سیدمحمدمهدی غمامی: در اثبات عناصر انتساب حادثه به دولت سعودی، عنصر اول یعنی عنصر
«نقض تعهد» به وضوح قابل اثبات است. در واقع مفروض این است که دولت عربستان به تأمین جانی تمام حجاج به‌عنوان خادم حرمین مکلف است. نقض این تعهد به‌شکلی گسترده (بیش از 8 هزار کشته) قابل انکار نیست.
از سوی دیگر بستن یکی از مسیرهای دسترسی منا به‌دلیل عبور کاروان خودرویی پسر پادشاه عربستان و نیروهای امنیتی مربوط (٣۵٠ نفر) با وجود تراکم شدید جمعیت، به‌طور عرفی به ایراد خسارت می‌انجامد. در نتیجه خسارت وارده نه‌تنها ناشی از بی‌کفایتی و سوءمدیریت که از روی عمد رخ داده است. عنصر دوم، یعنی «قابلیت انتساب عمل خلاف به عامل رفتار» حاصل می‌شود و عنصر سوم که عبارت است از مسلم بودن خسارت نیز با قبول رژیم سعودی مبنی بر کشته و مجروح شدن هزاران حاجی فراهم است. جمهوری اسلامی ایران در این‌باره باید به ایراد خسارت قطعی اعم از مادی و معنوی اصرار کند و صرفاً به خسارت مادی ناشی از فوت یا جراحت بسنده نکند.
با توجه به اینکه عربستان برگزاری مناسک حج را در قالبی کاملا حکومتی تنظیم کرده، انسداد یکی از مسیرهای رمی‌‌جمرات نمی‌تواند کار چند شخص کارگزار یا چند مأمور امنیتی باشد که ملک سلمان دستور گردن زدن آنها را صادر کرده است. بنابراین حمایت دیپلماتیک جایی است که عامل خسارت از جانب دولت متبوع خود با استفاده از اقتدارات دولتی عمل کرده باشد (ماده ٨ مسؤولیت بین‌المللی دولت) و چون ماموران امنیتی با استفاده از قوای قهریه یک مسیر را آمرانه و بدون اطلاع قبلی مسدود کرده‌اند، مسؤولیت دولت عربستان در ورود خسارت و طرف دعوا قرار گرفتن، مسجل است. از سوی دیگر چون دولت سعودی تا ساعت‌ها پس از حادثه با نیروهای امدادی و پزشکی همکاری نکرده است، خود را به‌طور مستقیم مسؤول حقوقی حادثه شناسایی کرده است.
به این ترتیب باید سازوکارهایی فراهم کرد که رژیم سعودی بداند باید تمام امکانات تأمین سلامت را تحت نظارت کمیته‌ای از نمایندگان کشورهای اسلامی فراهم کند به‌علاوه در صورت وقوع حادثه، فرآیند انتساب خسارت به شیوه کنونی طی نشده و به محض ایراد خسارت، دولت سعودی باید تمام خسارت مادی و معنوی را کامل و فوری پرداخت کند.
ضمنا اقدامات حمایتی نظیر اقدامات دیپلماتیک یا کنسولی وزارت امور خارجه برای کسب امتیاز برای اتباع ایرانی از دولت عربستان، هم می‌تواند اقدامی پیشگیرانه باشد و هم در صورت وقوع حادثه، اینگونه ماموران امدادی ایران را در فرآیند خواهش (امتنانی) و فرآیندهای اداری کمک‌رسانی درگیر نکند.
در مجموع اخذ خسارت باید چند ویژگی داشته باشد: اول فوری باشد، دوم کامل باشد و سوم جامع؛ یعنی هم خسارات مادی و هم روانی ناشی از حادثه را پوشش دهد ولی در عرصه بین‌المللی خسارت دیگری هم وجود دارد که دولت‌ها برای حمایت از اتباع‌شان آن را مطالبه کرده و بیشتر جنبه پیشگیرانه دارد، یعنی خساراتی ده‌ها برابر خسارات مادی و روانی وارده برای اینکه دولت خسارت‌زننده متوجه شود جایی برای تجربه مجدد خسارت وجود ندارد. به این خسارت «خسارت تنبیهی» گفته می‌شود و ایران باید برای اتباعش چنین خسارتی را هم مطالبه کند.
بویژه اینکه به‌نظر می‌رسد حادثه‌های حج سال گذشته، بخش عمده‌ای از حجاج ایرانی را هدف قرار داده بود. در این زمینه برخی معتقدند شهادت دانشمند بزرگ صنعت فضایی ایران و سهم بسیار زیاد کشته‌شده‌ها از اتباع ایران عمدی بوده است.