مرتضی اسماعیل‌دوست: از چهارشنبه هفته گذشته در فصل اکران تازه سینماها، فیلم «سایه‌های موازی» به کارگردانی اصغر نعیمی به پرده سینماها آمد. ملودرامی خانوادگی که پس از مدت‌ها نویسنده‌ای خلاق چون سعید عقیقی را در مقام فیلمنامه‌نویس دارد و براساس داستانی اقتباسی به نگارش درآمده است. به همین بهانه با نویسنده و کارگردان شناخته شده سینمای ایران گفت‌وگویی انجام دادم که به رویت نگاه‌تان قرار می‌گیرد.
***
 چه شد سراغ فیلمنامه‌ای اقتباسی از سعید عقیقی رفتید؟
من در دورانی که فیلم نمی‌سازم ترجیح می‌دهم بیشتر دست به مطالعه در زمینه‌های مختلف بزنم و یکی از حوزه‌های مورد علاقه‌ام در حوزه ادبیات داستانی است و در این مطالعات به داستان «نازنین» نوشته داستایوفسکی رسیدم که به نظرم شرایط تبدیل شدن به اثری سینمایی را داشت. تا حدی سراغ نگارش فیلمنامه‌اش هم رفتم اما پس از مدتی با صحبتی که با دوستم، سعید عقیقی داشتم متوجه شدم ایشان فیلمنامه اقتباسی آماده‌ای از این داستان دارند که در قالب کتابی به چاپ رسیده است. بعد از خواندن فیلمنامه و با توجه به شناختی که از آقای عقیقی داشتم، تصمیم گرفتم به جای اینکه انرژی گذاشته و اقدام به فیلمنامه‌نویسی کنم، از فیلمنامه ایشان استفاده کنم.
 برخلاف سینماگران جهانی عدم توجه فیلمسازان سینمای ایران نسبت به مقوله اقتباس ادبی بسیار به چشم می‌خورد. نگاه‌تان نسبت به این مقوله چیست؟
همیشه هنگام خواندن داستان و رمان به این فکر می‌کنم که چگونه می‌توان آنها را به فیلمنامه تبدیل کرد و از این طریق با توجه به حرفه‌ام و علاقه به داستان سعی می‌کنم ارتباطی بین ادبیات و سینما ایجاد کنم. به نظرم یکی از راه‌های نجات سینمای ایران از بحران داستان‌نویسی رجوع فیلمسازان به ادبیات است. من به دلیل اهمیت این موضوع در گذشته هم چند تجربه اقتباسی داشته و از داستان‌های درایزر و کارور در فیلمنامه‌هایم استفاده کرده‌ام.
 برای انتخاب سوژه ساخت فیلم‌ها سراغ موضوعات خاصی می‌روید؟
برایم مساله مهم داستان خوبی است که باید برای ساخت یک اثر وجود داشته باشد. کار ما سینماست و مهم جهان‌بینی است که از طریق هنر متجلی می‌شود. از این نظر می‌توان براساس ایده‌های مختلف داخلی و خارجی اقدام به نگارش فیلمنامه کرد و براساس شرایط دست به انتخاب موضوعات مناسب زد. جدا از انتخاب قصه، مساله مهم نوع روایتی است که باید انجام شود و شرایط مضمونی هر فیلم تعیین می‌کند که چگونه روایت خواهد شد. من خودم را چندان درگیر اینکه اثر حتما باید چه شرایط و موضوع خاصی داشته باشد، نخواهم کرد و انتخاب‌هایم براساس این است که چه لحن و نگاهی را بخواهم منتقل کنم.
 آثار گذشته‌تان چه در مقام نویسنده و چه فیلمساز در گیشه همراه با رکوردزنی‌هایی بود! در «سایه‌های موازی» هم به فروشی بالا فکر می‌کنید؟
حقیقتش این است که برای ساخت فیلم «سایه‌های موازی» توجه چندانی به گیشه نداشتیم و چه من و چه تهیه‌کننده احساس این را داشتیم که این کار را حتما بسازیم. علاقه‌مندی به داستان برای‌مان خیلی مهم بود و اگر شرایط بازار را در نظر می‌گرفتیم، شرایط دیگری رقم می‌خورد. می‌توانم بگویم در این فیلم اصلا به گیشه مانند گذشته فکر نکردم. به هر حال مساله مهم در ساخت هر فیلم، نوع هدف‌گذاری است که به عمل می‌آید و اینکه فیلم برای چه مخاطبی تعریف می‌شود. همانطور که هدف‌گذاری 2 فیلم گذشته‌ام برای مخاطبان گسترده‌تری بود، برای فیلم «سایه‌های موازی» هم دسته مخاطب محدودتری را در نظر گرفتم و به نظرم مخاطبانی که به اینگونه آثار ملودرام علاقه دارند، می‌توانند با فیلم همراهی کنند.
 آیا انتخاب داستانی غیرکمدی از فیلمنامه‌نویسی شناخته شده نشان‌دهنده تغییر موضع شما در برابر نقدهای صورت گرفته به آثار قبلی‌تان است؟
درباره فیلم‌های قبلی‌ام هم چندان نقد منفی دریافت نکردم، چون فیلم‌های استانداردی بودند اما مساله اینجاست که آدم باید تلاش کند که هر چه پیش می‌رود، آثار بهتری بسازد و بدون در نظر گرفتن نکته‌ای که شما عنوان کردید، در فیلم «سایه‌های موازی» هم تلاش خودم را برای ساخت فیلمی متفاوت انجام دادم. موضع من همانی است که قبلا بوده و ممکن است بعد از اکران فیلم «سایه‌های موازی» با داستانی مواجه شوم که فیلم پُرمخاطبی از آن دربیاید یا اینکه شرایط دیگری رخ دهد.
 ایرانیزه کردن فیلمنامه‌ای برگرفته از داستانی غیرایرانی برایتان چقدر مهم بوده است؟
مهم‌ترین چالشی که ما داشتیم، همین نکته‌ای است که شما می‌گویید. دلیل اینکه این فیلمنامه را پسندیدم به خاطر همین بود که فیلمنامه‌نویس توانسته بود روسیه قرن نوزدهم را خیلی با دقت به ایران امروز نزدیک کند. به نظرم فیلمنامه اولیه شرایط خوبی از لحاظ ایرانیزه بودن داشت و نیاز به تغییرات مجددی نبود.
 مهم‌ترین نکته‌ای که مخاطب می‌تواند از تماشای «سایه‌های موازی» دریافت کند، چه خواهد بود؟
قرار نیست مخاطب حتما بخواهد چیزی از فیلم برداشت کند. در واقع همین که با فیلم خود بخواهیم حال خوبی را در مخاطب ایجاد کنیم، برای فیلمساز کافی خواهد بود، از این نظر همین که بتوانم با فیلمم تاثیر حسی خوبی در مخاطب ایجاد کنم، برایم لذتبخش است و امیدوارم توانسته باشم با فیلم خود این کار را انجام داده باشم. به طور کلی باید بگویم فیلم «سایه‌های موازی» نسبت به آثار گذشته‌ام کاملا متفاوت است و سعی کردم نقاط تاثیرگذار حسی برای مخاطب ایجاد کنم.