عبدالباری عطوان*:  نقض حریم هوایی سوریه توسط جنگنده‌های اسرائیلی و بمباران مراکز نظامی یا غیرنظامی این کشور به امری معمول و آشنا تبدیل شده است ولی آنچه غیرمعمولی است مقابله موشک‌های سوریه با این هواپیماها و سرنگون کردن آنها توسط پدافند سوریه است، همان‌طور که در بیانیه‌های رسمی آمده است. ناگهان فرماندهی کل ارتش سوریه بیانیه‌ای صادر و در آن تأکید می‌‌کند که یک مرکز نظامی در حومه «قنیطره» در معرض تجاوز اسرائیل قرار گرفته و پدافند هوایی سوریه با این تجاوز مقابله کرده و یک هواپیمای جنگی را در جنوب غرب قنیطره و یک فروند هواپیمای شناسایی بدون سرنشین را در غرب «سعسع» سرنگون کرده است. معارضان دولت سوریه، همه یا برخی از آنها هرگاه هواپیماهای نظامی اسرائیلی عمق سوریه را بمباران می‌کردند، خوشحال می‌شدند و این بیانیه رسمی را که تهدید می‌کرد در زمان و مکان مناسب پاسخ می‌دهد، در اشاره به «عجز» یا عدم‌توانایی و بی‌ارادگی (دولت سوریه) به سخره می‌گرفتند ولی قدر مسلم آن است که آنها از شلیک 3 موشک از نوع «سام 200» به هواپیماهای متجاوز به منطقه قنیطره و سرنگونی 2 فروند از آنها غافلگیر شده‌اند. سخنگویان ارتش اسرائیل تکذیب کردند هر‌گونه هواپیمایی که مراکز توپخانه‌ای ارتش سوریه را در قنیطره هدف قرار داده، سرنگون شده باشد. حتی هیچ طرف بی‌طرفی این تکذیب را مورد تایید قرار نداده یا مخالف آن را نگفته است ولی این سخنگویان اذعان کردند برای نخستین‌بار از سال‌ها پیش تاکنون به‌سمت هواپیماهای متجاوز موشک شلیک شده است. این اعتراف، مهم است و تأکید می‌کند که چهارطاق آسمان سوریه دیگر در آینده به‌روی هواپیماهای اسرائیلی باز نخواهد بود. حملات هوایی اسرائیل در واکنش به شلیک 4 موشک از نوع مورتر به بلندی‌های جولان اشغالی سوریه انجام شد، امری که به تشدید تنش در مرزهای جنوبی سوریه با فلسطین اشغالی در نزدیکی جولان اشغالی منجر شده است به‌نحوی که مقام‌های اسرائیلی صدها نفر از ساکنان منطقه «یعارا» را به مناطق امن منتقل کرده‌اند. جان این سوال مطرح می‌شود که دلایل تشدید ناگهانی تنش چیست و چرا در این برهه؟ دلیل ایجاد تحول در موضع سوریه که مبتنی بود بر سکوت و عدم پاسخ دادن با شلیک موشک‌های ضدهوایی سام که برای سال‌ها از صحنه غایب بود، چیست؟ درباره بخش نخست پرسش می‌توان اینگونه پاسخ داد که اسرائیلی‌ها در پی آتش‌بسی که 2 ابرقدرت به آن رسیدند - توافقی که به‌نفع نظام سوریه است - ناراحت هستند. این آتش‌بس این موضوع را مورد تایید قرار می‌دهد که روسیه دست بالا را در تمام منطقه دارد به همین دلیل اسرائیل تلاش کرد که آب را گل‌آلود کرده و نظام دمشق را در مضیقه قرار دهد، زیرا این رژیم مطمئن بود ارتش این کشور هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد همان‌گونه که در دفعات قبلی پاسخی نمی‌داد. درباره دلایل بروز تغییر در موضع سوریه و انتقال از سکوت در مقابل اهانت‌های اسرائیلی‌ها به مرحله واکنش و پاسخ نیز باید گفت که این مساله به همان توافق آتش‌بس بازمی‌گردد که دست دولت را باز گذاشته و اعتماد به نفس و توانمندی‌های نظامی آن را افزایش داده است، علاوه بر آن دولت سوریه به 2 همپیمان روسی و ایرانی و توانمندی‌‌های نظامی مدرن و پیشرفته آنها بویژه موشک‌های «اس400» روسی تکیه دارد.  وجود یک طرح سری مورد توافق 2 قدرت بزرگ یعنی آمریکا و روسیه برای پاکسازی گروه موسوم به «جبهه فتح‌الشام» (النصره سابق) را که عناصرش به‌شکل گسترده‌ای در جنوب سوریه یعنی در حلب، ادلب و جسرالشغور و در برخی مناطق حومه دمشق متمرکز هستند دور از ذهن نمی‌دانیم. از مهم‌ترین بندهای توافق آتش‌بس تشکیل فرماندهی مشترک روسیه و آمریکا برای انجام این مأموریت است و شاید رهبران سوریه از این توافقنامه و بندهای سری آن برای آغاز حملات‌شان به معارضان مسلح و همزمان به اسرائیل که برخی از مجروحان این معارضان را در بیمارستان‌هایش به‌عنوان نوعی حمایت مستقیم درمان می‌کند، بهره برده است. آنچه می‌توان گفت این است که رئیس‌جمهوری سوریه می‌خواست پیامی روشن و بدون ابهام به اسرائیل بدهد. آن پیام این است: «ما اینجا هستیم... همچنان قوی هستیم... و بلندی‌های جولان را فراموش نکرده‌ایم... و زمان تغییر کرده است... و در برابر حملات هوایی شما در آینده هرگز ساکت نخواهیم نشست و زمان مناسب برای پاسخ فرا رسیده است».
* تحلیلگر برجسته جهان عرب