رابرت فیسک*: عربستانی‌ها هر هفته که می‌گذرد بیشتر از قبل در مشکلات فرو می‌روند. آنها که در یک جنگ مضحک در یمن گرفتار شده‌اند، اکنون از بیانیه متعلق به حدود 200 روحانی سنی‌مذهب که در آن وهابیت را «یک تغییرشکل خطرناک از مذهب سنی اسلام» توصیف کردند، ناخرسندند. از جمله این روحانیان، احمد الطیب، شیخ الازهر- که مهم‌ترین مرکز علمی سنی‌ها در جهان اسلام محسوب می‌شود- است. شیخ الازهر حدود یک‌ سال پیش نیز به آنچه «تفسیرهای فاسد از متون مذهبی» خوانده بود، انتقاد کرد و اکنون نیز خواهان بازگشت به «مکاتب معرفتی بزرگ» خارج از عربستان سعودی شده است. نشست مهم این روحانیان سنی در حالی در شهر گروزنی، مرکز جمهوری چچن برگزار شد که تقریباً از سوی همه رسانه‌های جهان نادیده گرفته شد. با این حال، این نشست حتی می‌تواند حادثه‌سازتر از جنگ داخلی سوریه باشد. بیانیه حاصل از این نشست که آشکارا مورد تایید ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه قرار گرفت، می‌تواند چیزی در سطح طرد عربستانی‌ها از سوی روحانیان مذهب‌سنی باشد. اگرچه این روحانیان مستقیماً نام عربستان را ذکر نکردند، اما بیانیه آنها یک رویارویی شگفت‌انگیز علیه کشوری است که هرساله میلیون‌ها دلار پول صرف هزاران مسجد و مدرسه و روحانیان وهابی در سراسر جهان می‌کند. از نظر سنی‌هایی که در چچن نشست داشتند، خطرناک‌ترین انحراف وهابیت این بوده که اجازه به خشونت علیه هرکسی که به آن معتقد نیست، شامل مسلمان‌هایی که تفسیر وهابی را رد می‌کنند، داده است. گروه‌های القاعده، داعش و طالبان اصلی‌ترین گروه‌های خارجی پایبند به این فرقه در خارج از عربستان و قطر هستند. لازم به ذکر نیست عربستانی‌ها بارها تاکید می‌کنند که با هرگونه تروریسم مخالف هستند. واکنش آنها به اعلامیه گروزنی حیرت‌انگیز بود. در همین راستا، عادل الکلبانی، امام جماعت مسجد ملک خالد بن عبدالعزیز در شهر ریاض، گفت: جهان اکنون آماده می‌شود تا ما را بسوزاند. همانطور که نروانی گفت: خبرهای بد برای عربستان همچنان ادامه دارد. روزنامه لبنانی الاخبار در آغاز مناسک 5 روزه حج، یک پایگاه داده منتشر کرد که براساس آن طی 14 سال بالغ بر 90 هزار حاجی از سراسر جهان جان خود را از دست داده‌اند. از جمله کسانی که ایران در فاجعه منا از دست داد، غضنفر رکن‌آبادی، سفیر سابق ایران در لبنان است. بعد از این اتفاق همچنین آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر عالی ایران حملات بی‌سابقه‌ای را علیه عربستان انجام داد و عربستانی‌ها را متهم به جنایت کرد. رهبر ایران خاطرنشان کرده است: «حکام فتنه‌انگیز [عربستان سعودی] با تشکیل و تجهیز گروه‌های تکفیری و شرور، دنیای اسلام را گرفتار جنگ‌های داخلی و قتل و جرح بی‌گناهان کرده‌اند». با این حال یک چیز کاملاً مشخص است و آن این است که برای نخستین‌بار عربستانی‌ها هم مورد هجمه رهبران سنی‌ها و هم رهبران شیعیان به طور همزمان قرار گرفته‌اند. در عین حال حضور احمد الطیب، شیخ الازهر از یک جهت دیگر نیز برای عربستانی‌ها ناراحت‌کننده است چراکه آنها از زمان کودتای ژنرال السیسی در بیش از 3 سال پیش در مصر میلیون‌ها دلار به اقتصاد این کشور تزریق کرده بودند. اکنون عربستانی‌ها باید بپرسند چه اتفاقی برای رهبران متملقی که معمولاً چاپلوسی آنها را کرده‌اند، افتاده است؟ روحانیانی از کشورهای کویت، لیبی، اردن و سودان در گروزنی حضور داشتند و صدالبته احمد حسون، مفتی اعظم سوریه نیز در این نشست حضور داشت. میان رمضان قدیروف، رهبر جمهوری چچن و میزبان نشست اخیر و همچنین محمد بن زاید آل‌نهیان، ولیعهد ابوظبی ارتباطات نزدیکی برقرار است. خود این کنفرانس البته به دست ولادیمیر پوتین افتتاح شد که نشان می‌دهد او چگونه درباره عربستان فکر می‌کند. با این حال هیچ یک از روحانیان سنی که در این نشست بوده‌اند از او نخواستند حملات جنگنده‌هایش در سوریه را متوقف کند. از آنجا که این نشست در پس‌زمینه شکست احتمالی داعش و جنایت‌های آن انجام شد، مسلماً آنها چنین درخواستی نمی‌کردند. البته اینکه چچن به عنوان یک جمهوری دارای تاریخی از خونریزی، خشونت و همچنین شبه‌‌نظامیان وهابی خود در روسیه به عنوان محل چنین کنفرانسی انتخاب شده، یک طعنه است که از نظر شرکت‌کنندگان کنفرانس پنهان نماند؛ اما پرسش‌های واقعی مورد بحث آنها آشکار بود: چه کسانی نمایندگان واقعی مسلمانان سنی در صورتی که عربستانی‌ها کنار بروند، هستند و اینکه آینده عربستان چطور خواهد بود؟ پاسخ چنین پرسش‌هایی می‌تواند انقلابی به وجود آورد.
*تحلیلگر برجسته انگلیسی روزنامه ایندیپندنت