علی البرزی ـ حامد نجفی‌مهر: «سیدپرویز فتاح» از آن مدیرانی است که اقداماتش از ابتدای انتصاب در سمت ریاست کمیته امداد خبرساز شده و هر از گاهی اظهاراتش در صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفته است. اعلام خبرهایی مبنی بر فروش ساختمان اصلی کمیته امداد در سوهانک و فعالیت در ساختمان جدید در منطقه آزادی و همچنین انتقاد از سهم اندک فقرا در بودجه 95 کشور تنها بخشی از نقل قول‌هایی است که از زبان فتاح در رسانه‌ها منتشر شده و حواشی گوناگونی داشته است. برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های کمیته امداد و همچنین پاسخ به برخی ابهامات و شایعات درباره فعالیت‌های این نهاد حمایتی گفت‌وگویی مشروح با سیدپرویز فتاح انجام داده‌ایم.
وی در این گفت‌وگو که بیش از 2 ساعت به طول انجامید، ضمن پاسخ به برخی ابهامات درباره فعالیت‌های نهاد تحت مدیریتش، خبرهایی هم از تغییر شیوه جمع‌آوری صدقات و آنلاین شدن فعالیت‌های کمیته امداد داد، البته ناگفته نماند که رئیس کمیته امداد در این گفت‌وگو بار دیگر به در نظر گرفتن سهم ناچیز 5/1 درصدی برای فقرا در بودجه انتقاد کرد. متن کامل این گفت‌وگو پیش روی شماست.
***
آقای فتاح! درباره فعالیت‌های کمیته امداد همواره شایعاتی مانند کمک‌رسانی به مردم کشورهای سوریه، لبنان و عراق وجود دارد یا از شیوه هزینه‌کرد وجوه صدقات در ساختار اداری این نهاد حمایتی انتقاد می‌شود. به نظر شما منشأ شکل‌گیری این شایعات چیست؟
به نظرم ریشه این نوع شایعات بیشتر به نبود اطلاع‌رسانی مناسب و شفاف درباره فعالیت‌های داخلی و بین‌المللی کمیته امداد مربوط می‌شود. اگر فعالیت‌های‌مان را صادقانه، شفاف و بدون هرگونه لاپوشانی با مردم مطرح کنیم، نتیجه‌ای جز افزایش اعتماد عمومی و کاهش نقاط مبهم و غیرشفاف نخواهد داشت، البته گاه بعضی افراد نیز مغرضانه نسبت به شایعه‌سازی و درست کردن یکسری حرف‌های عجیب و غریب اقدام می‌کنند که به همان دلیل اطلاع‌رسانی غیرموثر کمیته امداد در این سال‌ها بر حجم ابهامات افزوده شده است. برخی افراد هم نیت خیر دارند اما در عین حال با ابهام مواجهند، البته این اتفاق ممکن است درباره هر سازمان یا نهادی شکل بگیرد که لازم است برای این افراد درباره ابهامات به وجود آمده توضیح دهیم تا شفاف‌سازی شود اما برخی شایعات هم وجود دارند که از این جنس نیستند و منشأ خارجی دارند. در واقع هدف آنها تخطئه و تنزل جایگاه نهادهایی است که به امام راحل، نظام و انقلاب وابسته‌اند. این افراد با نهادهای نظام همیشه مشکل داشته‌اند و این موضوع حل‌شدنی نیست ولی آنچه مهم است رفتار صادقانه، شفاف و بی‌پرده با مردم است که می‌تواند بسیاری از این ابهامات و شایعات را برطرف کند.
برای پایان دادن به شایعات و جلوگیری از گسترش آن چه راهکاری از طرف کمیته امداد دنبال می‌شود؟
برنامه‌ریزی ما برای قشری انجام گرفته است که با حسن نیت، پرسش‌هایی را مطرح می‌کنند. ما در این باره موظفیم توضیح دهیم و با ارائه ادله منطقی ابهام به وجود آمده را رفع کنیم. در حال حاضر فکر می‌کنم کمی به کمیته امداد ایراد وارد است چراکه کمتر توضیح داده و پاسخگو بوده‌ایم، این موضوع خوب نیست و باعث شکل‌گیری شایعات می‌شود. البته ما برای همه پرسش‌ها جواب منطقی و قانع‌کننده داریم و هر کجا و در هر محفلی که با منطق صحبت کرده‌ایم اکثرا قانع شده‌اند اما باید بیشتر شفاف‌سازی کنیم و پاسخ دهیم تا این موارد کمتر شود.
یکی از موارد مهم در فعالیت‌های کمیته امداد مربوط به میزان درآمد این کمیته از میزان جمع‌آوری صدقه از صندوق‌های صدقات است. در سال گذشته درآمد کمیته امداد از این محل چقدر بوده است؟
این موضوع به طور کامل روشن است و بارها آمارهای آن را اعلام کرده‌ایم. در سال 94 تمام صدقاتی که جمع‌آوری کردیم، اعم از صندوق‌های خانگی، صندوق‌های معابر عمومی و صندوق‌هایی که در اماکن سرپوشیده مانند فرودگاه‌ها، راه‌آهن و مترو قرار دارند، 270 میلیارد تومان بود، در حال حاضر هم با رشدی چند درصدی همان روال را پیش می‌بریم.
شیوه هزینه‌کرد صدقات جمع‌آوری شده به چه شکل است؟
درباره شیوه مصرف صدقات باید در نظر داشت که صدقه، انفاق عام است و دارای منطق قرآنی و شرعی است. یعنی دامنه خرج‌کرد آن وسیع است. از این وجوه می‌توان برای ایتام، مسکن، کمک بلاعوض و ازدواج استفاده کرد، چرا که عنوان صدقه عام است، بنابراین از سرفصل صدقه در کمیته امداد در همه امور خیر استفاده می‌کنیم، شیوه عملکرد هم به این صورت است که صدقات سهم‌بندی می‌شود. مقداری برای مسکن، ازدواج و مصارف فرهنگی خانواده‌ها و حتی بخش کوچکی برای وام قرض‌الحسنه مورد استفاده قرار می‌گیرد که برای این کار هم استفتا کردیم و گفتند اشکال ندارد، بنابراین تمام وجوهات جمع‌آوری شده در محل مورد نظر هزینه می‌شود و همه آن هم با مدارک حسابداری و با شفافیت انجام می‌شود که همه بازرسان و نهادهای نظارتی آمار و ارقام آن را در اختیار دارند. جالب اینجاست که ما بیش از همه نهادهای دولتی تحت بازرسی و نظارت هستیم، چرا که علاوه بر نهادهای نظارتی مثل دیوان محاسبات و سازمان بازرسی، از مکانیسم‌های نظارتی دفتر مقام معظم رهبری هم بهره‌مند هستیم و از چند نظر فعالیت‌های امداد تحت نظارت و ارزیابی قرار می‌گیرد.
موضوعی هم درباره انتقال درآمدهای حاصل از صدقات یک شهر به شهری دیگر نقل می‌شود، آیا صدقات شهرهای گوناگون در یک محل متمرکز شده و تقسیم‌بندی می‌شود یا اینکه در بازتوزیع وجوه صدقه محدودیت‌هایی وجود دارد؟
پرسش خوبی را مطرح کردید که پاسخ آن مشخص است. نکته مهم این است که صدقه یک شهر را نمی‌توان از آن شهر خارج کرد. هر شهری صدقه خود را دارد که در همان جا مصرف می‌شود. ما مجاز نیستیم صدقات را از یک شهر به شهر دیگر یا استان دیگری منتقل کنیم. در واقع صدقات جابه‌جا نمی‌شود و اینطور نیست که وجوه صدقه یک جا جمع شود و ما آنها را بازتوزیع کنیم. هر استان و هر شهر صدقه خود را دارد که در همان محل هزینه می‌شود یعنی پس از بازشماری در سرفصل‌های تعیین شده و در همان شهر هزینه می‌شود.
آیا این درست است که شما درباره نمایندگی‌های کمیته امداد در کشورهای دیگر تجدیدنظر کرده‌اید و دستوری مبنی بر جمع‌آوری این نمایندگی‌ها ابلاغ شده است؟
نه! من دستور دادم این نمایندگی‌ها کم شود نه اینکه جمع شوند. ما در برخی کشورها نمایندگی‌هایی داریم اما آنها را کم کردیم چراکه پرهزینه است. هر پرسنلی را که به خارج اعزام کنیم باید مبلغی را به صورت ارزی بابت حق ماموریت پرداخت کنیم. بنابراین در شیوه اداره آنها تجدیدنظر کردیم و از افراد بومی در این نمایندگی‌ها استفاده می‌کنیم. بسیاری از افراد بومی در آن کشورها امین هستند، بنابراین لازم نیست مامور اعزام کنیم. نیت دوم ما این است که کمیته امداد در دیگر کشورها مستقل باشد یعنی همه چیز بومی و منطبق با فرهنگ همان کشور باشد. در حال حاضر این اتفاق در حال انجام است و در عراق و لبنان صندوق صدقات ما وجود دارد اما با شعارهای مختص آن منطقه و متناسب با فرهنگ همان کشور. به عبارت دیگر ما تنها به دنبال انتقال تجارب انباشته شده در کمیته امداد در زمینه انجام امور خیریه هستیم و الحمدلله الگوی امداد در سایر کشورهای متقاضی بخوبی جواب داده است بدون آنکه نیازی به کمک مالی ما داشته باشد، چرا که همه هزینه‌های اجرای این الگوها را خودشان تامین می‌کنند و البته درآمدشان هم که گاه مقدارش زیاد است خودشان در همان کشورها مصرف می‌کنند.
شیوه کمک‌رسانی به دیگر کشورها به چه صورت است؟ آیا از صدقات جمع‌آوری‌شده در کشور برای برخی کشورهای خاص هزینه می‌شود؟
اینکه ما از ایران و از صدقات و انفاقات مردم ذره‌ای به دیگر کشورها منتقل می‌کنیم کذب است. ما براساس حکم شرع و قانون نمی‌توانیم چنین کاری انجام دهیم. در پاسخ به پرسش قبلی هم عرض کردم؛ ما حتی اجازه انتقال صدقات را از یک شهر به شهر دیگر و از یک استان خودمان به استان دیگر نداریم، آن وقت چگونه می‌توانیم این کمک‌ها و وجوهات مردمی را از ایران به کشور دیگری منتقل کنیم، البته وجوهات کشورهای دیگر را هم نمی‌توانیم به داخل کشور بیاوریم. کمک‌های جمع‌آوری‌شده باید در همان جغرافیای کمک، هزینه شود. البته در برخی موارد به صورت مشخص به نام کشوری خاص کمک جمع‌آوری می‌کنیم. برای مثال در نماز جمعه صندوق کمک به یمن یا فلسطین را مستقر می‌کنیم و مردم با آگاهی و براساس شناخت و اراده خود به کشوری خاص کمک می‌کنند و ما براساس شرع مسؤولیم پول را به آن کشور بدهیم، چراکه با این نیت پرداخت شده است. برای این کار هم صندوق‌های مجزا می‌گذاریم تا مردم با آگاهی کمک کنند و از همه علمای دینی هم در این باره پرسش شده، آنها هم تایید کرده‌اند. درباره کمک به کشورهای خارجی تنها این روش وجود دارد. در سال‌های قبل در برخی مواقع مثل وقوع قحطی در سومالی یا وقوع سیل در پاکستان به کمیته امداد ماموریت داده شد برای جمع‌آوری کمک اقدام کند که پس از اطلاع‌رسانی، تمام کمک‌های مردمی به پاکستان ارسال شد. این نوع امدادرسانی را نباید انتقال پول یا صدقات به خارج نامگذاری کرد، چرا که به دلیل امکانات لجستیک و توانمندی‌های موجود در کمیته امداد، امکان انجام یکسری کارهای خیریه و عام‌المنفعه از عهده سازمانی مثل امداد برمی‌آید. در حقیقت این پتانسیل‌ها به صورت ملی و مردمی در اختیار انجام ماموریت‌های بزرگی که کشور و حاکمیت به ما واگذار می‌کند، قرار دارد.
در حال حاضر کمیته امداد در کدام کشورها نمایندگی دارد؟
در کشورهای لبنان، تاجیکستان، سوریه و افغانستان دفتر داریم و در حال انتقال تجربیات خود به این کشورها هستیم و بدون اینکه منابع مالی یا وجوهات مردمی را به این کشورها انتقال دهیم، تجربه موفق کمیته امداد را به این کشورها منتقل کرده‌ایم یعنی جمع‌آوری کمک‌های مردمی و هزینه برای همان کشور از برنامه‌هایی است که در دستور کار قرار دارد.
آقای فتاح! یکی از مباحثی که درباره فعالیت‌های کمیته امداد مطرح می‌شود استفاده از شیوه‌های سنتی مانند ارائه آلبوم عکس و مشخصات در طرح‌های اکرام یا جمع‌آوری صدقات با استفاده از صندوق است. آیا برای به روز‌رسانی این روش‌ها برنامه‌ای دارید؟
البته اصل روش را همه قبول دارند چون موفق بوده است. اینکه مردم بچه‌های نیازمند را از روی عکس انتخاب کنند روشی مورد قبول است که با ارائه مشخصاتی مثل سن، جنس و استان کودک را تشخیص و براین اساس افراد را تحت تکفل قرار می‌دهند. از آنجا که افراد برای انجام کمک، نیت‌های گوناگونی دارند ما شرایطی را فراهم کردیم که برای همه انجام این کار خیر ممکن باشد و طبق نیت و مطالبه مردم خدمات عرضه می‌کنیم. در بسیاری مواقع مردم با دیدن این عکس‌ها و مشابهت‌هایی که در ظاهر این کودکان می‌یابند یا دختر و پسر بودن آنها یا حتی مولفه‌هایی چون کم سن و سال بودن، آنها را مورد حمایت قرار می‌دهند. جالب اینجاست که پایداری و ماندگاری این نوع انتخاب‌ها بیشتر است. ما حامیانی داریم که تا زمان بلوغ کودکان علاوه بر کمک‌های ماهانه در مقاطعی چون گشایش مدارس یا اعیادی مثل عید نوروز به خانواده این بچه‌ها کمک می‌کنند.
منظور من هم این بود که این شیوه عکس کودکان مددجو که در سطح محدود و در برخی نمایشگاه‌ها ارائه می‌شود در قالبی فراگیرتر مثل اپلیکیشن‌های موبایلی ارائه شود. آیا کمیته امداد نمی‌تواند سازوکاری فراهم کند تا مردم قدرت انتخاب بیشتری برای کمک‌های خود داشته باشند، در حقیقت اگر شخصی خواست به یک مددجو کمک کند، بتواند با یک جست‌وجوی اینترنتی براحتی به گزینه‌های گوناگون دسترسی داشته باشد؟
تا امروز بسیاری از کارهای ما دستی بوده اما به سرعت به سمت استفاده از روش‌های نوین می‌رویم که نمونه آن در ماه مبارک رمضان به انجام رسید و صدقه پیامکی یا شیوه ussd را راه‌اندازی کرده‌ایم همچنین اپلیکیشنی برای این کار طراحی کردیم که موفقیت‌آمیز بود. البته تا زمانی که این تکنولوژی در جامعه و در سطح روستاها فعال شود، مجبوریم از همان روش‌های قدیمی استفاده کنیم. البته باز هم تاکید می‌کنم شیوه چهره به چهره هنوز برخلاف تصور شما بسیار مورد استقبال مردم است و در ماه رمضان گذشته نیز یک عدد چند ده هزار نفری به تعداد حامیان ایتام و محسنین اضافه شد.
بهتر نیست گزینه‌های متنوعی از شیوه‌های جمع‌آوری کمک در معرض انتخاب جامعه قرار گیرد؟
این موضوع درست است و ما در کمیته امداد به دنبال تغییر شرایط خود متناسب با زمان هستیم. شرایط اجتماعی مسائلی را دیکته می‌کند که باید با آن منطبق شد. به‌عنوان نمونه در حال حاضر مردم کمتر پول نقد حمل می‌کنند و همواره استفاده از کارت‌های الکترونیکی تبلیغ می‌شود. همچنین به دلیل پایین آمدن ارزش پول، در جیب کسی سکه وجود ندارد؛ این در حالی است که صندوق‌های کمیته امداد برای جمع‌آوری سکه طراحی شده و وارد کردن اسکناس هم در این صندوق‌ها باعث مچاله شدن آنها می‌شود. بر این اساس باید به سمت روش‌هایی برویم که مردم راحت‌تر باشند، با توجه به این موضوع در حال انطباق روش‌های خود با خواست عمومی مردم هستیم و از سیستم‌های به روز اینترنتی، رایانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی بهره گرفته و خواهیم گرفت.
انتقاد از سهم 5/1 درصدی فقرا از بودجه سال 95 نخستین بار توسط شما مطرح شد. آیا افرادی که بودجه را تدوین می‌کنند از وضعیت فقرا و فقر در کشور اطلاع ندارند؟!
اختلاف نظر در روش تدوین بودجه وجود دارد که باعث شکل‌گیری سهم اندک فقرا از بودجه شده است. اگر در بودجه 95 ردیف بودجه کمیته امداد و سازمان بهزیستی را جمع کرده و به کل بودجه تقسیم کنیم، سهم این اقشار 5/1 درصد از بودجه 95 است. من نسبت به این موضوع نقد دارم. البته برخی نمایندگان محترم در دفاع از این بودجه عنوان می‌کنند در تدوین بودجه بهداشت و درمان سهم فقیر و غنی با هم لحاظ شده و کمک به فقرا از این ناحیه صورت می‌گیرد اما در پاسخ به این افراد گفتم که آن بودجه به دست فقرا نمی‌رسد. این خانواده‌ها حتی از پرداخت همان 10 درصد سهم فرانشیز بیمار هم عاجز هستند. همچنین عنوان کردند سهم آموزش‌وپرورش را هم برای همه در نظر گرفتیم که باز باید گفت حتی این خانواده‌ها پول مدارس دولتی را هم ندارند بنابراین نیازمند توجه ویژه هستند. در حال حاضر 70 هزار مددجوی کمیته امداد دانشجوی دانشگاه آزاد هستند که اگر ما بودجه این کار را از محل کمک‌های مردمی فراهم نکنیم همه آنها از تحصیل باز خواهند ماند. پرسش من از نمایندگان و دولت این است که منابع چنین موارد مهمی در کجای بودجه 95 دیده شده است؟
با توجه به سهم اندک تعیین‌شده برای فقرا و نیازمندان در بودجه 95، مدیریت اصلی و برنامه‌ریزی برای تقسیم عادلانه آن باید به چه شیوه‌ای اجرا شود؟
درباره بودجه مشکلات متعددی وجود دارد، به‌عنوان نمونه سهم افراد تحت پوشش کمیته امداد برای بیمه تامین اجتماعی هم لحاظ نشده است و بحث اصلی ما این است که قانون باید سهم فقرا را تفکیک کند تا دیگران نتوانند به آن تنه بزنند. من به‌عنوان رئیس کمیته امداد در مجلس و در پاسخ به رئیس مجلس مثالی بیان کردم و گفتم یک شعبه بانک را در نظر بگیرید که منابع محدودی در اختیار دارد اما مراجعه‌کنندگان درخواست دریافت وام از 5 میلیون تومان تا 500 میلیارد تومان را مطرح می‌کنند. اگر بانک این موضوع را مدیریت نکند و سهم فقرا را نادیده بگیرد همه منابع در اختیار افراد محدودی قرار می‌گیرد به طوری که بازی حاصل جمع صفر می‌شود یعنی اگر چند نفر وام میلیاردی بگیرند طبیعی است تعداد وام‌های چندمیلیونی، کمتر یا متمایل به صفر خواهد شد. بر همین اساس باید نسبت به در نظر گرفتن سهم و تعداد مشخص برای وام‌های با مبلغ کم اقدام کرد. بحث ما هم درباره بودجه 95 این است هم در بودجه و هم در ضوابط دولت باید سهم ویژه‌ای برای این افراد منظور کند تا حق آنها از بین نرود.
برای اصلاح این رویه بهتر نیست از طرف دولت لایحه‌ای ارائه شود. آیا پیگیری برای بهبود سهم فقرا در بودجه سال آینده انجام داده‌اید؟
در حال پیگیری این موضوع هستیم اما دولت به جیب و شرایط خود نگاه می‌کند. نکته این است که بودجه به نوعی کانال‌کشی شده و هر دولتی هم که سر کار می‌آید در همین کانال قرار می‌گیرد و نمی‌تواند تغییر جدی به وجود آورد. در واقع دولت‌ها نمی‌توانند سینه سپر کرده و اعلام کنند برای فقرا این کار را انجام داده‌ایم. بحث ما هم این است که شعارهای انقلاب اسلامی درباره حکومت محرومان و مستضعفان چه شد؟ تحقق این موضوع برعهده دولت است و باید به طور ویژه به فقرا نگاه کند که این دیدگاه وجود ندارد و باعث شده فقرا سهمی از بودجه نبرند.
با توجه به انتقادهای موجود و توسعه فقر در کشور، آینده این وضعیت را چطور ارزیابی می‌کنید؟
امیدوارم درآمدهای دولت از منابع گوناگون که منشأ خارجی، صادراتی یا مالیاتی دارد بهتر شود. اگر درآمد دولت بیشتر شود طبیعی است که رسیدگی به وضعیت جامعه هم بهتر خواهد شد و اگر اقتصاد رونق بگیرد و از رکود خارج شویم و شور و حالی در اقتصاد و تولید ایجاد شود، به نفع فقرا است به این دلیل که سهمی از تولید و بیشتر کارهای خرد برعهده آنها است. بر این اساس در زمان رکود بیشترین آسیب را این قشر می‌بیند. با توجه به این شرایط بهبود وضعیت اقتصاد و کاهش تورم می‌تواند در جلوگیری از توسعه فقر موثر واقع شود.
در حال حاضر مستمری پرداختی به مددجویان رقم قابل توجهی نیست. برای افزایش مستمری، دولت باید پیشقدم شود یا کمیته امداد؟
کف مستمری ما برای یک نفر 53 هزار تومان است که در کنار آن فرد یارانه هم دریافت می‌کند. در مجموع میزان مستمری حدود 100 هزار تومان برای یک نفر می‌شود. همچنین برای 5 نفر 100 هزار تومان غیر از یارانه مستمری پرداخت می‌شود که منشأ آن دولتی است و نه امدادی یعنی دولت خواسته نقشی درباره فقرا ایفا کند و پرداخت مستمری را تقبل کرده است.
براستی مستمری 53 هزار تومانی در شرایط این روزهای جامعه به چه کار یک مددجوی شما می‌آید؟
اگر میزان مستمری کم است که البته ما هم معتقد به این هستیم، دولت باید تصمیم‌گیری کند و از درآمد عمومی مبلغ بیشتری پرداخت کند و برای افزایش مستمری تصمیم بگیرد، نه کمیته امداد. در حال حاضر در بودجه عنوان شده یارانه 3 دهک بالای جامعه در طرح هدفمندی قطع شود تا این مبالغ به یارانه نیازمندان و افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی اضافه شود. مهم‌ترین اقدامی که کمیته امداد برای افزایش مستمری مددجویان انجام داده پیگیری این اقدام بوده است، چرا که کمیته امداد در این تصمیم‌گیری نقش داشته و بیشترین دفاع را انجام داده است.
به نظر شما تنها پیگیری برای وضع قانون کافی است؟ چه ضمانتی برای اجرای این طرح وجود دارد؟
ما در این باره تلاش کردیم و قانون هم وضع شده و حتی ابلاغ هم صورت گرفته است اما اجرایی نشده است. ما غیر از این کار چه تلاشی می‌توانیم انجام دهیم؟ قرار بود یارانه 3 دهک حذف‌شده به یارانه افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی افزوده شود. این نوع پرداخت با مستمری تفاوتی ندارد، در واقع یارانه و مستمری ماهیت یکسانی دارند و هر دو هم دولتی است. البته ما برای جبران کاستی‌ها به شیوه امدادی عمل کردیم و به‌عنوان نمونه از یک میلیون حامی به صورت ماهانه پول می‌گیریم و در طرح اکرام به ایتام می‌دهیم. هر یتیم ماهانه حداقل 100 هزار تومان به غیر از یارانه و مستمری دریافت می‌کند. هزینه تحصیل در مدرسه و دانشگاه این افراد را هم پرداخت می‌کنیم و در زمان ازدواج و تهیه مسکن در کنار آنها هستیم. برای همه افراد تحت پوشش بیمه مکمل در نظر گرفته شده که همه این موارد از منابع کمیته امداد تامین می‌شود و دولت نقشی در آن ندارد.
پیشنهاد شما به‌عنوان رئیس کمیته امداد برای بهبود این شرایط چیست؟ دولت چطور می‌تواند برای رفع دغدغه‌های نیازمندان وارد عمل شود؟
در شرایطی که اوضاع اقتصادی دولت مناسب نیست و قانون هدفمندی یارانه‌ها به درستی اجرایی نشده است به دولت پیشنهاد دادیم به جای عملکرد یارانه‌ای، به صورت ارائه خدمات عمل کند. یعنی به جای پرداخت یارانه یا افزایش مستمری، برای رفع مشکل خانواده‌های نیازمند، خدمت ارائه دهد و به صورت موردی مشکل خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد را بر طرف کند. به‌عنوان مثال یک خانواده از مسکن برخوردار است اما بیکاری مشکل آنهاست که دولت می‌تواند در این زمینه کارگشا باشد یا خانواده دیگر در پرداخت مخارج تحصیل فرزندانشان با مشکل مواجه شده‌اند که دولت می‌تواند آنها را به مدرسه‌ای خاص معرفی کند.
اما در سوی مقابل این روزها طرح اعطای وام‌های خوداشتغالی تا سقف 100میلیون تومان از طرف کمیته امداد در حال اجراست. منابع این تسهیلات از کجا تامین می‌شود؟
وام 100میلیونی اشتغال در حیطه اختیارات کمیته امداد قرار دارد اما به دلیل کمبود منابع، سقف تسهیلات را پایین‌تر تعریف کرده‌ایم تا تعداد وام‌های پرداختی بیشتر شود. منابع وام خوداشتغالی بانکی، دولتی و امدادی است یعنی هم از منابع کمیته امداد وام می‌دهیم که از بانک‌ها مستقل است و هم اینکه براساس قانون بانک‌ها موظف به پرداخت چنین تسهیلاتی به کمیته امداد هستند.
تا به حال در قالب این تسهیلات چه میزان وام پرداخت شده است؟
سال گذشته بانک‌ها هزار و150 میلیارد تومان به ما وام دادند و در حدود 200 میلیارد تومان هم از منابع امدادی برای این موضوع پرداخت شد که در مجموع حدود هزار و 350میلیارد تومان وام خوداشتغالی پرداخت شده است. بر این اساس برای 125 هزار نفر زمینه خوداشتغالی فراهم شد. البته پرداخت این تسهیلات به این معنی نیست که همه این افراد خودکفا شده‌اند، چرا که ممکن است برخی از آنها پیش از این نیز وام خوداشتغالی دریافت کرده باشند اما هنوز به خودکفایی نرسیده‌اند.
موضوع مهم در پرداخت اینگونه وام‌ها، شیوه نظارت است، نظارت بر هزینه‌کرد وام اعطایی در راستای طرح‌های خوداشتغالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، در زمینه پرداخت وام‌های خوداشتغالی چگونه نظارت می‌کنید؟
بله! درست است. ممکن است فرد وام خوداشتغالی را صرف کار دیگری کند اما برای جلوگیری از این موضوع سازوکارهای متعددی وجود دارد. اول اینکه این افراد در کمیته امداد پرونده و ضمانت دارند و مستمری خود را از ما دریافت می‌کنند بنابراین تحت کنترل هستند. نکته دوم اینکه انواع و اقسام تسهیلات اشتغال، ازدواج و مسکن از طرف کمیته امداد پرداخت می‌شود و نیازی نیست که فرد وام خوداشتغالی را برای کار دیگری مصرف کند و هر نیازی که داشته باشد می‌تواند براساس همان موضوع اقدام کند اما اگر هم مواردی وجود داشته باشد که وام خوداشتغالی صرف امور دیگری شده تخلف به حساب می‌آید و ناظران کمیته امداد موظف به برخورد هستند.
تا به حال مواردی از چنین تخلفاتی گزارش شده است؟
موارد محدودی از واگذاری وام خوداشتغالی یا اختصاص آن در زمینه‌ای غیرمرتبط انجام شده است اما در حال حاضر چون نظارت‌ها بیشتر شده بروز چنین تخلفاتی کاهش پیدا کرده است.
به طور حتم در مجموعه کمیته امداد برای نیازسنجی مددجویان رصد انجام می‌دهید، با توجه به این موضوع مهم‌ترین نیاز جامعه چیست؟
نیازهای خانواده‌ها بسیار متفاوت است. نمی‌توان یک نیاز را به طور خاص برجسته کرد اما به نظر می‌رسد موضوع درمان سهم بالایی در این بین دارد. یعنی بیمه‌های ما کفاف نیاز مردم را نمی‌دهد. غیر از دارو و مخارج بیمارستان لوازمی نیاز است که بیمه نیست. بیمه‌ها در نهایت تجویز دارویی را تقبل می‌کنند اما بیمه، تجویز غذایی یا برخی لوازم پزشکی را پوشش نمی‌دهد بنابراین مشکل‌ساز می‌شود.
آقای فتاح! با انجام مشاوره‌های تخصصی موافق نیستید؟ آیا بهتر نیست با مشاوره از بروز چنین مواردی تا حد زیادی پیشگیری کرد؟
ما در کمیته امداد برای خانواده‌های تحت پوشش مشاوره انجام می‌دهیم اما بحث اصلی من وظایف دولت، قانون و کمیته امداد است. از نظر قانون اساسی، آموزش و بهداشت و درمان برعهده حکومت است که اگر این موضوع رعایت شود کمیته امداد نباید برای چنین مواردی هزینه کند و منابع و فکر خود را روی این موضوعات متمرکز کند. این موارد باید حل شده باشند اما چون نواقصی در اجرای قانون وجود دارد مجبور می‌شویم بخشی از منابع و انرژی خود را اینجا معطوف کنیم.
مهم‌ترین دغدغه این روزهای شما به‌عنوان رئیس کمیته امداد چیست؟
مجموعه کمک‌هایی که ما از مردم و دولت دریافت می‌کنیم کفاف جامعه تحت پوشش را نمی‌دهد. این مهم‌ترین دغدغه من است. این موضوع را در مجلس هم عنوان کردم. اقدامات ما در مجموع ناکافی است یا به تعبیری زور ما به فقر نمی‌رسد. این معضل قامت و وسعتی پیدا کرده که هرچه تلاش می‌کنیم و از دولت کمک می‌گیریم حریف آن نیستیم و اقدامات ما ناکافی است.
بیشترین مناطقی که با مشکل مواجهند کدام استان‌ها هستند؟
استان‌ها از نظر جمعیت متفاوت هستند. برخی استان‌ها 500 هزار نفر و برخی چند میلیون جمعیت دارند بنابراین باید میزان مشکلات را به نسبت جمعیت در نظر گرفت اما یکی از مشکلات عمده فقر است که در همه استان‌ها و حتی در بیخ گوش تهران هم وجود دارد. لازم نیست برای دیدن فقر به دوردست‌ها سفر کنیم، در کنار پایتخت هم می‌توان فقر را مشاهده کرد.
به نام استان اشاره‌ای نداشتید.
در مقایسه میزان مددجو نسبت به جمعیت استان برخی مناطق مانند استان کهگیلویه و بویراحمد از نظر بیکاری در وضعیت نامناسبی قرار دارند و مشکل فقر در این استان عمیق‌تر است.
اعزام مددجویان به سفرهای زیارتی مشهد و عتبات یکی از برنامه‌هایی است که در دستور کار کمیته امداد قرار دارد، چه دلیلی باعث شکل‌گیری این طرح در کمیته امداد شد؟
البته ممکن است برخی عنوان کنند که سیر کردن شکم نیازمندان از اعزام آنان به سفرهای زیارتی اولویت بیشتری دارد اما من می‌خواهم به‌عنوان کسی که حداقل هر هفته با چند خانواده مددجو دیدار می‌کنم خدمت شما عرض کنم بسیاری از این افراد حتی از شهر و دیار خود خارج نشده‌اند و در آرزوی یک سفر، آن هم از نوع زیارت اهل‌بیت بی‌تابی می‌کنند. شاید باور نکنید، در خانواده‌ای در جنوب کرمان که وضعیت معیشتی شکننده‌ای داشتند، تنها آرزوی مادر خانواده، زیارت مرقد امام حسین(ع) بود حتی برنامه‌ریزی کرده بود در قالب پیاده‌روی اربعین حسینی به آنجا مشرف شود تا پول غذا و ماشین را متقبل نشود، چرا که اصولا پولی برای این کار نداشت و تنها عشق به زیارت اهل‌بیت باعث شده بود برود و برای پیاده‌روی اربعین پاسپورت بگیرد آن هم با سن خیلی بالا و بدیهی است که جز عشق، چیز دیگری نمی‌تواند چنین کاری بکند.
به‌عنوان رئیس کمیته امداد چه خبر خوشی برای مددجویان و افراد تحت پوشش دارید؟
باید تلاش کنیم همه 6 میلیون نفری را که جزو مشاغل آزاد هستند و از هیچ نظام بیمه‌ای برخوردار نیستند زیر چتر بیمه تامین اجتماعی قرار دهیم و سعی می‌کنیم این موضوع را به صورت قانون اجباری درآوریم، چرا که اگر این افراد بیمه نشوند با اولین حادثه،بسیاری از خانواده‌های آنها به کمیته امداد مراجعه خواهند کرد و ما باید پیشگیری را جدی بگیریم تا تعداد مراجعات به کمیته امداد کاهش یابد. امیدوارم دولت و مجلس به این کار تن در دهند، همچنین تلاش می‌کنیم بیمه مکمل را برای همه مددجویان در نظر بگیریم. البته بیمه حوادث برای مددجویان برای اولین بار در سال گذشته و سال‌جاری ایجاد شده است اما در حال برنامه‌ریزی هستیم تا به بیمه این افراد عمق ببخشیم و از همه نظر افراد را تحت پوشش بیمه ببریم. این نکته را هم نباید فراموش کرد که همه ما از دولتمردان تا رسانه‌ها در برابر فقرا مسؤول هستیم. رسانه باید صدای فقرا را به گوش مدیران برساند. این افراد صدا ندارند و نمی‌توانند جلوی مجلس تابلو در دست بگیرند. این در حالی است که انقلاب ما برای رساندن صدای فریاد این افراد انجام شد بنابراین این وظیفه به‌عنوان یک مسؤولیت اجتماعی برعهده رسانه‌هاست که اشکالات، کاستی‌ها و نواقصی را که باعث اجرا نشدن قوانین می‌شوند پیگیری کنند.