حامد نجفی‌مهر: تاسیسات شهری می‌تواند در زمان بحران و حوادث گوناگون برای کاهش خسارات و تلفات یاریگر شهروندان باشد اما انفجار مهیبی که چندی پیش در منطقه شهران در پایتخت اتفاق افتاد به‌خوبی نشان داد که نه‌تنها نمی‌توان روی این تاسیسات حساب باز کرد بلکه تا زمانی که مدیریت یکپارچه شهری محقق نشده باید تاسیسات شهری را به عنوان تهدیدی بالقوه در نظر گرفت. سحرگاه 28 خردادماه اهالی منطقه شهران با صدای انفجار از خواب بیدار شدند و شعله‌های 40متری آتش را مقابل خود دیدند. این اتفاق که گروه‌های گوناگون امدادی و خدماتی از تیم‌های آتش‌نشانی گرفته تا شرکت مخابرات را به محل حادثه کشاند به‌خوبی نشان داد علاوه بر اینکه پایتخت از نظر شرایط زیرسطحی آبستن حوادث است، مدیریت واحدی نیز برای اداره شرایط بحرانی در مجموعه دستگاه‌های مرتبط وجود ندارد.
شهران، سنگ محک مدیریت
انفجار مهیبی که در شهران اتفاق افتاد زوایای پیدا و پنهان ضرورت به‌کارگیری مدیریت یکپارچه شهری را آشکار کرد. در نگاه اول این انفجار که به خطوط انتقال گاز، لوله‌های آب و کابل‌های برق و تلفن آسیب جدی وارد کرد به نوعی قدمت غفلت از مدیریت یکپارچه شهری را برملا کرد، چرا که اگر این مقوله در مدیریت شهر به کار گرفته شده بود شاهد کانال‌های متعدد عبور تاسیسات شهری آن هم با متولیان متفاوت در یک نقطه از شهر نبودیم.
نکته دوم درباره این انفجار به زمان امدادرسانی و پس از وقوع آتش‌سوزی مرتبط است که بازهم جای خالی مدیریت یکپارچه را گوشزد می‌کند. تیم‌های آتش‌نشانی و امدادی، پلیس و شرکت گاز در زمان وقوع حادثه با مدیریت جداگانه به محل اعزام شدند که هریک ساز خود را کوک کردند و انجام موازی‌کاری‌های گوناگون مهار شعله‌های آتش و کنترل اوضاع را تا ساعت‌ها به تاخیر انداخت. هرچند خطر انفجار شهران به دلیل زمان وقوع حادثه با کمترین تلفات از بیخ گوش پایتخت‌نشینان گذشت اما مانند یک مانور، شرایطی را برای محک مدیریت بحران در تهران شبیه‌سازی کرد. به علاوه اینکه نبود مدیریتی واحد برای هماهنگی فعالیت‌های اجرایی و شهری زمینه اقدام خودسرانه و به‌اصطلاح تک‌محور سازمان‌ها را فراهم می‌آورد و از آنجا که سکان امور در دست فرد مشخصی قرار ندارد، دستگاه‌های گوناگون خود را ملزم به پاسخگویی ندانسته و همین موضوع باعث عملکرد براساس سلایق یا سیاسی‌کاری‌هایی خواهد شد که در نهایت دود آن به چشم شهروندان می‌رود.
ضرورتی انکارناپذیر
اهمیت توجه به مدیریت یکپارچه شهری زمانی نمایان می‌شود که بدانیم 27 دستگاه اجرایی گوناگون با مجموعه شهرداری برای انجام وظایف خود در ارتباط هستند. از طرف دیگر بیش از
70 درصد جمعیت کشور در شهرها سکونت دارند که این موضوع نیز بر ضرورت توجه به مدیریت یکپارچه شهری به عنوان یک اصل انکارناپذیر افزوده است. همچنین وضعیت شهر تهران از نظر معماری و مطرح شدن موضوعاتی مانند فرونشست زمین تاکید چندباره‌ای است بر این نکته که باید با اجرای مدیریت یکپارچه شهری پیشگیری را در اولویت قرار داده و منتظر درمان نمانیم.
دولت و مجلس به گوش
این در حالی است که مسؤولیت‌پذیری دستگاه‌های اجرایی در زمان بروز حادثه یا پاسخگویی آنها درباره شیوه عملکردشان یکی از موضوعات مهمی است که پس از حوادث مورد توجه قرار می‌گیرد اما فراهم آوردن شرایطی برای ایجاد هماهنگی بیشتر و انتقال این موضوع به قبل از زمان حادثه از مزایای عملی شدن مدیریت یکپارچه شهری است که مورد توجه اعضای شورای شهر تهران قرار گرفته است.
«اقبال شاکری» رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران در این باره به«وطن امروز» می‌گوید: حادثه شهران زنگ خطر را برای دولت و مجلس به صدا درآورد تا درباره مدیریت یکپارچه شهری اقداماتی مانند ارائه لایحه و پیگیری موضوع را در دستور کار قرار دهند. به گفته شاکری، مدیریت یکپارچه شهری هماهنگی‌هایی که پس از بروز سانحه و با عجله و شتاب انجام می‌شود را به قبل از حادثه منتقل کرده و شرایط کنترل و مدیریت شهر را به شیوه منطقی و اصولی فراهم می‌آورد.
انتظار برای وعده دولت
همچنین برای تحقق مدیریت یکپارچه شهری ضرورت توجه ویژه دولت به این نکته به عنوان شاه‌کلید بازگشایی قفلی است که در حدود 20 سال این مقوله را مسکوت باقی گذاشته است. «اسماعیل دوستی» از دیگر اعضای شورای شهر تهران با اشاره به حادثه شهران می‌افزاید: شهرداری تهران در چنین مواقعی تنهاست و مدیریت یکپارچه شهری باید به عنوان یک مطالبه عمومی مطرح شود. بنابر اظهارات دوستی، تحقق مدیریت یکپارچه شهری نیازمند اراده دولت در این باره است و تا زمانی که دولت برای انجام آن پیشقدم نشود شاهد مدیریت چندگانه در اجرای برنامه‌های شهری و امدادی خواهیم بود. این عضو شورای شهر تهران با اشاره به برگزاری جلسه با رئیس‌جمهور عنوان کرد: در این جلسه ریاست جمهوری از ارائه لایحه مدیریت یکپارچه شهری به مجلس سخن گفت و ما هم منتظر عملی شدن قول رئیس‌جمهور در این زمینه هستیم.