عبدالباری عطوان*: بحران فزاینده‌ای در روابط ترکیه و آمریکا وجود دارد که به اوج خود رسید؛ آن هنگام که سلیمان صویلو، وزیر کشور ترکیه اظهارات جان باس، سفیر آمریکا در آنکارا را که از انتخاب 28 شهردار جدید در سرتاسر این کشور انتقاد کرده بود، محکوم کرد و این انتقاد توسط سفیر را عبور از حد و مرزش و رفتاری غیرقابل قبول در قبال ترکیه و دولت و ملت آن قلمداد کرد. برکناری شهردارها و هزاران قاضی، فرمانده و سرباز و نیز بازداشت روزنامه‌نگاران این روزها به امری عادی در ترکیه تبدیل شده است؛ زیرا دولت ترکیه سیاست «پاکسازی» موسسات دولتی و بدنه آنها را از هر شخصی که در وابستگی‌اش تردید داشته باشد یا با فتح‌الله گولن، روحانی ترک‌تبار مقیم آمریکا و متهم ردیف اول کودتای نظامی نافرجام در ارتباط باشد، در پیش گرفته است. به نظر صویلو، انتقاد سفیر آمریکا از عملیات «پاکسازی» عبور از حد و مرز و نیز رفتاری خیلی مغرورانه است در حالی ‌که این سفیر به مرز اخراجش از ترکیه یا درخواست از کشورش برای احضارش نرسیده است. روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست در گزارشی این بحران در روابط آمریکا و ترکیه را برجسته کرد. این روزنامه فاش کرد باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا از تیم امنیت ملی‌اش خواسته است که نشستی فوق‌العاده برای بررسی تحولات ترکیه برگزار کند، همچنین اوباما نشست مشابهی را با مشاوران سیاست خارجی خود تشکیل داد. این نشانه‌ها چه مفهومی دارد؟ رویارویی بعید نیست، چرا که آمریکا از همگرایی فزاینده روسیه و ترکیه که به درجه هماهنگی کامل در سوریه رسیده، احساس نارضایتی می‌کند. در حالی‌که ترکیه همچنان عضو پیمان ناتو است و تصور می‌شد که به رهبر این پیمان، یعنی آمریکا، بسیار نزدیک‌تر و به سیاست‌های آن بیشتر پایبند باشد ولی وضعیت، دیگر اینچنین نیست. در مقابل، ترکیه بر این باور است که این خود آمریکاست که معیارهای دوستی و ائتلاف را نقض کرد؛ زمانی‌که از گولن که در پنسیلوانیا اقامت دارد، پشتیبانی کرد و در تحویلش به ترکیه وقت‌کشی کرده و دولت آن به دست داشتن در کودتای اخیر متهم است. علاوه بر آن، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه به دلیل حمایت آمریکا از دشمنانش یعنی کردها بویژه حزب «اتحاد دموکراتیک سوریه» و «نیروهای سوریه دموکراتیک»، احساس خشم شدیدی می‌کند. بوی یک «آش غربی» برای بی‌ثبات کردن ترکیه و دولت رجب طیب اردوغان به مشام‌مان می‌رسد، آن هم به بهانه‌های متعددی که بارزترین آن کاهش آزادی‌ها، عقبگرد دموکراسی در ترکیه به نفع دیکتاتوری و نظام مشت آهنین و بستن دهان‌ مخالفان و انداختن آنها در زندان‌ها و بازداشتگاه‌هاست. اتفاقی نیست که سفارت انگلیس در آنکارا اعلام می‌کند که درهایش را از روز جمعه می‌بندد و آلمان نیز خدمات کنسولگری‌‌های خود را به پایین‌تر سطح کاهش می‌دهد و مدارس و مراکز فرهنگی و کنسولگری‌های خود در سرتاسر ترکیه را تعطیل می‌کند. تعجب نمی‌کنیم اگر سفارتخانه‌های کشورهای اروپایی دیگر به همین تدابیر تحت عنوان «دلایل امنیتی» روی بیاورند. بسته شدن سفارتخانه‌ها و کاهش فعالیت‌های کنسولگری به معنای رساندن این پیام به تمام جهانیان است: «ترکیه، دیگر امن نیست و به سمت آشوب‌ها و انفجارهای تروریستی پیش می‌رود که تهدیدی برای جان گردشگران و تاجرانی است که می‌خواهند به این کشور سفر کنند». به نظر می‌رسد آشتی روسیه و ترکیه برای آمریکا و اروپا خط قرمز باشد و چه‌بسا این خط، قرمزتر نیز شود اگر گزارش‌های خبری که از گفت‌و‌گوی مخفیانه و شتابنده میان رهبران ترکیه و همتاهای سوری‌شان در دمشق مورد تایید قرار گیرد. انتقال ترکیه به محور سوریه، ایران و روسیه ضربه‌ای کشنده به پیمان ناتو و استراتژی آمریکا در خاورمیانه محسوب می‌شود. روابط ترکیه و آمریکا به سمت بدتر شدن می‌رود و امکان اصلاح آن، اگر نگوییم وجود ندارد، به نظر محدود است. فعالسازی برگ برنده کُردها علیه دولت ترکیه یکی از احتمال‌های قوی است و این یعنی گسترش آشوب‌ها و انفجارها برای ایجاد بی‌ثباتی در داخل ترکیه. بسته شدن سفارتخانه‌ها در آنکارا برای دولت ترکیه «بدیمن» و هشداری درباره موجی از انفجارها، تحریم‌های اقتصادی و سیاسی مستقیم و غیرمستقیم و تضعیف تمام دستاوردهایی است که حزب عدالت و توسعه طی مدت 13 سال از حاکمیتش محقق کرده است.
*تحلیلگر برجسته جهان عرب