علی جوادالامین*: مجموعه فجایع رخ داده در مراسم حج از ده‌ها سال گذشته تاکنون، بحران‌هایی سیاسی و دیپلماتیک بین عربستان و دولت‌های اسلامی دیگر ایجاد کرده و آنها عربستان را مسؤول کشته شدن هزاران حاجی خود می‌دانند، در حالی‌‌که رسانه‌های غربی عناوین تمسخرآمیزی را در پی این فجایع در زمینه فریضه حج مطرح و آن را محل کشتار مسلمانان یا خودکشی مسلمانان در حج معرفی می‌کنند. سال گذشته 2 مورد از این فجایع در منا و مسجدالحرام رخ داد که باعث شده مطالبات صاحبنظران برای قرار گرفتن امور حج و مسائل مربوط به آن زیر نظر کشورهای اسلامی و بین‌المللی شدت بگیرد، به گونه‌ای که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران 3روز پیش در بیانیه‌ای از جهان اسلام خواست راه‌حل‌هایی برای مدیریت عربستان در مناسک حج پیدا کند. ایشان به محروم شدن ایرانیان و اتباع دیگر کشورها بنا به دلایل سیاسی از انجام فریضه حج در سال جاری اشاره و این رفتار در قبال حجاج را ظالمانه توصیف کردند. نگرانی سعودی‌ها از این مطالبه قدیمی باعث شده آنها در ابعاد سیاسی و دینی سعی در واکنش نشان دادن به این مطالبه داشته باشند تا جایی که سعی کردند ایرانی‌ها را از دین اسلام خارجی بدانند. این موضوعی است که مفتی عربستان و رئیس هیات موسوم به علمای ارشد این کشور یعنی عبدالعزیز آل الشیخ مطرح کرده است.  وی تنها به تکفیر ایرانی‌ها بسنده نکرده، بلکه آنها را دشمنان اسلام معرفی می‌کند. همزمان محمد بن نایف،‌ ولیعهد عربستان‌سعودی نیز ایران را متهم به سیاسی‌سازی حج کرده است. البته این اتهام‌ها از سوی مقامات سعودی ضد کسانی که نسبت به مدیریت مناسک حج اعتراض دارند، مطرح می‌شود، از این رو لیست کشورهایی که از انجام فریضه حج ممنوع شدند، در سال جاری بیشتر شد. عربستان جلوی انجام فریضه حج از سوی شهروندان یمن، سوریه و ایران را گرفته است. یمنی‌ها دومین سال پیاپی است که از انجام فریضه حج منع می‌شوند.  عبدالله ناصر عامر، قائم‌مقام وزارت اوقاف و ارشاد یمن در بخش حج و عمره نیز تأکید کرد یمنی‌ها از سوی جریان حامی ریاض مورد باج‌خواهی قرار می‌گیرند؛ عناصر دولت مستعفی عبد ربه منصور هادی گذرنامه‌های حجاج را خرید و فروش می‌کنند و آنها را در جریان انتقال به عربستان چندین روز در بیابان و در نزدیکی گذرگاه الودیعه رها می‌کنند. این در حالی است که وزارت یمنی با طرف سعودی در زمینه اعزام حجاج از گذرگاه‌های الودیعه، علب و الطوال و فرودگاه‌های صنعاء و عدن به توافق رسیده بود اما عربستان‌سعودی از اجرای این توافق خودداری کرد و تنها گذرگاه الودیعه را که تحت سلطه عناصر منصور هادی قرار دارد، باز گذاشته است.  مردم سوریه نیز در سایه ادامه درگیری‌های خونین در کشورشان، از سوءاستفاده سیاسی مقامات آل‌سعود از فریضه حج برای چهارمین سال متوالی رنج می‌برند. سیاسی‌کاری عربستان در اعطای گذرنامه موضوعی است که محمد عبدالستار، وزیر اوقاف سوریه در گفت‌وگو با خبرگزاری اسپوتنیک روسیه به آن اشاره کرد. وی تأکید کرد تصمیم سعودی‌ها این است که تنها سوری‌هایی که در خارج از سوریه حضور دارند یا در مناطق خارج از سلطه دولت سوریه هستند، بتوانند فریضه حج را انجام دهند. این در حالی است که براساس این تصمیم گذرنامه‌های آنها تنها باید از طریق نمایندگان ائتلاف معارضان سوری صادر شود. این یک نکته عجیب در مناسبات سیاسی و دینی بین‌الملل است. عربستان‌سعودی در حالی که مانع از انجام فریضه حج از سوی بسیاری از کشورها به بهانه جلوگیری از ورود تروریست‌ها می‌شود، در سال گذشته به 500 نفر از فارغ‌التحصیلان مرکز مشاوره محمد بن نایف که وابسته به جریان تکفیری و سازمان‌های تروریستی در سوریه و عراق هستند، اجازه داد مناسک حج را انجام دهند.  مجله آمریکایی فارین‌پالیسی درباره این مرکز می‌نویسد که مرکز یادشده تبدیل به مؤسسه‌ای برای آماده‌سازی دوباره تروریست‌ها شده است. با وجود اینکه عربستان‌سعودی نگرانی خود را افزایش رویکردهای طایفه‌گرایی در حج اعلام کرده و مانع از شعارهای سیاسی یا فرقه‌ای در جریان مراسم حج می‌شود اما ناظران اعتقاد دارند دولت عربستان نقض این قانون از سوی اعضای هیات امر به معروف و نهی از منکر خود را نادیده گرفته‌است، به گونه‌ای که در سال‌های گذشته عناصر این هیات کتابچه‌های تحریک‌آمیزی را در جریان مراسم حج برابر دیدگان دست‌اندرکاران حج توزیع می‌کردند. این کتاب‌ها حاوی مطالب تحریک‌آمیزی علیه شیعیان بود.
*ستون‌نویس روزنامه السفیر