حسین علوی: این موضوع بارها مطرح شده و بارها هم مقامات دولتی از زیر بار توضیح مستقیم آن به مردم فرار کرده‌اند. موضوع در قالب یک سوال مطرح می‌شود: «در پسابرجام، کدام بانک‌های معتبر دنیا با ما همکاری می‌کنند؟» دولتی‌ها روایت‌های مختلفی در پاسخ به این سوال مطرح کرده‌اند و متاسفانه شخص حسن روحانی نیز در گفت‌وگوی اخیر تلویزیونی درباره همکاری بانک‌های معتبر با ایران توضیح شفافی نداد.
به گزارش «وطن امروز»، موضوع همکاری بانک‌های معتبر دنیا با ایران از آن جهت قابل توجه است که در دوران پسابرجام، براساس تعهدات طرف مقابل، امکان نقل‌وانتقال ارزی میان ایران و دنیا باید برقرار باشد. این موضوع در واقع برداشته شدن تحریم بانکی است. در صورت برداشته شدن این تحریم، ایران امکان نقل‌وانتقال پول با بانک‌های معتبر دنیا را در اختیار خواهد داشت. در واقع به غیر از عادی شدن مسیر تجارت در بخش‌های غیردولتی و امکان رونق گرفتن تولید، آنچه با برداشته شدن تحریم بانکی می‌تواند برای دولت مفید واقع شود، امکان نقل‌وانتقال درآمدهای ناشی از فروش نفت است. طی چند ماه اخیر مقامات دولتی بارها در توضیح فواید و اثرات برجام، از افزایش میزان فروش نفت خبر می‌دهند. براساس اظهارات مقامات دولتی فروش نفت ایران در پسابرجام به بیش از 2 میلیون بشکه در روز رسیده است. این میزان فروش در جای خود می‌تواند یک دستاورد برای کشور باشد اما نکته مهم‌تر از میزان فروش نفت، این است که آیا درآمد حاصل از فروش نفت به ایران منتقل می‌شود یا خیر؟ این همان نکته مهم ماجراست که متاسفانه پاسخ دقیقی به آن داده نمی‌شود. چه‌بسا اگر دولتی‌ها در این‌باره به صورت شفاف و دقیق اطلاع‌رسانی کنند، آن وقت پاسخ سوال نخست این گزارش یعنی تعداد بانک‌های معتبر دنیا که در پسابرجام با ایران مراودات بین بانکی انجام می‌دهند، مشخص می‌شود. البته اکنون با گذشت 6 ماه از اجرای تعهدات طرف مقابل در برجام، تقریبا واقعیت‌های مربوط به وضعیت همکاری بانک‌های بزرگ دنیا با ایران و نیز وضعیت ورود پول حاصل از فروش نفت به درون کشور، مشخص شده است. بخشی از این واقعیات از لابه‌لای اظهارات مقامات دولتی مشخص شده است. قبل از ورود به این موضوع، 2 نکته باید مورد توجه قرار گیرد. در موضوع مربوط به همکاری‌های بانکی میان ایران و بانک‌های معتبر و بزرگ دنیا، موضوع ممنوعیت تجارت با دلار در نظر گرفته نمی‌شود. براساس اظهارات مقامات آمریکایی و نیز اعترافات تیم مذاکره‌کننده ایرانی، موضوع لغو تحریم دلار محقق نشده است و کماکان در پسابرجام، این تحریم پابرجا خواهد بود. آنچه درباره همکاری‌های بانک‌های بزرگ دنیا با ایران مطرح می‌شود؛ مربوط به تجارت با ارزهایی غیر از دلار است. نکته دوم نیز اهمیت تجارت با بانک‌های معتبر و بزرگ دنیاست. یکی از دلایل اهمیت تجارت با بانک‌های معتبر دنیا، میزان و حجم نقل‌وانتقالات بین بانکی است. میزان اعتبار در بانک‌های بزرگ نیز قابل تامل است و در معاملات بزرگ، پوشش بانک‌های بزرگ و معتبر دنیا، براحتی می‌تواند در انجام معاملات و تسریع آنها اثرگذار باشد. این موارد در تجارت با بانک‌های کوچک یا امکانپذیر نیست یا اینکه یک معامله بزرگ باید از طریق چندین بانک و با اتلاف هزینه بیشتر رخ دهد.
بیش از 400 بانک!
آنگونه که حسن روحانی در گفت‌وگوی تلویزیونی اخیر خود مطرح کرد 400 بانک در دنیا با ایران همکاری می‌کنند.
حسن روحانی در این‌باره گفت: وزیر نفت اعلام کرد هر نفتی را که ما می‌فروشیم به یورو می‌فروشیم و می‌گوییم همین مقدار یورو به حسابی که ما تعیین می‌کنیم واریز شود. در گذشته این طور نبود، زیرا حسابی نبود که بخواهیم واریز کنیم. امروز بیش از 400 بانک خارجی با ما در ارتباط هستند که آمار آن روز به روز بالاتر می‌رود و ما پول نفت‌مان را می‌توانیم به شعبات خودمان که در خارج داریم، شعبات بانک‌های مختلف که در زمان تحریم فعال نبودند، واریز کنیم و می‌توانیم از آن استفاده کنیم. روحانی یادآور شد: در دوران برجام یک فرصت خوبی ایجاد شده است؛ این فرصت نه‌تنها برای فروش نفت و دسترسی به اموال ما بلکه برای مساله بیمه و کشتیرانی ایجاد شده است. وی افزود: کشتیرانی ما در تحریم بود، کشتی‌های بزرگ در بنادر ما پهلو نمی‌گرفتند، بلکه می‌رفتند در بنادر کشورهای دیگر و بعد باید با لنج، کالاها را حمل می‌کردیم و مخارج اضافه برای ما بود.
400 بانک! روحانی می‌گوید بیش از 400 بانک در پسابرجام تجارت با ایران را از سر گرفته‌اند اما این 400 بانک کدامند؟ چه تعدادی از بانک‌های معتبر دنیا در فهرست این 400 بانک موردنظر روحانی وجود دارند؟ کسی در این‌باره توضیحی نمی‌دهد. فهرست بانک‌های معتبر و بزرگ دنیا در دسترس است و براحتی می‌توان اسامی آنها را عنوان کرد. بنابراین دولتی‌ها می‌توانند با اعلام اسامی بانک‌های معتبری که در پسابرجام تجارت با آنها از سر گرفته شده، درباره این ابهامات شفاف‌سازی کنند.
در سرزمین لی‌لی‌پوت!
اینکه از 400 بانکی که حسن روحانی از آنها به عنوان بانک‌های طرف تجارت با ایران در پسابرجام نام می‌برد چه تعداد در زمره بانک‌های بزرگ و معتبر هستند، چندان پنهان نیست و در واقع مشخص است. واقعیت این است که بانک‌های بزرگ و معتبر دنیا همچنان از همکاری با ایران سر باز می‌زنند. روز گذشته علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی بار دیگر به این موضوع یعنی عدم همکاری بانک‌های معتبر و بزرگ دنیا با ایران در پسابرجام اذعان کرد. رئیس سازمان انرژی اتمی در دومین مراسم کانون حرفه‌ای رسانه تصریح کرد: بانک‌های بزرگ اروپایی با فشار آمریکا فعلاً با ما کار نمی‌کنند. این اظهارنظر صالحی البته پیش از این از زبان مدیران ارشد بانک‌های بزرگ دنیا مطرح شده بود. چندی پیش مدیران ارشد بانک‌های معتبر اروپایی پس از دیدار با جان کری اعلام کردند وزیر خارجه آمریکا برای از سرگیری تجارت با ایران به آنها تضمین نداده است. البته مقامات ارشد دولتی در اروپا نیز اذعان کرده‌اند از ناحیه آمریکا تحت فشار هستند تا بانک‌های بزرگ این کشورها تجارت با ایران را از سر نگیرند. مقامات انگلیسی چندی پیش گفتند بانک‌های این کشور همچنان برای تأمین مالی مبادلات تجاری با ایران اکراه دارند و نگرانند همچنان هدف تحریم‌های موجود دولت آمریکا قرار بگیرند. این تحریم‌ها مانع ورود مجدد تهران به بازارهای جهانی پس از سال‌ها تحریم شده است. نورمن لامونت، وزیر سابق دارایی و مسؤول ویژه تجارت با ایران در دولت انگلیس می‌گوید: «این مشکلی است که من نگرانم حل آن اندکی زمان ببرد». وی که در کنفرانس مالی «سیتی اند فایننشال ایران ترید» سخن می‌گفت، افزود: «می‌توان درک کرد چرا آنها (بانک‌ها) بسیار محتاط هستند. آنها قبلاً میلیاردها دلار جریمه شده‌اند». الکساندرا رنیسون، کارشناس انستیتوی مدیران انگلیس نیز گفت، بانک‌های کوچک‌تر اروپایی در حال آغاز ارائه خدمات مالی تجارت با ایران هستند اما بانک‌های انگلیسی «مطلقاً تمایلی برای پذیرش ریسک ندارند». وی افزود: «هر بانکی در انگلیس که واقعاً منافعی در آمریکا دارد... هیچ حرکتی نمی‌کند». روزنامه آلمانی «دویچه ویرتشافت ناخریشتن» نیز هفته گذشته در گزارشی نوشت بانک‌های آلمانی با توجه به قوانین آمریکا از مبادلات اقتصادی با ایران خودداری می‌کنند. این در شرایطی است که دولت آلمان می‌خواهد روابط اقتصادی میان این کشور و ایران به صورت قدرتمند پیگیری شود. اینها واقعیاتی است که البته همین هفته علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد به آنها اذعان کرد. طیب‌نیا در این‌باره گفت: ما با بانک‌های کوچک و متوسط هیچ مشکلی نداریم و انواع تعاملات ما با آنها در حال انجام است اما با بانک‌های بزرگ دچار مشکل هستیم. وی در ادامه افزود: انتظار ما این بود که بعد از برجام بتوانیم با بانک‌های بزرگ هم کار کنیم اما به دلایل مختلف از جمله صورت‌های مالی بانک‌های ما و بهانه پولشویی و تامین مالی تروریسم ما هنوز نتوانسته‌ایم با این بانک‌ها کار کنیم. البته برخی محدودیت‌ها رفع شده، به‌طور مثال ما پیش از این جزو لیست سیاه عدم مبارزه با پولشویی بودیم که از این لیست خارج شده‌ایم. وزیر اقتصاد خاطرنشان کرد: ما اکنون برای وصول پول نفت مشکلی نداریم. پیش از این هزینه زیادی بابت دریافت پول نفت پرداخت می‌کردیم اما اکنون بدون هزینه اضافی از منابع حاصل از فروش نفت بهره می‌بریم.
البته درباره وصول پول نفت نیز یک ابهام جدی و اساسی وجود دارد که متاسفانه در این‌باره نیز مقامات دولتی ترجیح داده‌اند شفاف‌سازی نکنند. اینکه ایران پس از برجام توانسته است پول فروش نفت خود را «وصول کند» مشخص است اما هم در اظهارات حسن روحانی در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی و هم در اظهارات وزیر اقتصاد به صورت مشخص توضیح داده نشده که آیا این درآمدهای حاصل از فروش نفت، به ایران نیز منتقل شده‌اند یا خیر. آنگونه که حسن روحانی گفته است، این پول‌ها به شعبات ایران در خارج از کشور واریز می‌شود اما همانگونه که گفته شد نکته اساسی این است که آیا این پول فروش نفت، به ایران نیز منتقل شده است؟ یعنی آیا تاکنون پول فروش نفت به خزانه بانک مرکزی رسیده است یا خیر؟ به نظر می‌رسد این مسائل نکات اصلی درباره وضعیت بانکی و نیز نفتی ایران در پسابرجام تا این زمان است. نکاتی که بسیار بهتر است مقامات دولتی به صورت شفاف درباره آنها توضیح دهند. اگرنه با گذر زمان، این واقعیات علیه دولت، برای مردم فاش خواهد شد.