ابراهیم مفیدیان‌نایینی: فضای مجازی، کارکردها و پیامدهای گسترش دامنه آن به عرصه واقعی جامعه، همواره یکی از محورهای توجه سیاستگذاران کلان جوامع بوده است. در ایران نیز طی دهه اخیر با افزایش شمار کاربران شبکه جهانی ارتباطات و نیز محتواها، نرم‌افزارها، تارنماهای اطلاع‌رسانی، فنی- علمی و سرگرمی و شبکه‌های اجتماعی که در آن ارائه می‌شود، پدیده فضای مجازی و مسائل مربوط به آن اهمیتی روزافزون می‌یابد.
در همین راستا حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای رهبر حکیم انقلاب اسلامی در دیدار خود با اعضای شورایعالی فضای مجازی اواسط شهریورماه 94 ضمن تاکید بر لزوم خروج از وضعیت انفعال در عرصه سایبر تصریح کردند: «لازمه حضور فعال و تاثیرگذار در فضای مجازی، تمرکز در تصمیم‌گیری، جدیت در اجرا بدون از دست دادن زمان، هماهنگی میان دستگاه‌‌ها و پرهیز از موازیکاری و تعارض است».
در مقدمه سخن باید گفت عرصه سایبر با وجود تاثیرات فراوانی که به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر مولفه‌ها و شؤون گوناگون زندگی فردی و جمعی در کشور بر جای می‌گذارد، بیشتر در ابعاد سیاسی، فرهنگی و امنیتی پیامدها و بسامدهایش را ظاهر می‌سازد. نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مجازی در راه‌اندازی کمپین‌های گوناگون، شکل‌دهی به انواع پروپاگاندا و تبلیغات سیاسی، برانگیختگی و تحریک افکار عمومی و... کارکردهای سیاسی فضای سایبر در وضعیت کنونی را نشان می‌دهد. در این وضعیت، فضای مجازی به یکی از مهم‌ترین بسترهای انتقال پیام‌ها، ترویج ارزش‌ها و تبلیغ هنجارهای فرهنگی تبدیل شده است. همچنین اثرگذاری‌های امنیتی فضای مجازی چه به صورت غیرمستقیم مانند تهاجم فرهنگی و چه مستقیم در قامت حملات سایبری به پایگاه‌های اطلاعاتی، نظامی، صنعتی و... بر همگان آشکار است. با توجه به این طیف وسیع اثرگذاری فضای سایبر، بسیاری از کشورها دستورکارهایی نظیر ایجاد وحدت رویه و تشکیل ستادهای مرکزی هدایت فعالیت‌های سایبری را به اجرا درآورده‌اند. در ایران نیز از سال‌ها پیش راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات از جمله محورهای مورد تاکید مقام معظم رهبری در رابطه با یکپارچگی فعالیت‌های نهادهای گوناگون در این حوزه بوده است؛ محوری که حضرت معظم‌له در برنامه ششم توسعه نیز توجهی ویژه به آن معطوف داشته‌اند. یکی از ضرورت‌های ایجاد این یکپارچگی و تحقق شبکه ملی اطلاعات، متمرکز شدن فعالیت‌های سامان‌دهنده به فضای مجازی است. به همین خاطر رهبر بزرگوار انقلاب، اسفند 90، امر به تاسیس شورایعالی فضای مجازی با حضور رؤسای 3 قوه، رئیس رسانه ملی، وزرای مربوط نظیر اطلاعات، فرهنگ و ارشاد اسلامی، ارتباطات و فناوری اطلاعات و علوم تحقیقات و فناوری، همچنین مسؤولان برخی دستگاه‌های فرهنگی، نظامی و انتظامی و شماری از شخصیت‌های حقیقی فرمودند. در حکم رهبر انقلاب درباره فلسفه تاسیس شورایعالی فضای مجازی آمده است: «این شورا وظیفه دارد مرکزی به نام «مرکز ملی فضای مجازی کشور» ایجاد نماید تا اشراف کامل و به‌روز نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه کشور با این موضوع از حیث سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی در چارچوب مصوبات شورایعالی و نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات در همه سطوح تحقق یابد».
نکته‌ای که اینجا باید به آن اشاره کرد این است که یکی از مهم‌ترین رویه‌های مدیریتی مدنظر رهبر انقلاب در حوزه مسائل گوناگون، پرهیز از موازیکاری و تداخل وظایف بوده است به شکلی که حضرت معظم‌له در زمینه‌های گوناگون با مشاهده چالش‌هایی از این دست، رهنمودها و دستورالعمل‌های لازم را در زمینه یکپارچه‌سازی عمل مسؤولان عنایت فرموده‌اند.
یکی از نمونه‌های این موضوع، دغدغه‌های رهبری در زمینه موازی‌کاری‌های فراوان و تداخل عمل دستگاه‌های دست‌اندرکار فعالیت‌های فرهنگی در خارج از مرزهای کشور بود که منجر به صدور فرمانی در زمینه تاسیس «سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی» در سال 74 شد تا مدیریت و راهبری روابط فرهنگی بین‌المللی و سیاستگذاری، هماهنگی، هدایت، حمایت و نظارت بر فعالیت‌های فرهنگی- تبلیغی جمهوری اسلامی ایران درخارج از کشور به منظور تحقق اهداف نظام در این روابط را عهده‌دار شود. در زمینه فعالیت‌های فضای مجازی نیز با وجود ایجاد نهادی فراقوه‌ای با اختیارات کافی برای تصمیم‌گیری در عرصه سایبری، طی سال‌های گذشته تداخل وظایف نهادهای پیشینی چالشی جدی در این زمینه به وجود آورده است. این در حالی است که انتظار می‌رفت پس از ایجاد شورایعالی فضای مجازی به عنوان نهادی در جایگاه ناسخ، نهادها و فعالیت‌های موازی منسوخ شود.
از جمله این نهادهای پرشمار می‌توان به شورایعالی فناوری اطلاعات، شورایعالی اطلاع‌رسانی، شورایعالی افتا، شورایعالی انفورماتیک و... اشاره کرد که وجود آنها در تعارض با جایگاه کانونی شورایعالی فضای مجازی در تصمیم‌گیری‌‌ها و سیاستگذاری‌ها در فضای مجازی کشور بوده است. اردیبهشت‌ماه سال 94 نمایندگان مجلس شورای اسلامی به کلیات طرح ادغام شورایعالی فناوری اطلاعات در شورایعالی فضای مجازی رأی مثبت دادند و انتظار می‌رود دولت نیز با قوه مقننه در مسیر یکپارچه‌سازی فعالیت‌های مدیریت و ساماندهی به فضای مجازی همگام شود بویژه اینکه رهبر انقلاب این بار به شکلی صریح بر ضرورت پرهیز از موازیکاری تاکید فرموده‌اند. با توجه به آنچه گفته شد، دولت باید زمینه‌های یکپارچه‌سازی راهبری فضای مجازی را فراهم آورده و با دستگاه‌های قضایی، قانونگذاری، رسانه‌ای، فرهنگی- تبلیغاتی و امنیتی همکاری‌های تنگاتنگی را برای خروج فوری از وضعیت انفعال و حرکت به سمت کنشگری فعالانه در عرصه سایبر به عمل آورد.