خشکسالی و بیآبی در حالی کرمان را در بحران فرو برده است که ۱۴ هزار حلقه چاه غیرمجاز بدون هیچ نظارتی باقیمانده مایه حیات رگهای رنجور دشتهای کرمان را میبلعند. کرمان این روزها با بحران شدید بیآبی مواجه است و حالا بخش عمدهای از شهرها و روستاهای کرمان آب موردنیاز برای آشامیدن را نیز از باقیمانده منابع آبی استان تأمین میکنند و در صورت ادامه روند مصرف آب در استان بزودی برای تأمین آب شرب هم با مشکل مواجه خواهیم شد. طبق اطلاعاتی که مسؤولان کرمان ارائه میکنند بیشترین برداشت منابع آبی نیز از طریق چاههای عمیق و نیمهعمیقی انجام میشود که هر سال با کفشکن کردن بر عمق آنها افزوده میشود و حالا عمق این چاهها به ۲۵۰ تا ۳۰۰ متر نیز رسیده است و بسیاری از این چاهها هم خشک شدهاند. اما نکته تأسفبار در استان کرمان برداشتهای غیرقانونی و بیبرنامهای است که توسط چاههای غیرمجاز انجام میشود. در اینباره بد نیست آمار چاههای استان کرمان و یزد را با هم مقایسه کنیم. در کرمان حدود ۲۲ هزار حلقه چاه وجود دارد که از این تعداد نزدیک به ۱۴ هزار چاه غیرمجاز و فاقد هرگونه مجوز هستند و در طول شبانهروز هر مقدار که بخواهند از منابع آب زیرزمینی برداشت میکنند اما در استان یزد این تعداد به
۳۰۰ چاه نیز نمیرسد که همگی شناسایی و در حال تعیین تکلیف برای پلمب یا کسب مجوز هستند. اما در کرمان نگرانی از عاقبت زمینهای کشاورزی که توسط این چاهها تغذیه میشوند و تبعات اجتماعی، کار تعیین تکلیف چاهها را با اما و اگر مواجه کرده است. هرچند یکی از مصوبات طرح همیار آب در کرمان نصب کنتور روی چاههای آب است اما وقتی
۱۴ هزار چاه حتی مجوز برداشت قانونی نیز ندارند چگونه میتوان روی برداشت آب از این چاهها نظارت داشت. این کنتورها نیز تنها چاههای قانونی را کنترل میکند. هماکنون هرسال 1/1 میلیارد مترمکعب آب بهصورت منفی از دشتهای کرمان برداشت میشود و نتیجه این برداشتها فاجعهای است که در دشتها روی داده است. به دلیل این برداشتها در مرحله اول سختی آب دشتها بشدت افزایش یافته است، بهطوری که دیگر امکان استفاده از آب برای مصارف کشاورزی نیز وجود ندارد و دوم اینکه به دلیل برداشت آب بسیاری از دشتها دچار افت سطح زمین شدهاند. برای مقابله با سختی آب در برخی از شهرستانها ازجمله شهرستان انار اقدام به نصب آبشیرینکن روی چاهها شد که درنهایت به دلیل آلودگی ناشی از ضایعات سمی آب و خطراتی که برای محیطزیست داشت این طرح نیز متوقف شد. اما برداشت از این آبها با وجود همه هشدارها همچنان ادامه دارد و بیش از ۹۰ درصد از این آبها در بخش کشاورزی مورداستفاده قرار میگیرد و گاه در قالب آبیاری غرق آبی صرف تولید محصولاتی میشود که قیمت نهایی آنها از قیمت آب مصرفی بهمراتب کمتر است. محمدرضا پورابراهیمی، نماینده مردم کرمان در مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با مهر افزود: آب حالا مشکل اصلی استان کرمان است و باید برای رفع این مشکل چارهاندیشی شود. وی با اشاره به طرحهای انتقال آب به کرمان گفت: به هر صورت این طرحها در حال پیگیری و توسعه است اما سوال این است که آیا ما از منابع موجود استفاده بهینه میکنیم؟ پورابراهیمی افزود: این تعداد بالای چاه غیرمجاز در استان کرمان نباید از ابتدا ایجاد میشد و در حال حاضر باید برای منابع محدود موجود برنامهریزی جامع داشته باشیم. وی خواستار ایجاد هزینه برای استفاده از آب شد و افزود: هر فردی که اقدام به برداشت آب میکند باید هزینه آب مصرفی را بپردازد و اگر چنین کنیم کشاورز عملاً به سمت استفاده از روش غرقآبی یا کشتهای غیراقتصادی نمیرود. پورابراهیمی ادامه داد: آب در استان کرمان کمیاب و بسیار ارزشمند است و باید برنامهریزی متناسب با ارزش آن انجام داد در غیر این صورت منابع موجود که بسیار محدود شدهاند نیز از بین میروند. دبیر خانه کشاورز شهرستان رفسنجان نیز میگوید: رفسنجان قطب تولید پسته جهان است و بیشترین باغهای پسته در این استان وجود دارد و به همین دلیل آب از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است. محمد صفریان افزود: باید برای استفاده از آبهای موجود برنامهریزی انجام شود و در کنار تسهیلات برای آبیاری مکانیزه برنامههای آیندهنگر برای تأمین آب کشاورزی در دستور کار قرار گیرد. وی گفت: پسته مهمترین محصول صادراتی کشاورزی در کشور است و باید متناسب با همین اهمیت درباره این محصول برنامهریزی کرد و نباید بهسادگی از کنار آینده این محصول گذشت. وی ادامه داد: وضعیت آب دشت رفسنجان مطلوب نیست. در کنار کاهش منابع، کیفیت آب هم کاسته شده است و نباید با استفاده از روشهای قدیمی و برداشتهای غیرمجاز منابع محدود موجود را نیز از دست داد.
هر سال از سطح آب دشتهای کرمان کاسته میشود
دبیر خانه کشاورز زرند نیز خواستار ساماندهی برداشت آب است و میگوید: راهحل موجود نصب کنتور روی چاههای آب مجاز نیست چون تولید را محدود میکند و برای کشاورزی تبعات مخرب دارد. علی محمدی افزود: نباید کسانی که از چاههای مجاز استفاده میکنند تبعات کار کسانی را بپردازند که برداشت غیرمجاز دارند به همین دلیل از دولت میخواهیم که چاههای غیرمجاز را پلمب کند تا کسانی که برداشت قانونی دارند بتوانند همچنان به کشت محصولات ادامه دهند. وی خواستار کار کارشناسی بیشتر برای اقدامات مناسب شد و افزود: نصب کنتور روی چاههای مجاز تنها موجب ضربه به کشاورزی میشود در صورتیکه باید فکری اساسی برای کسانی شود که آب را بهصورت غیرمجاز برداشت میکنند. وی گفت: در صورت ادامه روند فعلی و کاهش منابع موجود کشاورزان استان در آینده به حاشیهنشینان شهرها تبدیل میشوند و به کارهای کاذب در شهرها میپردازند. به نظر میرسد با تداوم وضعیت موجود در استان کرمان در کنار آینده مبهم کشاورزی در استان کرمان که شغل اصلی مردم محسوب میشود، اماواگرهای متعددی هم برای تأمین آب شرب استان به وجود خواهد آمد و تنشهای مهاجرتی سیر صعودی مییابد. با وجود تمام برنامهریزیهای صورت گرفته اما کار جهادی در راستای توسعه آبیاری مکانیزه در کرمان صورت نگرفته است بهطوری که هماکنون در استانی مانند کرمان میزان مزارع تحت آبیاری مکانیزه بسیار کمتر از استانهای پرباران کشور است. از سوی دیگر همچنان برداشت آب از سفرههای آب زیرزمینی ادامه دارد و هرسال از سطح آب دشتها کاسته میشود و در مقابل بر عمق چاهها برای دستیابی برای منابع در اعماق زمین افزوده میشود.