براساس آنچه مقامات دولت اوباما میگویند دونالد ترامپ ملزم و مجبور به اجرای برجام نیست. این اظهارنظر مقامات دولت اوباما براساس کدام مفاد برجام است؟
بررسیها نشان میدهد برخلاف آنچه حسن روحانی میگوید، اگر دونالد ترامپ بخواهد از مسیر قانونی، برجام را ملغی کند، این شرایط در مفاد قطعنامه 2231 گنجانده شده است.
اصلیترین هنر قطعنامه 2231 لغو قطعنامههای ضدایرانی پیشین است. براساس بند هفتم قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد، مفاد قطعنامههای 1696 مربوط به سال 2006، 1737 مربوط به سال 2006، 1747 مربوط به سال 2007، 1803 مربوط به سال 2008، 1835 مربوط به سال 2008، 1929 مربوط به سال 2010 و 2224 مربوط به سال 2015 لغو شدهاند. بدترین این قطعنامهها، قطعنامه 1929 بود که هیلاری کلینتون، رقیب ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در شکلگیری آن نقشی اساسی داشت.
اما لغو قطعنامههای مزبور، مشروط به شرایطی است که از آن تحت عنوان «مکانیسم ماشه» (Snapback) یاد میشود. در زمان صدور قطعنامه 2231، بسیاری در ایران از وجود این مکانیسم در قطعنامه 2231 انتقاد کردند و اکنون معلوم میشود چرا انتقادات آنان صحیح بوده است. به گزارش فارس، بند 11 قطعنامه 2231 میگوید اگر یکی از دولتهای طرف برجام درباره هر مسالهای که مصداق عدم پایبندی اساسی به برجام است، اعلامیهای صادر کند، ادامه اجرای بند 7 یعنی ادامه اجرای لغو قطعنامههای لغو شده، باید ظرف 30 روز مجددا در شورای امنیت به رای گذارده شود. در بند 12 هم تصریح شده است اگر ظرف 30 روز از اعلام رسمی دولت مزبور درباره نقض اساسی برجام، شورای امنیت نتواند به تصویب یک قطعنامه جدید مبنی بر ادامه لغو قطعنامههای قبلی برسد، آنگاه از روز سیویکم تمام قطعنامههای قبلی مجددا جاری شده و اجرای آنها همانطور که قبل از صدور قطعنامه 2231 ساری و جاری بود، از سر گرفته میشود. حال فرض کنید ایالات متحده به هر دلیل و بهانهای، مدعی نقض اساسی برجام از سوی ایران شود و با تلاشها در کمیسیون برجام هم نخواهد که قانع شود. آنگاه باید ظرف 10 روز از اعلام واشنگتن، یکی از اعضا پیشنویس قطعنامهای را برای ادامه لغو قطعنامههای سابق تسلیم شورای امنیت کند. اگر تا روز دهم هیچیک از اعضا پیشنویس را ارائه نکند، رئیس شورای امنیت باید این مسؤولیت را بپذیرد. ظرف 30 روز از اعلام ایالات متحده، باید درباره پیشنویس فوقالذکر رایگیری شود و همانطور که همه میدانند، تصویب هر قطعنامهای در شورای امنیت، نیازمند عدم مخالفت 5 عضو دائم شوراست. یعنی واشنگتن براحتی میتواند خود ادعای نقض اساسی برجام را کرده و سپس خود پیشنویس ادامه لغو قطعنامهای سابق را وتو کرده و قطعنامههای تحریمی پیشین از جمله 1929 را دوباره به جریان اندازد. «مکانیسم ماشه که میگفتند، همین است». طراحی مکانیسم ماشه، طراحی دولت باراک اوباما بود و حالا دولت دونالد ترامپ میتواند از آن بهره ببرد. در واقع تیم
اوباما- کری قطعنامه 2231 را بهگونهای طراحی کردند که هرگاه به بازگرداندن قطعنامههای تحریمی نیاز داشتند، با مانعی نظیر وتوی روسیه و چین مواجه نشوند.