفت این انفجارها دارای نشانه‌های داعش است و به حملاتی که در پاریس و بروکسل صورت گرفت، شباهت دارد، با این تفاوت که داعش مسؤولیت خود در این انفجار را بر عهده نگرفت. دولت ترکیه با اتهام‌های عدیده‌ای از سوی همتایان سوری و همچنین روسی خود مبنی بر حمایت از داعش و دیگر گروه‌های تندرو مواجه شده است. حتی شخص پوتین از رفت‌وآمد هزاران جنگجو و انتقال ده‌ها هزار تن سلاح از طریق خاک ترکیه به این گروه‌ها که برای سرنگون کردن نظام در سوریه می‌جنگند، سخن می‌گوید. حالا پرسشی که مطرح می‌شود این است که چه  دلایلی باعث شد داعش و عناصرش عمق ترکیه را با اینگونه انفجارها و نقض آتش‌بس «اعلام نشده» میان دوطرف هدف قرار دهند؟ رئیس‌جمهوری ترکیه، بدون اندک تردیدی، از معارضان مسلح سوری حمایت می‌کند و تسهیلات نظامی و لجستیکی عظیمی به آنها ارائه می‌دهد، چرا که اردوغان به قدرت این معارضان برای انجام ماموریت‌شان یعنی سرنگون کردن نظام سوریه ظرف چند ماه اعتقاد دارد ولی این شرط‌بندی هم‌اکنون بی‌نتیجه مانده است آن هم به دلایل متعددی از جمله مقاومت ارتش سوریه، مداخله نظامی روسیه و مخالفت کاخ سفید با اعزام نیروهای زمینی به سوریه. نقطه عطف مهمی که به نظر ما داعش را خشمگین کرده و این گروه را به کنار گذاشتن «بی‌طرفی» در قبال نظام ترکیه وادار ساخته این است که ترکیه به نفع داعش در سوریه مداخله نظامی نکرد و از این گروه در قبال حملاتی که نیروهای عراقی با پشتیبانی بسیج مردمی علیه آن آغاز کردند و ادامه می‌دهند، حمایت نکرد.  رهبر داعش به ترکیه به عنوان رهبر «جهان اهل سنت» و شاهرگ اصلی «خلافت اسلامی» می‌نگرد ولی در واقع دولت ترکیه، حداقل به صورت علنی به ایفای این نقش نپرداخته است، بلکه کاملا خلاف آن را انجام داد و آن زمانی بود که چشم خود را روی حملات نیروهای کرد وابسته به «حزب دمواکرتیک سوریه» به مواضع داعش در منبج و اعزاز و همچنین حملات هوایی جنگنده‌های روسیه و سوریه به دیگر مواضع آن در حومه حلب و شهر الرقه بست و حتی به همراه (ارتش) سوریه مواضع این گروه تروریستی را در مناطق مرزی واقع در حومه شمالی حلب بمباران کرد. داعش در حال حاضر همزمان در چند جبهه می‌جنگد؛ نخست در فلوجه، دوم در الرقه و سوم در حومه حلب و اطراف آن و این گروه متحمل خسارت‌های عظیم جانی و جغرافیایی بزرگ شده است و بعید نیست داعش تصمیم گرفته باشد از «همپیمانان سنی خود» که به آن خیانت کرده‌اند، انتقام بگیرد که اولین آنها ترکیه است. ممکن است اردوغان با عادی‌سازی دوگانه روابط با رژیم اشغالگر اسرائیل و همزمان روسیه و نیز ورودش به هماهنگی‌های امنیتی و نظامی در بالاترین سطوح با هر دوطرف، قاطعانه وارد جبهه جنگ علیه تروریسم و داعش شده است و این امر طی چند هفته آینده بر مواضع آن در قبال بحران سوریه تاثیر خواهد گذاشت. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در آخرین اظهارات خود که بعد از گفت‌وگوی تلفنی پوتین و اردوغان، آن را مستقیما مطرح کرد، تأکید کرد: «احتمالا روسیه و ترکیه همکاری برای حل بحران سوریه را از سرخواهند گرفت.» و این همکاری شامل ابعاد متعددی از جمله در اولویت گذاشتن جنگ علیه داعش و موافقت با تفاهم‌های اعلام نشده درباره حل سیاسی این بحران، خواهد بود. ترکیه بعد از «دو عادی‌سازی» با اسرائیل و روسیه متفاوت خواهد بود و تماس تلفنی بین اردوغان و پوتین ابهامات پیشین را برطرف و مرحله‌ای جدید و متفاوت از ائتلاف‌های و سیاست‌ها در سوریه و تمام منطقه ایجاد می‌کند و آن ائتلاف‌ها و سیاست‌ها در هر صورت بدون ریسک و خطر نخواهند بود.
*تحلیلگر برجسته جهان عرب