گروه اقتصادی: با وجود اینکه دولت اصرار دارد تصادف 2 قطار در سمنان و جان باختن بیش از 40 نفر در این فاجعه فقط تقصیر یک نفر بوده است اما بررسی‌ها نشان می‌دهد سیستم پر خطای الکترونیکی کنترل راه‌آهن نقش اساسی در این حادثه داشته است. به گزارش «وطن‌امروز»، مسؤولان دولتی اصرار عجیبی دارند تا فقط خطای انسانی را مسبب این فاجعه دلخراش بدانند در حالی که سیستم الکترونیکی کنترل ریلی- که ابهامات بسیاری درباره متولی و شرکتی که مجری این سیستم بوده وجود دارد- دارای اشکالات فراوانی در اجرا بوده است. طبق اسناد و گزارش‌های موجود سامانه ATC تهران-مشهد نیمه نخست امسال نزدیک به ۴۰۰۰ خطا ثبت کرده و بیش از نیمی ‌از لکوموتیوهای کشنده و ترانست‌های این مسیر در این مدت‌ بدون سامانه ATC سیر کرده و به شکل دستی کنترل شده است. پس از وقوع سانحه قطارهای مسافری در منطقه هفت‌خوان بین بلاک هفت‌خوان و گرداب بود که مسؤولان راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و وزارت راه و شهرسازی به سرعت وارد عرصه شده و اعلام کردند سیستم ATC اجرا شده روی خط‌آهن تهران-مشهد مناسب عمل کرده‌ و خطای انسانی عامل بروز این سانحه بوده است.  بنا بر این گزارش،  (ATC (automatic train control سیستم ارسال اطلاعات مسیر حرکت و اطلاعات قطار به سیستم داخل قطار، محاسبه منحنی استاتیک سرعت و محدودیت سرعت براساس اطلاعات وارد شده و محاسبه دینامیک سرعت براساس پروفایل است. در این سیستم سرعت‌های مجاز و شرایط ترمز معرفی می‌شود که به لکوموتیوران اجازه خروج از این قوانین را نمی‌دهد‌ و در صورت افزایش سرعت مجاز یا حرکت قطار خارج از قوانین تعریف‌شده سرعت را کنترل یا قطار را متوقف می‌کند. در واقع در صورت افزایش سرعت مجاز ATC به‌صورت خودکار نسبت به کاهش سرعت عمل کرده و در صورت عدم کاهش یا حرکت خارج از قوانین به صورت خودکار ترمز اضطراری قطار را فعال می‌کند‌. این تجهیزات روی کشنده‌ها نصب می‌شود و ترمز قطار را هم کنترل می‌کند.
بنا‌ بر ‌این گزارش، در سانحه ریلی هفت‌خوان‌ با توقف قطار تبریز- مشهد به دلیل برودت هوا و یخ‌زدگی در سیستم ترمز پس از ایستگاه گرداب، چراغ قرمز سیستم ATC برای قطار سمنان- مشهد که در حال حرکت به سمت ایستگاه گرداب بوده است، روشن و قطار متوقف می‌شود. پس از توقف قطار، لکوموتیوران از مسؤول CTC شاهرود کسب تکلیف می‌کند اما به دلیل اینکه سیستم ATC در یک و نیم سال اخیر بارها خطا داده است، این بار نیز مسؤول CTC دامغان به لکوموتیوران قطار سمنان- مشهد اعلام می‌کند که سیستم را طبق معمول از حالت اتوماتیک خارج کرده و قطار را به صورت دستی و بدون سیستم ATC کنترل و حرکت خود را آغاز کند. نکته اصلی وقوع این سانحه این است که به دلیل خطاهای مکرر سیستم ATC در یک سال و نیم اخیر در راه‌آهن تهران- مشهد لکوموتیوران‌ها و مسؤولان CTC ایستگاه‌ها، بالاجبار در شرایطی که با خطاهای مکرر و بدون علت سیستم مواجه می‌شدند این سیستم را از دستور کار خارج می‌کردند و به حرکت خود ادامه می‌دادند. این در حالی است که با اجرای سیستم ATC خط آهن تهران- مشهد، سیستم قدیمی کلاً جمع‌آوری شده است، ضمن آنکه سیستم جدید هم خطاهای فراوانی دارد و همین موارد موجب بروز شرایط وقوع حادثه می‌شده است که در مورد اخیر منجر به وقوع حادثه بزرگ برخورد قطارهای سمنان- مشهد و تبریز- مشهد و جان باختن 48 تن شد.  در تایید این ادعا می‌توان به گزارش تحلیل آماری خرابی‌های سیستم ATC در 6 ماه اول امسال اشاره کرد. طبق این گزارش که توسط مسؤولان و متولیان راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران تهیه شده است، در 6 ماه ابتدایی امسال 3989 مورد سیر قطار در محور ریلی تهران- مشهد به دلیل خرابی ATC گزارش شده است. همچنین 3988 مورد خرابی‌ به تفکیک خرابی علائم به اضافه خرابی تجهیزات داخل کابین (ساخت شرکت مهاران) به اضافه ‌خاموش کردن سیستم توسط مأموران از ‌جمله لکوموتیورانان تشریح شده است. همچنین طبق این گزارش، سیر قطار با ATC خاموش و خرابی آن تحت یکی از 3 عناوین خرابی علائم، خرابی تجهیزات ATC داخل کابین و خاموش کردن توسط مأموران گزارش می‌شود. در ادامه این گزارش آمده است با توجه به نصب تجهیزات ثابت ATC در خطوط و ایستگاه‌های خط‌آهن تهران- مشهد باید لزوم تجهیز لکوموتیوهای سیرکننده در این محور را به تجهیزات ATC داخل کابین به منظور کارایی ATC متذکر شد. در صورتی که این تجهیزات در لکوموتیو نصب نشده باشد عملاً سیستم ATC بی‌استفاده خواهد شد و قطار در این محور بدون ATC سیر می‌کند.
کمتر از یک‌دوم کشنده‌ها در خط‌آهن تهران-مشهد به ATC مجهز بودند با استناد به همین گزارش راه‌‌آهن جمهوری اسلامی ایران،‌ در 6 ماه ابتدای سال 95 در مجموع 1708 ترنست در محور تهران- مشهد تردد کرده است که فقط 666 ترنست شامل 38 درصد مجهز به ATC بوده‌اند. همچنین در 6 ماه اخیر ‌فقط 664 لکوموتیو‌ در مسیر تهران-مشهد به ATC ‌مجهز بوده‌اند. بدین ترتیب در واقع 62 درصد ترنست‌ها و 58 درصد لکوموتیو‌های عبوری از راه‌آهن تهران- مشهد در 6 ماه ابتدایی سال 95 فاقد ATC بودند.  ‌طبق همین گزارش، سیر قطارها با ATC خاموش در 6 ماه اخیر در محور ریلی تهران- مشهد بارها مشاهده شده است، ‌از طرفی نسبت قطارهای مجهز به ATC به کل قطارهای اعزام شده در خط آهن تهران- مشهد در 6 ماه ابتدایی سال عددی کوچک است. در این‌ گزارش آمده است که برای کارایی و بهره‌گیری از سیستم کنترل اتوماتیک قطار تنها تجهیزات ثابت در طول خط و ایستگاه‌ها کفایت نمی‌کند و در صورت عدم تجهیز لکوموتیو‌ها و ترنست‌ها به ATC این سیستم عملاً کارایی خود را برای این قطارها از دست خواهد داد. به گزارش فارس، گزارش یادشده تحت عنوان «تحلیل آماری خرابی‌‌های ATC در 6 ماه اول سال 95» پیوست نامه راه‌‌آهن جمهوری اسلامی ایران است که از سوی مدیرکل ایمنی و نظارت بر شبکه امضا شده است که خطاب به‌ مدیران کل راه‌آهن تهران، خراسان و شمال شرق (1) است. رونوشت نامه به آقایان مازیار یزدانی، مدیر کل سابق علائم راه‌آهن و معاون فعلی فنی راه‌آهن ارتقا یافته و‌ مهدی آمره، مدیر پروژه ای‌تی‌سی تهران-مشهد و مدیرکل ارتباطات و علائم الکتریکی راه‌آهن‌ نیز ارسال شده اما ‌نامبردگان ‌هیچ اقدامی برای اصلاح سیستم انجام ندادند‌.