گروه فرهنگ و هنر: یکی از بزرگ‌ترین جلوه‌های عزاداری حضرت اباعبدالله علیه‌السلام که هر ساله در شب تاسوعا توسط مردم عزادار زنجان در حسینیه اعظم این شهر برگزار می‌شود، اتفاقی کم‌نظیر است که الگوی بسیاری از شهرها و استان‌های دیگر نیز شده است؛ عزاداری منظم، هماهنگ و با نواهای مشترک که مردم را از اقصی نقاط ایران و حتی برخی کشورهای جهان برای حضور در این رخداد ترغیب می‌کند.
عباس آقام مدافعِ حرمدی
بدون تردید، نواها و اشعاری که برای این مراسم توسط شعرای صاحبنامی چون استاد کلامی زنجانی گفته می‌شود، در شکل‌گیری و فضاسازی برای خیل جمعیت عزادار بسیار موثر است.
در واقع اشعار و شاه‌بیت‌هایی که مردم در این روز همخوانی می‌کنند، محور شکل‌گیری اتحادی بی‌نظیر است که آن اندازه که هست، قابل توصیف نیست. اشعاری که برای این مراسم سروده می‌شود، هر سال به اقتضای شرایط اجتماعی و سیاسی نو می‌شود. آنچنانکه مفاهیم به کار رفته در شعر و شاه‌بیت مشترک که توسط مردم تکرار و همخوانی می‌شود، هم در لفظ و هم در معنا مناسب شرایط روز است. به عنوان مثال این توجه به مناسبت را در شعری که از پیش برای مراسم امسال از سوی حسینیه اعظم زنجان و توسط شاعر برجسته ولی‌الله کلامی اعلام شده است، می‌توان دید:
عباس آقام مدافعِ حرمدی
دریایِ احسان، صاحبِ کرمدی
قوربان اولوپ امامَ
احسن بِئله مرامَ
توجه به لفظ «مدافع حرم» در نوحه‌ای که قرار است توسط مردم تکرار شود، از این منظر دارای اهمیت است.
بهلول حبیبی‌زنجانی، از شاعران این خطه که شاعری تواناست درباره مراسم حسینیه اعظم زنجان به «وطن امروز» می‌گوید: حسینیه اعظم و دستجات زنجان مورد عنایت اهل بیت است. اشعاری که در این مراسم خوانده می‌شود دارای پیام است؛ پیام سیدالشهدا، پیام امر به معروف، پیام حجاب، پیام اتحاد مسلمانان، پیام ولایت‌پذیر بودن مسلمانانی که در این مراسم شرکت می‌کنند. وقتی یک نفر در این مراسم شرکت می‌کند، شاید با یک بیت شعر خیلی چیزها بیاموزد. مثلا استاد کلامی شعری دارند که می‌گویند: «یل یاتار، توفان یاتار، یاتماز حسینین پرچمی/ کاخ نامردان یاتار، یاتماز حسینین پرچمی». ما خودمان به چشم عاقبت صدام را دیدیم. آن چیزی که باقی می‌ماند راه امام‌حسین(ع) و پیام ایشان است. ما هر سال در این مراسم شرکت می‌کنیم و نوشته‌ای و شعری هم اگر داشته باشیم با همین موضوعات و پیام‌ها ارائه می‌کنیم تا خوانده شود.
یاران واقعی امروز امام حسین(ع) مدافعان حرم هستند
او درباره توجه به موضوع مدافعان حرم در شاه‌بیت امسال که توسط استاد کلامی سروده شده نیز می‌گوید: بحث مدافعان حرم حساسیت بالایی دارد. از جان و مال و زن و بچه خود می‌گذرند و در این راه خود را فدا می‌کنند. یاران واقعی امروز امام حسین(ع) مدافعان حرم هستند که از حرم حضرت زینب(س) دفاع می‌کنند. اینها باید گفته شود. این پیام شعر است. خیلی‌ها مقام مدافعان حرم را نمی‌دانند. اینها باید از طریق شعر و رسانه منتشر شود. بویژه یوم‌العباس که دنیا نظاره‌گر آن است، باید پیام این اجتماع عظیم منتقل شود. خودم در این یکی، دو سال در اشعاری که نوشتم به موضوع مدافعان حرم و حریم ولایت پرداختم. الحمدلله استاد کلامی هم امسال خیلی خوب این موضوع را در نظر گرفته‌اند.
بهلول حبیبی خود یکی از شاعرانی است که به پیام در اشعار توجه می‌کند. امسال در دیدار شعرا با رهبر انقلاب، استاد کلامی‌زنجانی مخمسی از وی خواند که در 5 مصراع مفاهیم عمیقی را به تصویر کشیده بود:
باخما که آل‌سعود ئولدورور اهل یمنی
باخما که منطقه‌ده ظلمون ائدوبدی علنی
چکوری فرشچیان، طرح ضریح حسنی
اوردا رهبر گورورم خطبه توفانی اوخور
پای منبر اونا حاج اصغر زنجانی اوخور
حبیبی درباره این شعر می‌گوید: «لحظه‌ای که آن شعر را نوشتم، تمام که شد، عنایت اهل بیت را دیدم که در 5 مصراع خیلی حرف زده شده است. خیلی دوست داشتم این شعر به دست رهبری برسد. الحمدلله آقای کلامی این شعر را در محضر رهبری خواندند».
یوم‌العباس حسینیه اعظم غوغاست
حبیبی درباره توجه به شعر آذری در ادبیات نیز می‌گوید: در جلساتی که رهبری دارند، حضور شعرایی که آذری می‌خوانند دارای پیام است و آن توجه به شعر آذری است. الحمدلله افرادی مانند استاد کلامی، استاد عینی‌فرد و دیگر بزرگان تلاش می‌کنند و شعرهای خوبی نوشته می‌شود اما به نظر من توجهی که باید، نمی‌شود. در آذربایجان این توجه وجود دارد اما فرهنگسازی‌ای که این اشعار ایجاد می‌کند باید گسترش پیدا کند.
حبیبی در این گفت‌وگو شعری از خود درباره عزاداری شب تاسوعا در زنجان و «یوم‌العباس» نیز تقدیم کرد:
یوم‌العباس حسینیه اعظم غوغاست
جلوه نور ابوالفضل در اینجا پیداست
رسد آوای حسینیه به گوش ملکوت
مرکز شور و شعور دل ایران اینجاست
روز عباس و امان‌نامه شمر ملعون
روز پاره شدن رشته تزویر و ریاست
روز مردانگی و غیرت و جانبازی عشق
روز ایثار و فداکاری یاران خداست
همه از عشق ابوالفضل سخن می‌گویند
بانی دسته حسین بن علی و زهراست
محتشم بر غزلم مصرع نابی افزود
این چه شوریست که در عالم امکان برپاست
استاد ولی‌الله کلامی چندی پیش در حمایت از شهدای مظلوم نیجریه و آذربایجان شعری را سروده است. در متن شعر سروده شده برای حمایت از شیعیان نیجریه و آذربایجان توسط استاد ولی‌الله کلامی چنین آمده است:
درده درمان گزور آذربایجان شیعه‌لری
(شیعیان آذربایجان برای درد‌های خود به دنبال درمان هستند)
نیجریه چاغیرور داده جوان شیعه‌لری
(نیجریه جوانان شیعه عالم را به خون‌خواهی دعوت می‌کند)
سسله اهل نظری، اوچ یوز اون اوچ نفری
(فریاد کن اهل نظر را، آن سیصد و سیزده نفر را)
******
روزگارین آقا مهدی هاراسیندان دانیشیم
(آقا یا مهدی! از کدام درد روزگار بازگو کنم)
شهدانون من آقندان قاراسیندان دانیشیم
(از سیاهی و سفیدی شهدا بگویم)
نارداران اهلی ئورکده یاراسندان دانیشیم
(از خون دل مردم نارداران بگویم)
یاده سال ای ولیعصر و زمان شیعه‌لری
(ای ولیعصر! شیعیان را دریاب)
******
ایستور اهریمن ائده جامعه‌ده خسته بیزی
(اهریمن قصد خسته کردن ما را در جامعه دارد)
چون گورور مسند زرین کمال اوسته بیزی
(چون ما را روی مسند زرین می‌بیند)
دینیمیز گویماز اولاخ ذلته وابسته بیزی
(دین ما از اینکه وابسته به ذلت بشویم ما را نهی می‌کند)
یخا بیلمز سیزی دشمن، نارداران شیعه‌لری
(ای شیعیان نارداران! دشمن شما را شکست نخواهد داد)
توجه رهبر انقلاب به شعر آذری
شعر آذری در ادبیات مساله‌ای است که باید بیش از پیش درباره آن صحبت شود. رهبر انقلاب یکی از چهره‌هایی هستند که قدر این فضای ادبی را می‌دانند. ایشان در جلسه‌ای درباره شعر معروفی از تاج‌الشعرای اردبیلی، آن را کم‌نظیر می‌خوانند. بخش‌هایی از این شعر را در زیر می‌خوانید:
آی باتدی صبح آچیلـدی، زینب نـوایــه گلـدی
زهرا دئدی حسین وای، عالم صدایه گلـدی
چون یئخدیلار آتیندان، سلطان تشنه‌کامی
دونیایـــه اوْلــدی اعــلان قتـل‌الحسین پیامی
جنـاتیـدن ائشیتــدی پیغـمبــر گرامـی
نعلین‌سیز عباسئز کرب‌وبلایه گلدی
یئل اسدی گون دوتولدی ظلمت فضایه گلدی
خون حسین بوغازدان جاری اولان زمانی
آشفته مو سیه‌پوش دیللرده وای حسین وا
زهرایه همدم اولسون بزم عزایه گلدی
اللی اوچ ایل قاپونداوار حسین جان
نوحه یازیب غمونده اولموش مریض و نالان
دست مبارکونله دردینه ائیله درمان
امید صحت ایله باب شفایه گلدی
رهبر انقلاب درباره این سروده ارزشمند می‌گویند: «درست است که مصیبت‌نامه محتشم، ترکیب‌بند محتشم از لحاظ استحکام لفظ و معانی خیلی خوب است اما این شعر از لحاظ تصویرسازی و صحنه‌پردازی کم‌نظیر است. مایه‌های مرثیه‌ای این شعر در اوج است اما شعر مرثیه و مصیبت اینطور تصویرسازی در آن کم‌نظیر است. خیلی باعظمت است. در این گوشه اردبیل تاج‌الشعرای اردبیل است. اگر مردم و ادبا می‌فهمیدند، می‌شد تاج‌الشعرای کشور. این میزان و مایه شعری در این افراد خیلی بی‌نظیر است». عباسقلی یحیوی، از شاعران مرثیه‌سرای ایرانی اهل اردبیل است. اغلب سروده‌های وی به زبان آذری بوده و در سروده‌های خود از قالب شعری حماسی استفاده کرده است. عباسقلی یحیوی ۶۵ سال از عمر خود را صرف سرودن مراثی اهل بیت(ع) کرد که حاصل آن 8 جلد کتاب شعر شامل مدح، نوحه و مرثیه درباره امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) به زبان‌های آذری و فارسی است: بساط کربلا، اسرار عاشورا، پرچم عزا، آخرین آثار یحیوی، یادگار یحیوی، بهارستان یحیوی، نگارستان یحیوی و مجموعه غزلیات از سروده‌های او است.