مرتضی اسماعیل‌دوست: فیلم «کربلا جغرافیای یک تاریخ» از جمله 3 اثر عاشورایی اکران شده در ماه محرم امسال بود که برخلاف تصور خیلی زود از پرده سینماها پایین آمد و اکنون تنها 2 سالن سینمایی در شهرستان‌ها برای نمایش دارد! از این رو فارغ از نقاط قوت و ضعف این اثر مستند و نقد و تحلیلی که می‌توان بر آن داشت، سراغ داریوش یاری، نویسنده و کارگردان فیلم ««کربلا جغرافیای یک تاریخ» رفتم تا از او درباره وضعیت رخ داده در اکران پرس‌وجو کنم که متن گفت‌وگو با کارگردانی که در کارنامه‌اش آثاری با رگه‌های دینی همچون تله‌فیلم «حبیب» وجود دارد، در ادامه می‌آید.
***
به این مساله مهم بپردازیم که شرایط اکران فیلم «کربلا جغرافیای یک تاریخ» چگونه بود که با وجود مناسبتی بودن اثر و ارزش موضوعی که دارد، خیلی زود از پرده سینماها پایین آمد!
مساله اکران موضوعی است که لازم است درباره آن با هم گفت‌وگوی مفصل و تحلیلی داشته باشیم اما برای فیلم «کربلا جغرافیای یک تاریخ» از قبل توافقی میان ما و پخش‌کننده‌اش که حوزه هنری است به عمل آمد تا این فیلم تنها 2 هفته در گروه آزاد اکران شود و اینگونه شد. حالا شاید انتظار بر این باشد که بالاخره بعد از سال‌ها یک آدم مجنون همچون داریوش یاری پیدا شده که 7 سال از عمرش را بدون وجود بودجه فاخری پای فیلمی عاشورایی گذاشته و باید بیش از اینها به فیلمش بها داد. شاید سال‌ها دیگر چنین اتفاقی در سینمای ما رخ ندهد. به هر حال فیلم ما از اکران خارج شد و من هم نمی‌خواهم از زبان خود این وضعیت را منعکس کنم و این وظیفه رسانه‌ها بویژه آنهایی که خود را دغدغه‌مند عرصه دین در سینما می‌دانند، بوده که به وضعیتی که برای فیلم عاشورایی «کربلا جغرافیای یک تاریخ» پیش آمده، بپردازند.
این توافق میان تهیه‌کننده و پخش‌کننده براساس چه مبنایی شکل گرفت؟ به نظر می‌رسد این فیلم قابلیت این را داشته تا در اکرانی چرخشی همچون گروه «هنر و تجربه» زمان بیشتری را برای جذب مخاطبان خود داشته باشد.
همین‌طور است که شما می‌گویید، من هم این عقیده را دارم. البته توافقی هم برای چنین اکرانی با مسؤولان گروه «هنر و تجربه» داشتیم که من با توجه به شناختی که از روحیات آقای علم‌الهدی داشتم می‌دانستم که به فیلم دینی ما کمک می‌کند اما متاسفانه در آخرین لحظه عنوان کردند به دلیل اینکه فیلم توسط حوزه هنری پخش می‌شود ما دیگر ورود نمی‌کنیم! از آن طرف هم حوزه هنری پیشقدم توافق نشد تا نتوانیم در آن گروه اکران شناور داشته باشیم.
فکر می‌کنید با توجه به جنس خاصی که فیلم دارد، اگر به جای 4 سالن سینمایی، تعداد بیشتری از سالن‌ها را در اختیار داشت یا حتی دارای سرگروه سینمایی در اکران بود، می‌توانست با تعداد بیشتری از مخاطبان ارتباط برقرار کند؟
من هم چنین اعتقادی ندارم که با داشتن سالن‌های بیشتری می‌توانستیم مخاطبان بیشتری جذب کنیم، چون همان‌طور که اشاره کردید فیلم «کربلا جغرافیای یک تاریخ» اثر مستندی است که نگاهی مدرن به واقعه عاشورا دارد و از این نظر در سینمای دینی ما متمایز است. اما من می‌گویم می‌توانستند اکران بهتری به فیلم ما بدهند و به جای سانس صبحگاهی در سالن «آزادی»، سانس مناسبی در عصر را در اختیار فیلم ما قرار می‌دادند. من تصویری از سالن «آزادی» دارم که تنها 3 صندلی خالی در زمان اکران وجود دارد و نشان می‌دهد این فیلم هم مخاطب دارد. اما همه مخاطبان ما که امکان این را نداشتند بروند شرق تهران و در سینما «شاهد» فیلم را ببینند! مخاطبان ما از طیف‌های مختلفی بوده و هنگامی که به سالن آمدند تا پایان همراه فیلم بودند.
فیلم «کربلا جغرافیای یک تاریخ» اثری مستند در بازسازی بخشی از وقایع عاشورا است و شمایلی وام گرفته از تعزیه ایرانی دارد. با این ساختار فکر می‌کنید قابلیت جذب مخاطبان امروزی را داشته است؟
حتما مخاطبانی دارد. شما ببینید این فیلم در چند جشنواره مختلف مورد تقدیر قرار گرفت و جایزه بزرگ جشنواره کربلا را دریافت کرد و تولیت آستان امام حسین(ع) با صدای بلند عنوان کرد که «کربلا جغرافیای یک تاریخ» باید الگوی فیلم‌هایی در ارتباط با امام حسین(ع) باشد. من نباید این حرف‌ها را بزنم، وظیفه رسانه‌هاست که انگار درباره برخی فیلم‌ها به خواب رفته‌اند! در حالی که برنامه سینمایی تلویزیون و رسانه‌های مختلف درباره یک فیلم دیگر دینی که در حال اکران است آن همه بها می‌دهند!
ما همیشه سعی کردیم به همه فیلم‌ها بها دهیم. به فیلم «کربلا جغرافیای یک تاریخ» بپردازیم و اینکه برای ساختش چه منابع دینی را مورد پژوهش قرار دادید و تا چه میزان پایبند واقعیت تاریخی بودید؟
من خیلی تلاش کردم و مدت زیادی مطالعه کردم که مثلا «مقاتل» را به شکلی خلاصه شده و تصویری در اختیار مخاطبانی قرار دهم که حوصله کتاب خواندن ندارند. تحقیقات زیادی برای این فیلم شد تا برای ساخت آمادگی داشته باشیم، یادم می‌آید پیش از آغاز تولید این فیلم نزد تولیت آستان امام حسین(ع) رفتم و چند ساعت به طور مفصل با ایشان درباره موضوع فیلم صحبت کردم و اجازه این کار را گرفتم. ایشان مرا در آغوش کشید و هدیه‌ای به من داد که انگیزه‌ام را برای ساخت فیلم بیشتر کرد.
به نظرتان عملکرد پخش‌کننده‌تان در نوع اکران و انجام تبلیغات برای فیلم متقاعدکننده بوده است؟
این مساله را باید حوزه هنری پاسخگو باشد و به نظرم خوب است که به عنوان رسانه‌ای فعال از مسؤولان مربوط این مساله را مورد پرسش قرار دهید. من نمی‌توانم در این‌باره حرفی بزنم اما اگر از من درباره پخش فیلم نظر بخواهند حتما عقایدم را درباره اکرانی مناسب بیان خواهم کرد و در غیر این صورت دیدگاهم را به گور خواهم برد! به نظرم همان علاقه‌مندی و همتی که در تولید این فیلم صورت می‌گرفت می‌توانست با همدلی افراد و گروه‌های مختلف فکری در اکران هم حاصل شود. شما ببینید چگونه شهاب حسینی بدون اینکه مبلغی دریافت کند، وارد پروژه شد و چگونه مجید انتظامی با تمام وجود یک موسیقی شگفت‌انگیز برای این فیلم ساخت. بلا تشبیه کربلایی سر صحنه فیلم ما رخ داد اما در اکران این فیلم قربانی اختلاف‌نظرها شد!
به نظرتان وجه مستند بودن اثر در علاقه‌مندی مسؤولان و حتی مخاطبان سینمایی این اثر تاثیرگذار بوده است؟
مساله مهم درباره فیلم «کربلا جغرافیای یک تاریخ» مستند بودنش است که حتما متفاوت از اثری سینمایی است اما به نظرم می‌توانست مخاطبان بیشتری داشته باشد. فیلم نگاهی به تاریخ اسلام با نگاهی کاملا مستند دارد حتی یک بخش از فیلم به دور از واقعیت و ساخته شده از تخیل من نیست. طبیعی است که تماشاگران خاص خود را در ایامی خاص می‌طلبد. از این نظر اکران فیلم در ماه محرم تصمیم درستی بوده و حتی از اینکه در سالن‌های محدودی اکران شده هم درست است اما نوع اکران و شیوه نگاهی که نسبت به این فیلم کربلایی شد، جای حرف دارد. به نظرم این فیلم در صورت وجود شیوه‌ای مهندسی‌شده در اکران می‌توانست موفق‌تر باشد.
با توجه به اینکه طیف خاصی علاقه‌مند به تماشای این اثر عاشورایی بوده و در اکران چند روزه‌اش موفق به این کار نشدند، سازندگان فیلم و حوزه هنری برنامه‌ای برای اکران‌های ویژه در آینده تدارک دیده‌اند؟
حوزه هنری به بنده در این زمینه تاکنون اطلاعی نداده و نمی‌دانم چه برنامه‌ای دارد! اما جالب است که هنوز بعد از ایام تاسوعا و عاشورای حسینی خیلی از افراد با من تماس می‌گیرند و دوست دارند این فیلم را ببینند که امکانش وجود ندارد! آقای علی معلم‌دامغانی به دلیل علاقه به فیلم، نمایشی اختصاصی برای آن در فرهنگسرای هنر به همراه جلسه نقد و بررسی می‌گذارد و علاقه‌مندی برخی نمایندگان مجلس و اعضای شهرداری هم چنین بوده است. الحمدلله اکران این فیلم باعث توجه برخی افراد و نهادها شد. اگر نظر مرا بخواهید چند استان را در سطح کشور انتخاب کرده و فیلم را در دفتر ائمه جمعه و برای نمایندگان آن استان پخش می‌کنم تا موجب تبلیغ فیلم در سطح مردم شود.
با توجه به سابقه‌ای که در ساخت آثار دینی دارید و شرایطی که برای فیلم «کربلا جغرافیای یک تاریخ» پیش آمد، باز هم سراغ چنین آثاری خواهید رفت؟
به هر حال من که از این فضا دور نخواهم شد و هر چه دارم از این سفره است اما برای کار بعدی که اثری سینمایی خواهد بود سراغ موضوعی اجتماعی رفته و دوست دارم در این حوزه به افرادی که مصلح اجتماعی هستند بپردازم. امیدوارم اتفاق خاصی در آینده پیش بیاید و به حق علی(ع) هر تصمیمی که گرفته می‌شود به نفع کشور باشد.