عبدالباری عطوان*: 3 روز پس از وقوع انفجارهای عربستان از جمله در مدینه منوره، عادل الجبیر، وزیر خارجه سعودی به واشنگتن پرواز کرد و با خود پیشنهاد امکان اعزام نیروهای سعودی به سوریه برای از بین بردن گروه تروریستی داعش را برد.  سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در گفت‌و‌گو با روزنامه الشرق‌الاوسط گفت: الجبیر پیشنهاد تامین نیروهای شرکت‌کننده در جنگ علیه داعش را ارائه کرد و با جان کری، وزیر خارجه آمریکا درباره نیاز به تحقق انتقال سیاسی در سوریه رایزنی کرد.  الجبیر همچنین درباره مسائل دیگر از جمله اوضاع لیبی، یمن و فلسطین اشغالی رایزنی کرد. این نخستین بار نیست که حکومت عربستان پیشنهاد اعزام نیرو به سوریه را ارائه می‌کند.   جان کری تصریح کرد: بر کسی پوشیده نیست که ما جنگ با داعش را مورد بررسی قرار می‌دهیم و عربستان در این زمینه نقشی بسیار مهم برعهده دارد. ما پیشنهاد عربستان را با جدیت بررسی می‌کنیم ولی هنوز به تصمیم نهایی در این زمینه نرسیده‌ایم.  الجبیر در دیدار با کری از انتقال قدرت سیاسی سخن گفته ولی این بار ترجیع‌بند همیشگی سخنانش را که می‌گفت اسد باید برود تکرار نکرده. آیا این بدان معناست که عربستان در بحث سوریه سیاست‌های خود را بازنگری و اولویت‌های خود را جابه‌جا کرده و در نتیجه با موضع آمریکا که اولویت را به انهدام داعش به‌عنوان بزرگ‌ترین خطر منطقه‌ای می‌دهد، همسو شده است؟   این نکته در اخبار انفجارهای عربستان جالب توجه بود که این انفجارها یک روز مانده به عید فطر و همزمان در 3 نقطه شرقی(قطیف)، غربی (جده) و شمال (مدینه منوره) عربستان زمان‌بندی شده است، افزون بر اینکه محل رخداد آن ـ پارکینگ خودروها- و تلفات آن نیز اندک بوده است. جز یک نفر -که آن هم پاکستانی است- هویت عاملان دیگر انفجارها هنوز اعلام نشده و هنگام معرفی این متهم نیز غیر از ملیت او هیچ اشاره‌ای به پس‌زمینه فکری یا عقیدتی وی صورت نمی‌گیرد.  همه عملیات انتحاری که داعش در عربستان یا کویت انجام داده مساجد شیعیان را هدف قرار داده و قربانیان زیادی هم داشته است ولی ابعاد مانور رسانه‌ای که پس از حمله به مسجد النبی داده شد بسیار بزرگ بود و بر این اصرار می‌شد که این حمله بی‌سابقه بوده است. در حالی که چنین نیست و حمله سال ۱۹۷۹که توسط جهیمان العتیبی و تعدادی از هوادارانش به مسجد نبوی صورت گرفت و به کشتار فاجعه‌باری انجامید، بسیار بزرگ‌تر از این بود، یعنی در واقع این حمله چندان هم بی‌سابقه نبود! شاید برای نتیجه‌گیری کمی زود باشد زیرا تحقیقات امنیتی وزارت کشور عربستان و کارشناسان آن همچنان ادامه دارد ولی براستی چگونه است که هویت مهاجم پاکستانی به فاصله‌ای بسیار اندک مشخص و اعلام می‌شود ولی هویت بقیه همچنان نامعلوم مانده است؟ چگونه است که عامل انتحاری اول می‌خواسته با سربازان عربستانی افطار کند ولی بعد در جای دیگر اعلام می‌شود که نیروهای امنیتی مانع ورود او به حرم شده‌اند؟ بالاخره او کجا بوده، در محل ورودی حرم یا پارکینگ خودروها؟ علت سوختن بیش از 20خودروی پارک شده در محل-آنگونه که عکس‌ها نشان می‌دهند- چیست؟ داعش هنوز مسؤولیت این انفجارها را برعهده نگرفته در حالی که در انفجارهای بروکسل، پاریس، بنگلادش و کراده به سرعت اعلام موضع کرد، همین واقعیت علامت‌های سوال بزرگ‌تری را مطرح می‌کند.  داعش مبنای عقیدتی خود را تفکر وهابی می‌داند و همین موضوع عربستان را در معرض اتهام غربی‌ها قرار داده است. آنان می‌گویند عربستان حمایت فکری مستقیم یا غیرمستقیم؛ رسمی یا غیررسمی از این گروه دارد. از این رو بعید نیست ریاض برای رد این اتهامات و بی‌گناه جلوه دادن خود این انفجارها را ترتیب داده باشد تا بگوید که مثل سایر کشورهای منطقه از جمله سوریه، عراق، مصر و لیبی قربانی تروریسم داعش است و به این ترتیب زمینه برای طرح پیشنهاد الجبیر به واشنگتن و اعزام نیروی زمینی برای مقابله با داعش در سوریه هم فراهم می‌شود.  مقامات عربستان از یک سو با شکست در یمن و مذاکرات کویت برای دستیابی به راه‌حل سیاسی خروج از بحران و شکست سیاست‌های‌شان در قبال سوریه و از سوی دیگر بی‌نتیجه ماندن فشارها برای کناره‌گیری صلح‌آمیز یا از طریق جنگ و اعمال زور مواجه هستند. همچنین سرد شدن روابط با ترکیه، اقبال آنکارا به تل‌آویو و مسکو و گرم شدن روابطش با دمشق و قاهره، ریاض را ناگزیر می‌کند برای خروج از تنگنای این سیاست‌های جنگ‌طلبانه، تدابیری بیندیشد.
*تحلیلگر برجسته جهان عرب