دکتر حسن خلیل‌خلیلی*: «بدانید که اینها تن به فرمانبری از شیطان داده، فساد را نمایان کرده و درآمدهای عمومی (بیت‌المال) مسلمانان را به خود اختصاص داده‌اند...»- امام حسین(ع)
عامل اصلی قیام عاشورا، «طلب الاصلاح فی امه جدی» بیان شده که به غلط «اصلاح امت جدم» ترجمه و تبلیغ شده، در حالی‌که اگر امام قصد آن داشت تا اصلاح امت جدش را به عنوان مهم‌ترین عامل قیامش برشمارد، عبارت «اصلاح امه جدی» زیبنده این کلام بود نه «اصلاح فی امه جدی» که به معنای «اصلاح امور امت جدم» بوده و بدیهی است «امور امت» در کف قدرت حاکمان و مدیران آن جامعه است نه در ید امت. بنابراین، امام(ع) با ذکر این مطلب و پس از آن، بیان عبارت تاریخ‌ساز «هیهات منا الذله»، مدیران عصر خویش را که زمامدار امور امت پیامبر اسلامند، نشانه رفته‌اند.
منشأ اصلی انحراف در باورهای دینی ما در ارتباط با جامعه و جنبش‌های اجتماعی، همین تحریف بزرگ در آرمان قیام عاشوراست. آنسان که «گاندی» برای مبارزه با استعمار انگلیس، حسین(ع) را الگوی مبارزه خویش می‌نامد، بدرستی فهمیده «مصباح هدی» چگونه «سفینه نجات» را با آرمان حق‌خواهی و قیام علیه کژی‌ها و دروغ‌ها و تبعیض‌ها با امر به معروف و نهی از منکر حاکمان و مدیران کژرفتار عصر خویش به سرمنزل مقصود می‌رساند. براستی اگر امام می‌خواست امت جدش را هدایت یا اصلاح کند، چه نیازی به هجرت به سمت کوفه یا کربلا داشت؟ مگر در مدینه- مرکز حکومت نبوی با آن سابقه درخشان در پذیرش اسلام و پناه دادن به جدش رسول‌الله - امت جدش نبودند؟ سردار کربلا، هجرت را برای قیام علیه حاکمان دین‌گریز عصر خویش که در لوای اسلام، تیشه به ریشه دین زدند، برگزید. او با همسر و اهل و خاندانش رفت تا به تاریخ بگوید: برای اصلاح زمامداران همه اعصار باید از همه چیز گذشت و همه را فدای صراط مستقیمی کرد که جامعه را از شر بدکرداری‌ها نجات خواهد داد.
یافتارهای شهودی نیز در ابتدا ما را به این جهت رهنمون می‌شود که اصلاح امت، اوجب واجبات است و امر به معروف و نهی از منکر 2 اصل گریزناپذیر برای دستیازی به این هدف اما مطالعه دقیق سناریوی کربلا، نشان می‌دهد «الناس علی دین ملوکهم»، حسین را ناچار کرد که اول، حاکمان و مدیران زمانه‌اش را نهی از منکر کند و پس از نجات امت از چنگال فرعون‌های زمانه، اصلاح امت با ارشاد و بدون نیاز به جنگ و خونریزی، شدنی است.
او خوب می‌داند که اصلاح امت پیامبر(ص) بدان معناست که پیامبرگونه هر رنج و تعبی را بپذیرد تا اصلاح جامعه‌اش را هموار کند، کاری که تمام پیامبران تاریخ کرده‌اند. کمتر پیامبری را در تاریخ شاهدیم که برای اصلاح امت خویش دست به شمشیر یا اسلحه ببرد، چرا که «لااکراه فی الدین...»، حکم صریح قرآن است. پس لاجرم باید بپذیریم که قصه حسین(ع)، قصه دیگری است. او نیامده تا اول مردمان جامعه‌اش را اصلاح کند که تمام گفتنی‌ها را جدش پیامبر(ص) گفته است، بلکه قیام او برای اصلاح زمامداران و مدیران زمانش بوده که از فرط شکمبارگی و فربه‌شدگی، چنان تبعیض و شکافی را در جامعه بنیان نهاده‌اند که دیگر راهی جز شهادت برای اصلاح امور امت جد حسین(ع) باقی نمانده است. تغییر نگرش نسبت به فلسفه قیام کربلا، با خود، تغییر در نگرش نسبت به بسیاری از مفاهیم دینی را به همراه دارد. امر به معروف و نهی از منکر در نگاه حسین (ع)؛ بیشتر متوجه زمامداران زمانه است نه امت، آنجا که در ادامه سخنش می‌گوید: «ارید ان آمر بالمعروف و انهی عن المنکر...». و اتفاقا این زمامدارانند که در مقابل او و حرکت انقلابی‌اش با استفاده از ضعف دین‌باوری مردمان زمانه، قد علم می‌کنند. نمونه بارز آن، عمرسعد است که به طمع فرمانروایی ری، سردار جبهه‌ای است که تحت فرمان مستقیم یزید است و شمر اگرچه جانباز صفین در رکاب علی است اما اینک راه‌گم‌کرده‌ای است در کنار زمامداران دین‌ناباور. اینجاست که اگر باور کنیم حسین(ع) برای صرفا اصلاح امت جدش قیام کرده و برای ارشاد امت، دست به شمشیر شده، لاجرم باید بپذیریم که یزید نیز برای دفاع از امت رسول‌الله در مقابل شمشیرزنی حسین(ع) ایستاده است! و این بزرگ‌ترین خیانتی است که می‌شود به آرمان حسین بن علی(ع) کرد. این تفسیر غلط، توجیه‌گر بسیاری از
کج‌رفتاری‌های هر زمانه از جمله خوارج و داعش و... است. خوارج و داعش نیز با ادعای اصلاح دنیای اسلام و مردمان زمانه، دست به شمشیر شدند و از خون بیگناهان نیز نگذشتند. اما حسین(ع) اینگونه نیست. او قیامش را برای نجات امت اسلامی از دهان گرگ‌ها و پلیدان زمان بنیان نهاد و هیچگاه حاضر نشد برای اصلاح مسلمانان، آنان را بکشد.
او کشتی نجاتی است که با نور هدایت، تاریخ را به سرمنزل مقصود خواهد رساند. چراغی که قرن‌هاست می‌درخشد تا به آیندگان بگوید: فرزندش مهدی نیز برای اصلاح نه فقط امور امت جدش بلکه برای اصلاح امور بشریت خواهد آمد و اتفاقا آن زمان نیز زمامداران و پلیدان، در مقابلش خواهند ایستاد. پس به هوش باشید که با حربه تزویر شما را نفریبند و زر و زور را وسیله‌ای برای ابتلای شما به خونریزی آل الله نکنند.
والسلام علی من اتبع الهدی
*وکیل پایه یک دادگستری