گروه فرهنگ و هنر: نمایش
«سینا سینا عباس» مدتی است در محوطه مجموعه تئاتر شهر با محوریت شهدای مدافع حرم روی صحنه رفته است؛ نمایشی که در همین مدت کوتاه توانسته مخاطبان بسیاری را به خود جذب کند. جذابیت‌ها و ظرفیت‌های این نمایش باعث شده مردم توجه خوبی به اثر داشته باشند و در عین حال عوامل نمایش از بی‌مهری‌ها گلایه دارند. گلایه‌هایی که حتی به نام بردن از برخی نهادها نیز رسید. نمایش‌های محیطی، جریانی تازه در عرصه تئاتر است که نیازمند توجه جدی‌تری از سوی مسؤولان است و نباید محدود به برخی گروه‌های خاص شود.در ادامه گفت‌وگوی «وطن امروز» با علیرضا مهران کارگردان، علی براتی طراح حرکات نمایشی و حمید نیلی تهیه‌کننده نمایش را می‌خوانید.
***
ابتدا توضیحی درباره اجرای این نمایش دهید و اینکه چه شد سراغ اجرای نمایشی با محوریت مدافعان حرم رفتید؟
علیرضا مهران: حدود 4 ماه پیش، زمانی که آقای رفیعی مدیریت بنیاد روایت را برعهده داشتند اجرای این نمایش مطرح شد و از ابتدای مرداد خیلی فشرده وارد پیش‌تولید کار شدیم. متن نمایش توسط آقای عبدالله‌زاده نوشته شده است. واقعیت امر این است که موضوع مدافعان حرم موضوع بسیار حساسی است که برخی به این امر اعتقاد ندارند و برخی هم مانند ما دغدغه اجرای چنین آثاری را داریم. «سینا سینا عباس» نمایشی است که به نظر من ارتباط خوبی با مخاطبان برقرار کرده است. خیلی از اتفاقات حین اجرا شکل گرفت، با این حال بازتاب مناسبی را دریافت کردیم. من به‌عنوان کارگردان و بازیگر نمایش «سینا سینا عباس» از این برنامه کاملا راضی هستم و نیاز است بیش از این شاهد حمایت مدیران باشیم. اگر از نمایش ما حمایت شود می‌توانیم این نمایش را در سراسر شهر تهران و شهر‌های دیگر ایران اجرا کنیم.
آقای براتی! شما به‌عنوان طراح حرکات و دکور این نمایش یک قدم جلوتر رفته‌اید و پس از نمایش دریادلان سعی کردید اتفاق جدیدی روی صحنه رخ دهد و حرکت را فقط محدود به بدن نکنید. از تجربه تازه خودتان بگویید.
علی براتی: همیشه اتفاقات طوری است که هنرمندان معمولا منتظر این هستند یک کار استارت بخورد و بعد از اینکه مخاطبان افزایش پیدا کنند، هنرمندان دیگر شروع به کار می‌کنند. فکر می‌کنم این کار آغاز خوبی باشد که دوستان دیگر کارهای دیگری را درباره مدافعان حرم انجام دهند. درباره طراحی این کار انتخاب خاک به خاطر فضای مخروبه سوریه است و کسانی که در آنجا می‌جنگند در فضای خرابه‌ای مبارزه می‌کنند که هیچ زندگی‌ای وجود ندارد. ما خواستیم تماشاچی کمی این فضا را درک کند. کاری که ما باید انجام می‌دادیم این بود که باید بیشتر نقش داعشی‌ها را بازی می‌کردیم و آنها را قوی‌تر نشان می‌دادیم، چراکه واقعا با دشمنی وحشی و قوی طرف هستیم که از سوی استکبار جهانی حمایت می‌شود و جدیدترین صلاح‌های نظامی در اختیارشان است. با این حال رزمندگان شجاع ما با اینطور افراد می‌جنگند ولی برای حفظ اعتقاداتشان و امنیت مردم کشور خودمان و نجات مردم مظلوم دیگر کشورها مبارزه می‌کنند. من تلفیق بازی و حرکت را سال‌هاست در اجراهای خود انجام می‌دهم و نقطه قوت آن برای این کار است و تصویری که ساخته می‌شود کمک‌کننده به نمایش است.
یکی از نقد‌هایی که به کار وارد است شبیه‌سازی حضرت عباس(ع) و یک مدافع حرم است و بعضی‌ها به این مساله ایراد می‌گیرند، آیا چنین چیزی در نمایش وجود دارد یا خیر؟ برخی نیز می‌گویند ائمه اطهار در نمایش ضعیف نشان داده می‌شوند. نظر شما چیست؟
علیرضا مهران: واقعیت امر این است که بنده شخصا دوست داشتم این شبیه‌سازی صورت بگیرد و این شبیه‌سازی هیچ ایرادی ندارد و ما اسطوره‌ای داریم به نام حضرت ابوالفضل العباس(ع) که من به جرأت می‌گویم همه دوستش دارند و با ایشان ارتباط برقرار می‌کنند، این شبیه‌سازی نقطه قوت این نمایش است و چه در 8 سال دفاع‌مقدس و چه در اتفاقاتی که در سوریه رخ می‌دهد، دقیقا به شکل و شمایلی شهید می‌شوند که 1400 سال پیش این اتفاق در عاشورا صورت گرفته است و فکر می‌کنم اکثریت افرادی که نمایش را دیدند نقطه قوت کار را این قسمت برنامه عنوان کرده‌اند که خیلی روی مخاطب تاثیر گذاشته و در 30 دقیقه یکی از موقعیت‌های موثر همین موضوع شبیه‌سازی است.
علی براتی: ما برخلاف بقیه نمایش‌ها نشان دادیم حضرت عباس(ع) در حال جنگ است و امکان آن را نداریم که تعداد بیشتری دشمن روی صحنه جا دهیم ولی همه می‌دادند حضرت عباس(ع) از لحاظ شخصیتی هیچ شباهتی به تک‌تک افرادی که در حال حاضر هستند، ندارند و نمی‌توان مقایسه کرد و این خیلی واضح است. اما چیزی که ما می‌خواستیم نشان دهیم این بود افرادی که برای جنگ می‌روند برای دفاع کردن از اعتقاداتشان می‌روند نه برای جنگیدن و حضرت عباس(ع) نیز همینطور بودند. ایشان برای دفاع کردن رفتند نه برای جنگیدن و نیروی منفی از اول وجود جهان بوده است و تکثیر شده و تا امروز به اشکال مختلف از جمله داعش درآمده و سعی کرده خوبی را به نابودی بکشاند.
آقای نیلی! وارد بحث تهیه و تولید آثار شویم، گویا فضا طوری شده که دیگر نهادهای انقلابی تمایل به حمایت تئاترهای ارزشی ندارند.
حمید نیلی: شاید کسی علاقه دارد با کسی که آشنا است کار کند! اول کلیتی درباره کار عرض کنم؛ هیچ نمایشی 100 کامل نیست اما در این‌کار سعی شد حداقل دغدغه‌هایی که من و بچه‌های گروه داریم تصویر شود. برخی دوستان از شعارزدگی کار گفتند که باید در پاسخ آنها بگویم اصل حرکت این بود که رهبر انقلاب در یک سخنرانی‌ای گفتند: «آرامش و امنیت ما مرهون کسانی است که مرز‌ها را فرسخ‌ها جلوتر بردند» و در نتیجه این نکته‌ای بود که ما تصمیم گرفتیم راجع به این موضوع حرف بزنیم. از طرف دیگر برخی فکر می‌کنند اجرای کارهای محیطی خیلی راحت است ولی اینطور نیست و با توجه به اینکه ما کار محیطی و مخاطبانی از همه قشر جامعه را داریم؛ باید دغدغه خود را بدون هیچ رودربایستی بگوییم، در نتیجه فضا شعارزده نیست.
دیالوگ‌ها ساده است و هیچ پیچیدگی‌ای ندارد.
حمید نیلی: چون تکلیف‌مان در کار محیطی روشن است؛ شاید کسی حرکت را می‌بیند ولی چیزی متوجه نمی‌شود ولی دیالوگ‌های حضرت عباس(ع) را کامل متوجه می‌شود. ما در محیطی برنامه اجرا می‌کنیم که از کودک تا هنرمند مخاطب دارد و باید دیالوگ‌ها ساده گفته شود و به نظر من میزان مقبولیت کار از تعداد موبایل‌هایی که فیلمبرداری و عکاسی می‌کنند و شاهد آن در فضای مجازی هستیم معلوم می‌شود. تا کی باید درباره مباحثی که رهبری می‌فرمایند در لفافه سخن بگوییم، بالاخره این فضا، فضای هنری است و باید فرهنگسازی کنیم و هنر هم فضای مستقیم دارد و هم غیرمستقیم. این شعارزدگی نیست که شخصی مدافع حرم می‌شود، این شجاعت و اخلاص آن فرد است.
علیرضا مهران: واقعیت این است که برای نوشتن سهل‌انگاری نشده و این زبان ساده خیلی راحت با آدم‌ها ارتباط برقرار می‌کند و در جایی که ما برنامه اجرا می‌کنیم اقشار مختلف می‌آیند و باید به زبان ساده با آنها سخن بگوییم، برای نمایش محیطی این زبان خیلی جذاب است و راحت ارتباط برقرار می‌کند. یکی از شب‌های اجرا شخصی از فرانسه آمده بود که آخر برنامه به من گفت «این ارتباط با مخاطب خیلی خوب بود» پس به نظر این نوع شیوه بیان در کار اشکالی ندارد.
درباره حجم سنگین ایجاد فضای اجرای نمایش محیطی برای‌مان بگویید.
وقتی شما نمایشی در یک سالن اجرا می‌کنید امکانات کامل وجود دارد ولی در اجرای آثار محیطی باید یک امکانات سیار ایجاد کنیم. حس می‌کنم باید از 12 ماه سال 5 ماهش را به اجرای چنین اجراهایی اختصاص دهیم.
چقدر برای اجرای این نمایش هزینه کرده‌اید؟
حمید نیلی: کل کار در حدود 160 میلیون تومان هزینه داشت ولی به هیچ کدام از دوستان تاکنون پرداختی انجام نشده، چراکه هنوز مبالغ حمایتی را دریافت نکرده‌ایم و دوستان از روی دغدغه و لطفی که دارند تا بدین جا با ما همراه بوده‌اند. اینجور کارها مانند آش نخورده و دهن سوخته است زیرا ما هیچ پولی نگرفته‌ایم و حمایت جدی‌ای از ما نمی‌شود، بالاخره این کار یک دغدغه است و باید از آن حمایت شود. می‌خواستم یادداشتی را بنویسم که با فضای تئاتر می‌خواهم خداحافظی کنم، چراکه با نصف ظرفیتی که در تئاتر می‌گذاریم می‌توانیم در عرصه فیلم معجزه کنیم. از نمایش «اروند خون» که سال گذشته اجرا کردیم هنوز بدهکار هستم، در صورتی که دوستان می‌گفتند کمک کرده‌اند و در گزارش کارهایشان رد کردند. بنده خودم برادر شهید هستم و از روی اعتقاد و پایبندی که به امام خمینی (ره) و حضرت آقا دارم همواره سعی کرده‌ام در این عرصه فعالیت کنم. بنده با این تفاسیر دیگر طاقت ندارم، چه رسد به جوانانی که می‌خواهند تازه شروع به کار کنند. یکی از مسؤولان در یک جلسه‌ای گفته بود: «فلانی وقتی مرا می‌بیند پول می‌خواهد»، در پاسخ باید گفت پول را برای کارهای دغدغه‌مندی می‌خواهیم که کمتر کسی زیر بار اجرای آن می‌رود.
در پایان نکته‌ای اگر دارید، بفرمایید.
علی براتی: مشکلی که من می‌بینم دوستانی هستند که برخی کارها را با مبلغ کم روی صحنه می‌برند و مسؤولان این انتظار را دارند که بقیه هم همینطور باشند در صورتی که مقدار زحمتی که کشیده می‌شود متفاوت است و از لحاظ جایگاهی حرفه‌ای‌تر و افراد بازیگر نیز حرفه‌ای‌تر هستند. ما وقتی بازیگر برند را انتخاب می‌کنیم دستمزد بیشتری نسبت به یک بازیگر مبتدی دارد.
علیرضا مهران: واقعیت امر این است که در این کار محیطی تمام تلاشم را انجام می‌دهم تا پارامتر‌های محیطی در این کار باشد و فقط رنگ و لعاب خالی نداشته باشد. ما می‌خواستیم کاری انجام دهیم که بعد از اجرا حال خوب و رضایتمندی به ما و تماشاگران منتقل شود.
حمید نیلی: تشکر از دوستانی که کمک کردند و امیدوارم این تیپ کارها تمام نشود و ادامه پیدا کند و همه دغدغه انقلابی داشته باشند و نکته بعدی اینکه این کار مورد قبول شهدا قرار بگیرد و اگر به گوش رهبر انقلاب رسید بدانند گروهی هستند که این کار را انجام می‌دهند و همواره آماده‌اند در عرصه فرهنگ و هنر بویژه تئاتر سرباز ایشان باشند.
گفت‌وگو: امیررضا زرگرزاده