گروه فرهنگ و هنر: «جایگاه افغانستانی‌ها در نگاه رهبر انقلاب بسیار بلند است. ایشان معتقدند افغانستانی‌ها به خانه‌ خودشان هجرت کرده‌اند. ایشان  وقتی این‌طور سخن می‌گویند در حقیقت به این معناست که مرز را نادیده می‌گیرند و این دقیقاً همان چیزی است که در اسلام است. ما امت واحده اسلامی هستیم. وقتی کلمه امت گفته می‌شود، دیگر مرز مفهوم پیدا نمی‌کند». به گزارش «وطن امروز»، این جملات را حجت‌الاسلام و المسلمین حسین ابراهیمی، نماینده سابق امام خمینی(ره) و رهبرانقلاب در افغانستان درباره جایگاه مهاجران از دیدگاه ایشان در سومین قسمت از برنامه تلویزیونی «وطن‌دار» مطرح کرد. «وطن‌دار» عنوان برنامه‌ای است که با محوریت مسائل مربوط به مهاجران افغان در ایران، روی آنتن شبکه افق می‌رود و با دعوت از نخبگان و مشاهیر شناخته‌شده افغانستانی و همچنین شخصیت‌های ایرانی با هدف شناساندن بهتر و شفاف مردمان و فرهنگ افغانستان به ملت ایران پخش می‌شود.
مردمی شبیه خودمان
موضوع و مساله مهاجران یکی از مباحثی است که همواره در طول سالیان با چالش‌های متعددی مواجه بوده است. به تعبیر محمدکاظم کاظمی، شاعر شهیر افغانستان، مهاجران تا سال‌ها در صفحه «حوادث» مطبوعات  بودند و همین مساله موجب شده بود که  تصویری نامطلوب از مهاجران در ذهن مردم ایران شکل بگیرد. با این همه طی سال‌های اخیر شرایط به شکل ویژه‌ای تغییر پیدا کرده است. توجه به مهاجران و مردم افغانستان در رسانه‌ که منشأ شکل‌گیری نگاه‌ها و اتخاذ تصمیم‌های سیاسی و اجتماعی است، موجب ایجاد رویکردهای مثبتی در این حوزه شده است. تا آنجا که این روزها صفحات فرهنگ و هنر و ادبیات و ایثار و حماسه رسانه‌ها مشحون از نام و یاد مشاهیر افغانستان است. به نظر می‌رسد برنامه «وطن‌دار»، نتیجه همین تغییر مثبت و در راستای فضایی است که ایجاد شده است. برنامه‌ای که مردم افغانستان را واقعی و به دور از اغراق معرفی خواهد کرد. مردمی بافرهنگ، دوست‌داشتنی و مسلمان، شبیه خودمان.
مهاجران در دنیای تصاویر غیرواقعی گم‌ شده‌اند
تهیه‌کننده این برنامه که چندی پیش برای تولید میان‌برنامه‌های «وطن‌دار» به افغانستان سفر کرده بود در رابطه با این برنامه تلویزیونی به تسنیم می‌گوید: مدیران شبکه افق به این جمع‌بندی رسیده بودند که باید در حوزه مهاجران افغان برنامه‌ای با محتوای متفاوت تولید شود. به بنده این موضوع پیشنهاد شد و پس از مشورت با دوستان تصمیم گرفتم وارد این برنامه شوم. محسن اسلام‌زاده در ادامه می‌افزاید: بنده از سال‌ها قبل به کار درباره افغانستان علاقه‌مند شدم و مستندهای «تنها میان طالبان»، «سفر به دیار پشتون‌ها» و مستند مربوط به شهدای دیپلمات حاصل همین علاقه‌مندی بود اما در این میان یک خلأ احساس می‌کردم و آن هم موضوع مهاجران بود که خدا را شکر اکنون با «وطن‌دار» این موضوع محقق می‌شود. وی در رابطه با سفر خود به افغانستان گفت: تلاش تیم تولید و سردبیری این بود که بحث هویت‌بخشی به مهاجران در دستور کار برنامه قرار گیرد و بنا بر این شد با سفر به افغانستان تصویری واقعی از این کشور ضبط و به نمایش گذاشته شود زیرا معتقد بودیم این روزها هر کس به سلیقه خود تصویری از افغانستان نشان می‌دهد و مهاجران در این دنیای تصاویر از کشورشان گم شده‌اند.
ملت ایران در پذیرش انبوه مهاجران نجابت به خرج داده اما...
البته یکی از مسائلی که مهاجران در گفته‌های خود بر آن تاکید دارند، تعاملی است که در بیش از سی ‌و چندسال گذشته با مردم ایران داشته‌اند. واقعیاتی که برخلاف تصویرسازی‌های خلاف واقع، نشان از تعامل میان مردم ایران و افغانستان دارد. محمدکاظم کاظمی در نخستین قسمت از برنامه «وطن‌دار» در این باره گفته است: برآیند کلی رفتار مردم ایران در این 30 سال که ما اینجا مهاجر بودیم و ارتباط کاری داشتیم و مناسبات بسیار اجتماعی داشتیم، مثبت بوده است. 2 جامعه با یکدیگر همکاری و مراودات اقتصادی و اجتماعی دارند. این تعامل نیکو در سطح مردم و کلیت جامعه غیر قابل انکار است اما مواردی هم بوده است که در بعضی مواقع روی این مسائل سایه انداخته است. کاظمی در توضیح سخنان خود به برخی قوانین و مسائل داخل سیستم و برخی محدودیت‌ها اشاره کرد و گفت: بعضی مواقع تنگناهایی در مسیر زندگی مهاجران ایجاد شده که باعث بروز دلخوری‌هایی شده است. در طرف ایرانی ماجرا هم بعضی مواقع عملکرد مطبوعات و رسانه‌ها در ایجاد تصویری نامطلوب از مهاجران در ذهن مردم ایران مؤثر بوده است. سیداسحاق شجاعی، مدیر مسؤول روزنامه «عصر نو» در افغانستان نیز در دومین قسمت برنامه «وطن‌دار» می‌گوید: ملت ایران در کنار همه مشکلاتی که خود پیش‌رو دارد، در پذیرش انبوه مهاجران نجابت به خرج داده و در این امر شکی نیست، اما بار دیگر تأکید می‌کنم ما در ایران نسبت به مهاجران قانون مدون و تعریف شده نداریم. اگر این قانون می‌بود، مشکلات ما کمتر می‌شد. هر جا بحثی درباره حقوق مهاجران در گرفته است، به یکسری قوانین و احکام کلی اسلام، انسانیت، کرامت و شرافت انسانی بسنده شده است. معتقدم در مقام عمل و در برابر زندگی واقعی این شعارها به تنهایی کارساز نیست. اگر از همان اول قانونی به میان می‌آمد مهاجر در همان حد خودش صاحب حق می‌شد.
دیدگاه امام(ره) و رهبر انقلاب درباره مهاجران
دیدگاه و سیره امام خمینی(ره) و رهبر انقلاب نیز درباره مهاجران افغان بر محور تکریم آنان است. تکریمی که رهبر انقلاب با تعبیرهای متفاوت درباره آن صحبت کرده‌اند. در حاشیه دیدار شعرا با رهبر انقلاب در نیمه رمضان گذشته، زمانی که محمدکاظم کاظمی به خاطر اتفاقات اخیری که در حوزه مهاجران از ثبت‌نام دانش‌آموزان افغان و مسائل دیگر، افتاده است تشکر می‌کند، رهبر انقلاب به آقای کاظمی می‌گوید: ما شما را دوست داریم. مربوط به حالا هم نیست. از جوانی که در مشهد بودیم و با دوستان افغان فعالیت می‌کردیم، شماها را دوست داشتیم. حجت‌الاسلام ابراهیمی، نماینده سابق امام خمینی(ره) و رهبر انقلاب در افغانستان در سومین قسمت از برنامه وطن‌دار به بازخوانی سیره امام خمینی(ره) در تعامل با ملت افغانستان پرداخت و گفت: در دهه60 و درست در روزهای دفاع‌مقدس و جنگ نابرابری که با واسطه صدام علیه ما تحمیل شد و همه ابرقدرت‌های شرق و غرب پشت سر او ایستادند من در جریان بودم که دیپلمات‌های شوروی به ایران می‌آمدند و می‌رفتند و یکی از پیشنهادات‌شان به امام(ره) این بود که اگر چنانچه دست از حمایت ملت افغانستان بردارید این موشک‌هایی که به صدام می‌دهیم را متوقف می‌کنیم که امام خمینی(ره) فرمودند ما دست از حمایت ملت مظلوم افغانستان بر نمی‌داریم ولو این موشک‌ها با همین کثرت بر سر ما بریزد. نماینده سابق رهبر انقلاب ادامه داد: رهبری دستور دادند مهاجران را تکریم کنید و بعد از تکریم، آنها را در رسانه‌ها مطرح کنید، دانشمندان و صاحبنظران‌شان را دعوت کنید، بیایند در رسانه‌ها حرف بزنند. در هر کشور نخبگانی در کنار توده‌های مردم وجود دارند، اینها باید در رسانه‌های ایران حاضر شوند. در این برنامه به دستور مهم رهبر انقلاب اسلامی مبنی بر تحصیل فرزندان مهاجران افغان در ایران نیز اشاره شد که فراتر از عرف و قوانین پناهندگی سازمان‌های بین‌المللی ایشان دستور داده بودند حتی فرزندان مهاجران غیرقانونی هم در ایران باید درس بخوانند. نماینده سابق رهبر معظم انقلاب گفت: در کل باید بگویم آنچه نظام درباره مهاجران تدبیر کرده، عالی است. ما برای مهاجران اردوگاه نزدیم. اصلاً بنا به گفته‌های مقام معظم رهبری، ایران خانه افغان‌هاست. دروازه‌ها باز است. در ایران محدودیتی برای حضور مهاجران در خانه‌شان وجود ندارد. یعنی طبق نگاه ایشان هر مهاجر افغان هرجا خواست کار کند و با هر جایی ارتباط برقرار کند، مشکلی ندارد. حجت‌الاسلام والمسلمین ابراهیمی در پاسخ به این پرسش که چرا مواضع و دستورات رهبر انقلاب درباره مهاجران افغان آنقدر دیر رسانه‌ای می‌شود یا اصلاً رسانه‌ای نمی‌شود، گفت: بد است که به این فرمایشات درست عمل نمی‌شود. ما بیشتر دنبال عمل هستیم بعد از آنکه عمل شد، خود به خود اعلام هم می‌شود، چرا که تشکیلات مقام معظم رهبری یک تشکیلات تبلیغاتی نیست بلکه تشکیلاتی مبتنی بر اعتقاد و عمل است. دستورات و بیانات ایشان راه را مشخص کردند یعنی دستورات پیگیری می‌شوند، افراد و مسؤولان بازخواست می‌شوند و جلسه به جلسه پیشرفت آن مورد توجه قرار می‌گیرد. من تصور می‌کنم اجرای هر دستور دوره‌ای را طی می‌کند و اجرایی شدن این دستورات به زمان نیاز دارد.
مهاجران افغان، مدافع ارزش‌های اسلامی هستند
سیدحسام رضوی*: ما در برنامه «وطن‌دار» به دنبال نشان دادن چهره واقعی افغان‌های مهاجر هستیم. اگر بخواهم به مقدمه این مساله بپردازم باید اشاره به حضور مهاجران افغان در کشورمان کنم که به دلیل ناامنی موجود در کشورشان در ابتدای انقلاب اسلامی و با نظر مساعد حضرت امام(ره) به ایران آمدند و نباید نام اتباع بیگانه بر آنها داد. آنها متوجه شدند کشوری به رهبری امام خمینی وجود دارد که ادعای امت واحده دارد و از این نظر پا به ایران گذاشتند و در دوران‌های مختلف بویژه دفاع‌مقدس و دفاع از حرم نشان دادند مدافع ارزش‌های اسلامی هستند. اما متاسفانه دولت‌های پس از جنگ تحمیلی که با شعار رفاه سرکار آمدند باعث تصویر نامناسبی از این عزیزان شدند و در مقطعی اعلام کردند مقصر مشکلات بیکاری افغان‌ها هستند! حتی رسانه‌های آن جناح مشکلات ناامنی و حوادثی مانند قاچاق موادمخدر و خفاش شب را هم به گردن این مردم گذاشتند! در صورتی که حقیقت ماجراها و آمارها نشان می‌دهد همه اینها دروغ است. از این جهت برنامه «وطن‌دار» می‌خواهد این تصویر وارونه را به شکل حقیقی درآورد. پس تصمیم گرفته شد با حضور کارشناسان و مسؤولان و نخبگان مختلفی که با مساله افغان‌ها ارتباط دارند، به بررسی وضعیت افغان‌ها در ایران به شکلی مناسب بپردازیم و حتی میان عوامل ساخت و اجرای برنامه هم از وجود آنها استفاده کردیم. برنامه «وطن‌دار» شامل 3 بخش کلی است که در قسمت اول گفت‌وگویی کارشناسی در مباحث مختلف درباره معضلات افغان‌ها دارد. بخش دوم با حضور خانم صدرا قاسمی که نخستین مجری افغانستانی رسانه ملی است، برگزار می‌شود که با شرکت نخبگان افغان یا ایرانی‌هایی که با مهاجران افغان ارتباط داشته‌اند، خواهد بود. بخش سوم هم اختصاص به مستند ساخته‌شده توسط آقای محسن اسلام‌زاده دارد که 40 روز به افغانستان سفر کرده و تصاویری واقعی از این کشور و مردمانش را نشان داده است که این قسمت 10 دقیقه‌ای جهانگردی افغانستان بوده و بخش اصلی برنامه «وطن‌دار» است.
* سردبیر برنامه تلویزیونی «وطن‌دار»