گروه بینالملل: تقریبا 2 هفته از کودتای نافرجام در ترکیه گذشته و طرح اتهاماتی از سوی مقامهای آنکارا مبنی بر مداخله آمریکا در این اقدام نظامی علیه دولت رجب طیب اردوغان، روابط این دو کشور را تحت تاثیر قرار داده و احساسات ضدآمریکایی را افزایش داده است. هر چند در مراحل اولیه کودتای 15 جولای، مقامهای آنکارا فتحالله گولن را به دست داشتن در آن متهم کردند.
رجب طیب اردوغان عصر دیروز در بیسابقهترین حملات علیه غرب از سوی رؤسایجمهور ترکیه در تاریخ 93 ساله این کشور نه تنها «قدرتهای خارجی» را مسؤول سازماندهی کودتای نافرجام اخیر دانست بلکه آمریکا را تهدید به قطع همکاریهای راهبردی کرد که این میتواند مقدمهای بر خروج ترکیه از ناتو باشد. سخنان او در جمع سرمایهگذاران خارجی در آنکارا که مستقیما از تلویزیون دولتی ترکیه پخش شد با لحنی خشمگینانه همراه بود. اردوغان گفت که «غرب از تروریسم حمایت میکند» و آمریکا و اروپا را به طراحی سناریوی کودتای نافرجام متهم کرد. رئیسجمهور ترکیه افزود که اگر آمریکا همچنان به «پناه دادن» به فتحالله گولن، چهره مخالف دولت ترکیه و متهم ردیف اول کودتا که در ایالات متحده به سر میبرد، ادامه دهد آنکارا همکاریهای راهبردی خود با واشنگتن را متوقف خواهد کرد. این تهدید اردوغان در حالی است که ارتش این کشور بسیاری از فرماندهان ترک ناتو را به جرم همکاری با کودتاچیان بازداشت کرده و پایگاه اینجرلیک که با فرماندهی آمریکا اداره میشود، تحت محاصره کامل نیروهای وفادار به اوست.این پایگاه در جنوب ترکیه سوخت در اختیار جنگندههای کودتاچیان قرار داده و این مساله تردید ترکیه درباره متحدش آمریکا را بیشتر کرده است. در طرف دیگر، سیاستمداران و نظامیان آمریکایی هم بارها با پیش کشیدن مسائل حقوق بشری از برکناری حدود نیمی از ژنرالها و پیامدهای آن در ناتو و جنگ با داعش ابراز نگرانی کردهاند و همین مواضع باعث شده است اردوغان بگوید آنها به جای محکوم کردن کودتا، از حقوق کودتاچیان دفاع میکنند. اکنون به نظر میرسد کودتای نافرجام به تشدید احساسات ضد آمریکایی در ترکیه منجر شده و دیدگاه دولتی و مردمی در ترکیه به آمریکا پس از کودتای نافرجام در حال تغییر است. در این میان، آمریکا در تلاش برای تلطیف روابط تیره شده با آنکارا، جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش خود را روز دوشنبه عازم ترکیه کرد.
رئیس ستاد ارتش آمریکا سفرش به ترکیه را با بازدید از پایگاه هوایی اینجرلیک در جنوب این کشور آغاز و در آنجا با نظامیان آمریکایی دیدار کرد. وی در این سفر با بنعلی ییلدریم، نخستوزیر این کشور و ژنرال خلوصی آکار، رئیس ستاد ارتش ترکیه نیز دیدار کرد. در جریان این دیدار ییلدریم گفت آمریکا باید موضع واضح و نهایی را در قبال تلاش برای کودتای نافرجام اتخاذ کند. سفر دانفورد به ترکیه نخستین سفر یک مسؤول آمریکایی از زمان شکست کودتای نظامی در ترکیه است. دانفورد در جریان بازدید از مقر پارلمان از بمباران این مقر در پی کودتا ابراز تأسف و این اقدام نظامی را محکوم کرد.
وی تأکید کرد روابط دوستی میان آمریکا و ترکیه محکم است و همچنان همینگونه باقی خواهد ماند. این در حالی است که حدود 150 معترض به سفر دانفورد، مقابل سفارت آمریکا در آنکارا تظاهرات برپا کردند تا اعتراض خود را به ورود این مقام آمریکایی نشان دهند. معترضان در حالیکه به سمت سفارت آمریکا در آنکارا حرکت میکردند، شعار میدادند: «کودتاچی، دانفورد از ترکیه گمشو بیرون.» با این حال، مأموران پلیس از نزدیک شدن جمعیت معترضان به ساختمان سفارت آمریکا در ترکیه جلوگیری کردند. در یکی از پرچمهایی که در دست معترضان بود، نوشته شده بود: «دانفورد به خانه خود بازگرد و فتحالله را به ما بازگردان». دولت ترکیه تأکید دارد فتحالله گولن در پشت پرده کودتای نافرجام ترکیه بوده است. در چنین شرایطی این پرسش مطرح میشود که آیا آمریکا گولن را تحویل ترکیه خواهد داد؟ اگر آمریکا گولن را تحویل ترکیه ندهد برای همیشه چون لکه سیاهی بر روابط ترکیه و آمریکا این موضوع سنگینی خواهد کرد و اگر هم چنین اقدامی صورت گیرد باز بازنده نهایی آمریکا خواهد بود که با قبول تحویل گولن به ترکیه پذیرفته است گولن و در نهایت آمریکا در کودتای ترکیه نقش داشتهاند. گمانهزنیها حاکی است بعید به نظر میرسد آمریکا در آستانه انتخابات ریاستجمهوری، به چنین اقدامی مبادرت ورزد.
بیانیه پنتاگون درباره سفر دانفورد
این درحالی است که در گزارش پایگاه اطلاعرسانی وزارت دفاع آمریکا اشارهای به محکومیت کودتای ترکیه توسط رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا نشده است. به گزارش وزارت دفاع آمریکا، در تمام دیدارهای ژنرال دانفورد در ترکیه این مطلب مطرح شده که «برخورد با چالشهای منطقه نیازمند همکاری آمریکا و ترکیه است». در این دیدارها همچنین بر ادامه دسترسی آمریکا به پایگاه اینجرلیک و سایر تاسیسات نظامی در دیاربکر و مناطق دیگر ترکیه برای مبارزه با داعش تاکید شد. دانفورد گفته است لحن دیدارهای او با مقامهای ترکیه مثبت بوده و به هیچوجه اتهامآمیز نبوده است. دانفورد همچنین گفت در تمام دیدارها مقامهای ترکیه بر ضرورت استرداد گولن تاکید کردند و او قول داد این پیام را به رهبران آمریکا منتقل کند.
هزینه چند ده میلیارد دلاری کودتای نافرجام
کودتای یکشبه در ترکیه حدود 100 میلیارد دلار برای این کشور هزینه داشت. وزیر تجارت ترکیه اعلام کرد به دنبال کودتای نافرجام اخیر در این کشور، ترکیه متحمل 100 میلیارد دلار زیان اقتصادی شد. بولنت تفنگچی، وزیر گمرک و تجارت ترکیه اعلام کرد زیان اقتصادی سنگینی که ترکیه در این کودتای نافرجام متحمل شد ممکن است حتی از این رقم نیز فراتر رود اما پایههای اقتصادی ترکیه همچنان مستحکم است. وی گفت این اتفاق موجب شد ترکیه همانند یک کشور جهان سوم به نظر برسد و با انتشار تصاویر مربوط به استقرار تانکها در خیابانها و بمباران پارلمان، سرمایهگذاران تمایلی برای سفر به این کشور ندارند.
وی افزود به دنبال این کودتا برخی سفارشهای خارجی لغو شده است ولی بهرغم همه این مسائل ترکیه توانست اوضاع را کنترل کند. کودتای نافرجام اخیر در ترکیه صنعت گردشگری این کشور را تحتالشعاع قرار داده است؛ صنعتی که پیشتر نیز به دنبال یک رشته حملات و بحران این کشور با روسیه متضرر شده بود. شمار گردشگران خارجی در ترکیه در ماه ژوئن بیش از 40 درصد کاهش داشت و به پایینترین میزان در سالهای گذشته رسید اما برخی خوشبین هستند به دنبال اقدام آنکارا برای بهبود مناسبات با مسکو، روسها به این کشور بازگردند.
احضار سفیر ترکیه در آلمان
به دنبال اقدام مقامات آلمان در ممانعت از سخنرانی رئیسجمهور ترکیه از طریق ویدئویی برای حامیانش در کلن، دولت ترکیه حسین اونی کارسلی اوغلو، سفیر خود در برلین را برای رایزنی فرا خواند. طبق این گزارش، هزاران تن از طرفداران رجب طیب اردوغان، رئیسجمهوری ترکیه روز یکشنبه درکلن گرد هم آمدند تا علیه کودتای نظامی نافرجام 15 ژوئیه، اعتراض کنند و اردوغان نیز قصد داشت از طریق کنفرانس ویدئویی در این گردهمایی سخنرانی کند اما دادگاه عالی آلمان در بحبوحه نگرانیها نسبت به اینکه ممکن است تنشهای سیاسی در ترکیه به آلمان نیز کشیده شود، با سخنرانی سیاستمداران ترکیه مخالفت کرد. همزمان روزنامه دولتی آکشام از آلمان به عنوان کشوری یاد کرده که رویکردی خصمانه برابر ترکتبارها دارد و مرکل هم مانند دیکتاتوری عمل میکند که میکوشد صدای اردوغان را خاموش کند. این روزنامه با انتشار تصویری از صدراعظم آلمان، وی را به آدولف هیتلر، دیکتاتور آلمان نازی تشبیه کرد و عبارت «زندهباد مرکل» را که برای هیتلر استفاده میشد برای وی به کار برد.
زورآزمایی ترکیه و اتحادیه اروپایی
آنکارا تهدید کرده است در صورت خودداری بروکسل از موافقت با سفر بدون روادید شهروندان ترکیه، هرگونه توافقنامه با اتحادیه اروپایی را به حال تعلیق درمیآورد. این در حالی است که زیگمار گابریل، معاون صدراعظم آلمان میگوید اروپا نباید تسلیم باجخواهی آنکارا در مذاکرات مربوط به معافیت روادید برای شهروندان ترک در سفر به کشورهای اروپایی شود. براساس توافقی که چند ماه پیش میان مقامات آنکارا و اتحادیه اروپایی حاصل شد، ترکیه در ازای ممانعت از ورود پناهجویان به قاره اروپا، امتیازاتی مانند پیشبرد مذاکرات برای پیوستن این کشور به اتحادیه اروپایی و سفر بدون روادید شهروندانش به اروپا را دریافت میکرد اما مقامات اروپایی تاکنون این امتیازات را به دلیل آنچه نقض حقوق شهروندی و سرکوبگری اردوغان در ترکیه دانستهاند، از آنکارا دریغ کردهاند.