سعید حاجی‌پور*: «وقتی تحریم بود عزت نبود، برجام اول عزت برای ما آورده است. ما این را می‌گوییم آثار برجام؛ نمی‌دانم دیگران چه می‌گویند و چه می‌فهمند. ما باید همراه شویم و «نمی‌توانیم» مقابل این قدرت‌های بزرگ بایستیم آن هم با شعارهایی که توخالی است».
این جملات بخشی از صحبت‌های رئیس‌جمهور محترم در همایش سالگرد تأسیس شرکت ملی گاز است. بیان این جملات صریح و شفاف از سوی جناب ایشان که نشانگر اعتقادات و نوع نگرش ایشان به مسائل مملکت است جای تشکر و قدردانی دارد. با بیاناتی از این قسم تحلیل مسائل و عملکرد دولت برای جماعتی ـ که در برخی امور متحیر نوع رفتار و کردار دولتمردان می‌شوند ـ آسان خواهد شد. لکن این دیدگاه نه‌تنها در بدنه دولت، بلکه در بخش‌هایی از قوه مقننه، اصحاب رسانه، جامعه دانشگاهی و بخش‌های دیگر حکومت حضور دارد و با قوت دنبال و تبلیغ می‌شود. به چند نمونه از خروجی‌های این تفکر توجه کنید.
برای حقیر اقتصاد‌خوانده همواره جای سوال بود چرا از سوی اساتید و بزرگان علم اقتصاد کشور ـ که سال‌های متمادی از بودجه مملکت و بیت‌المال ارتزاق کرده‌اند ـ پیشنهاد و راه‌حلی برای رفع مشکلات ناشی از تحریم مطرح نمی‌شود. البته نباید این گزاره را به عموم تعمیم داد، لکن اکثریت این جماعت توجه خاص و دقیقی به این امر نداشته و بسیار عادی از کنار آن گذر کرده‌اند. شاهد مثال این مدعا سیاهه عناوین مقالات و پایان‌نامه‌های اقتصادی منتشر‌شده در چند سال اخیر است که اگر با دوران مشابه قبل از آن مقایسه شود تغییرات محسوسی در آن مشاهده نمی‌شود.
شاید بتوان این بی‌توجهی را بزرگ‌ترین تناقض نظام علمی کشور نام نهاد. جماعتی که برای رفع نیازهای کشور تربیت شده‌اند و از محل بودجه عمومی درآمد کسب می‌کنند به‌سادگی از کنار مشکلات کشور می‌گذرند. اندک افراد این جماعت که توجهی به امور از خود نشان می‌دهند نیز با دودوتا چهارتا‌های معمول اقتصادی در نهایت چاره کار رفع تحریم را در توافق با طرف غربی می‌دانستند. یعنی اقتصاددانی که قرار بود برای یک مشکل اقتصادی راه‌حلی علمی ارائه دهد ناتوان از پاسخ، پیشنهادی سیاسی ارائه می‌کند. بسیاری از کسانی که امروز در همایش‌های رنگارنگ اقتصاد مقاومتی و جهاد اقتصادی شرکت می‌کنند تا دیروز توافق به هر قیمتی را فریاد می‌زدند و مشکل اصلی اقتصاد مملکت را تحریم و راه رفع آن را توافق می‌دانستند. این جماعت، حاصل نگاه «ما نمی‌توانیم» در بدنه علمی کشور هستند.
در بعد اجرایی، پسابرجام پر است از مواردی که «ما نمی‌توانیم» را فریاد می‌زند. به‌عنوان مثال دولت محترم بی‌توجه به پیشرفت‌های چشمگیر صنعتگران و متخصصان داخلی در یک اقدام عجیب و در سکوت خبری اقدام به عقد قرارداد احداث نیروگاه برق 5 هزار مگاواتی با شرکت ترکیه‌ای یونیت‌اینترنشنال کرده است. براساس این قرارداد 10 درصد ظرفیت تولید برق حرارتی کشور به این شرکت واگذار می‌شود. در اوضاعی که تولید‌کنندگان داخلی برق 12 هزار میلیارد تومان از وزارت نیرو طلب دارند ـ در تبعیضی آشکارـ در این قرارداد دولت به طرف ترک تضمین می‌دهد اگر وزارت نیرو قادر به پرداخت مبالغ قرارداد نشد، وزارت اقتصاد و در نهایت بانک مرکزی این مبالغ را پرداخت خواهند کرد.
به نمونه‌ای دیگر اشاره کنیم: علاقه وافر دولت جهت عقد قرارداد با شرکت نفتی توتال عجیب و شگفت‌آور است. شرکتی که با بدعهدی تمام در دوران تحریم خلف وعده کرد و قبل از آن نیز در میادین مشترک با قطر ضررهای هنگفتی به ما وارد کرده است چرا باید در صدر لیست شرکت‌های نفتی طرف قرارداد در پسابرجام باشد. ورود سرمایه خارجی در توسعه میادین نفت و گاز کشور قابل قبول است اما ورود خارجی‌ها به بهای نابودی صنعت داخلی به‌هیچ وجه قابل توجیه نیست. این علاقه به حضور خارجی‌ها و عدم‌توجه به صنعتگران داخلی نشان از دیدگاه «ما نمی‌توانیم» در بدنه تصمیم‌گیری دولت است.
اینکه چطور جناب رئیس‌جمهور «عزت» و «استقلال» کشور را با «ما نمی‌توانیم» جمع می‌کند خود یک تناقض آشکار است که باید از سوی ایشان تشریح شود. لکن باید یادآور شد هرآنچه امروز مایه آبرو، عزت و استقلال جمهوری اسلامی در جهان شده است ناشی از اعتماد به نفس، خودباوری و اعتقاد جوانان این مملکت به شعار «ما می‌توانیم» است نه سازش با قدرت‌های بزرگ، که اگر این چنین بود امروز نه از صنعت هسته‌ای خبری بود که منتهی به برجام تابان شود و نه از صنعت دفاعی که امروز امنیتی را برای این مرز و بوم به ارمغان بیاورد.
*کارشناس ارشد اقتصاد