مستند «مخیم مدافع حرم» تازه‌ترین ساخته روح‌الله رفیعی است که در کارنامه‌اش آثاری چون «پرواز 320»، «فرمانده جواد» و «خالد و مجتبی» وجود دارد. «مخیم مدافع حرم» به موضوع دفاع مسلمانان فلسطینی مقیم سوریه از حرم حضرت زینب(س) می‌پردازد و گوشه‌ای از رشادت‌های مدافعان حرم را به تصویر درمی‌آورد. به بهانه اکران این فیلم در جشنواره بین‌المللی فیلم «سینما حقیقت» گفت‌وگویی با روح‌الله رفیعی شکل گرفت که در ادامه می‌آید.
سوژه ساخت فیلمی درباره شهدای مدافع حرم فلسطینی چگونه شکل گرفت؟
با توجه به اینکه سراغ سوژه‌های متفاوتی در مستندسازی می‌روم، برای ساخت «مخیم مدافع حرم» به مواردی رسیدم که به نظرم برای کارکردن با اهمیت بود، چرا که رسانه‌های صهیونیستی به دروغ عنوان کرده بودند مردم فلسطین در برابر سوری‌ها قرار گرفته‌اند و می‌خواستند با این کار بین مسلمانان مجاهد تفرقه ایجاد کنند و از این مساله استفاده تبلیغاتی می‌کردند. معاندان عنوان کردند مقاومت شکست خورده و خیلی از گروه‌ها از مبارزه دست کشیده‌اند! در صورتی که کاملا برعکس بود و من در میان مردم مسلمان موارد دیگری را می‌دیدم. از این نظر که من در سفرهایی که به مناطق عربی می‌روم در میان مردم زندگی می‌کنم، هنگامی که با مردم ارتباط داشته باشید به مواردی خواهید رسید که می‌تواند به فیلمساز آگاهی دهد. در ارتباطاتی که دست داد خیلی از فلسطینی‌ها را دیدم که در جبهه مقاومت علیه صهیونیسم در حال مبارزه هستند و جزو مدافعان حرم محسوب می‌شوند و از این نظر سعی کردم این مبارزه را به شکل مستند در بیاورم.
در واقع مستند «مخیم مدافع حرم» در پی عنوان این مطلب است که مفهوم مقاومت و اعتقاد به جهاد فراتر از مرزبندی‌ها تعریف می‌شود.
اصلا بحث جنگ حق و باطل است و مرزبندی برای دفاع وجود ندارد و برای همین امروز در صف مدافعان حرم زینبی انواع مسلمانان از کشورهای ایران، افغانستان، عراق، پاکستان و فلسطین حضور دارند. البته همیشه منافقانی هم از کشورهای مختلف در گروه مقابل وجود دارند و شاید خوب است در فرصتی به ساخت فیلمی از آنها هم دست زد و نقش منافقان در بحران شام را تصویری کرد.
شما فیلم‌های بسیاری درباره موضوع مقاومت ساخته‌اید. فکر می‌کنید مستند «مخیم مدافع حرم» چه جایگاهی به لحاظ ساختار و درون‌مایه در میان آثارتان خواهد داشت؟
در سفرهایی که به مناطق جنگی داشته‌ام کاملا دلی و بدون هرگونه برنامه‌ریزی قبلی شرکت کردم و از این جهت پرداخت به موضوعاتی که به آن توجهی نشده است برایم بسیار مهم بود. همه مسائل اتفاق افتاده خودجوش بود و با توجه به محدودیت زمانی و مشکلات هماهنگی برای دریافت مجوز که دارای پیچ و خم‌های بسیاری است، به نوعی مجبور شدم به تنهایی مستندهای گزارشی بسازم و اتفاقات را به تصویر درآورم. این را هم اضافه کنم که برای ساخت آثارم از جمله «مخیم مدافع حرم» تحقیقات بسیاری می‌کنم. در این مستند پیش‌تولید مفصلی داشتیم و قبل از اینکه وارد تصویربرداری شویم با بسیاری از افراد گفت‌وگو کردیم.
اگر چه تولید اینگونه فیلم‌ها باید برآمده از باور گروه سازنده باشد اما فکر نمی‌کنید برای تسهیل در پیشبرد تولید آثار و ایجاد هماهنگی برای دریافت مجوزها و حمایت از گروه سازنده نیاز به ایجاد نهادی مختص به تولید آثار مدافعان حرم باشد؟
همین طور است که اشاره می‌کنید. متاسفانه مسؤولان ما هنوز اهمیت جنگ رسانه‌ای را درک نکرده‌اند. در کلام ارزش جنگ رسانه‌ای بارها مطرح می‌شود اما در عمل شاهد هیچ اتفاقی نیستیم و تنها دغدغه‌های برخی مستندسازان باعث شده فیلم‌هایی با موضوع مقاومت شکل بگیرد. شما حساب کنید الان حدود 5 سال از ماجرای سوریه می‌گذرد اما هنوز تشکل خاصی نیامده تا متولی تبلیغات رسانه‌ای درباره این موضوع شود و عملیات روانی را بتواند به صورت هدایت‌شده به پیش ببرد. جدا از بحث کیفیت آثار فیلم‌هایی که در این حوزه ساخته می‌شود همه به شکلی ارزشمند و طی دغدغه‌های فیلمسازان شکل گرفته و حتی دچار محدودیت هم شده‌اند! در صورتی که اکثر بچه‌های فیلمساز برای تولید فیلم به شکل چریکی عمل می‌کنند و در نهایت گروه‌شان شامل 2 نفر است.
البته شکل تولید اینگونه فیلم‌های گزارشی جنگی هم متفاوت و همراه با دشواری‌های خاصی است!
بله! فیلمسازی که بخواهد براحتی وارد بهترین هتل شود و راننده مخصوص داشته باشد که نمی‌تواند در این شرایط فیلم بسازد. به قول شما جنس فیلمسازی ما اینگونه است و پذیرفتیم که در شرایط دشوار کار کنیم. بعدش هم ما بین مردم داریم زندگی می‌کنیم و سوژه‌های خود را از میان مردم انتخاب می‌کنیم. ما موضوعات بسیار عمیقی را از میان مردم پیدا می‌کنیم و فیلمساز باید قصه‌های مردم را به تصویر درآورد.
فیلم «مخیم مدافع حرم» در بخش «جایزه شهید آوینی» که بخش فرعی جشنواره مستند «سینما حقیقت» است حضور دارد. به نظرتان جایگاه مستندسازان جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی نزد مسؤولان سینمایی و در مهم‌ترین رویداد مستند کشور کجاست؟ چرا که برخی‌ها عنوان می‌کنند آثاری مرتبط با موضوع مقاومت در میان جوایز جشنواره جایی ندارند!
البته مساله انتخاب همیشه با سلیقه همراه است و امکان دارد هیات انتخاب و داوران سلایق مختلفی داشته باشند. هر جشنواره‌ای هم سیاست‌گذاری خاص خود را دارد و جشنواره فیلم «سینما حقیقت» هم اینگونه است و اگر فیلمی انتخاب می‌شود و جایزه می‌گیرد حتما نشان‌دهنده این نیست که فیلم خوبی است و سلیقه افراد دست‌اندرکار است که به جای فیلم‌های ما از آن دست فیلم‌های خاص خوش‌شان می‌آید! در دوره‌های پیش برای بنده هم پیش آمده بود فیلم‌هایی با ساختار بالای سینمایی فرستاده بودم و انتخاب نشد و در این دوره فیلم من که چندان به لحاظ سینمایی قابل دفاع نیست، انتخاب شد! البته به لحاظ محتوایی «مخیم مدافع حرم» فیلم مهمی است اما فرم ساده‌ای دارد. من قبلا فیلم‌های فرمی فرستاده بودم که می‌توانست حتی به بخش اصلی راه پیدا کند اما انتخاب نشد. رویکردها هم در هر جشنواره‌ای بسیار مهم است مثلا جنس تفکر «عمار» با «مقاومت» و «حقیقت» هر کدام متفاوت است.
فکر می‌کنید مانند هر جشنواره دیگری، «سینما حقیقت» هم رویه خاصی را دنبال می‌کند یا اینکه تابع نگاه مدیران در دوره‌های مختلف است؟
من همین باور شما را دارم که جشنواره «سینما حقیقت» تابع مدیران است و در هر دوره و با تغییر دولت‌ها رویه‌ها هم تغییر می‌کند و رویه منسجمی در همه دوره‌ها وجود ندارد و ضابطه‌مند نیست. الان مهم‌ترین موضوع منطقه بحث جریان تکفیری است اما چه میزان در جشنواره به آن اهمیت می‌دهند؟ بحث دیگر در ارتباط با اعتمادی است که ما در سیاست به آمریکایی‌ها کردیم و جوابش را دیدیم اما هنگامی که لیست فیلم‌ها را نگاه می‌کردم موردی نبوده که به این موضوع پرداخته باشد و تنها یک فیلم با عنوان «برد برد» در ارتباط با مذاکرات است و دیگر کاری جدی در این جشنواره من ندیدم. همه فیلم‌ها در ارتباط با موضوعاتی بیهوده و نگاهی بی‌هویت است؛ یکی درباره ماشین مشتی ممدلی فیلم می‌سازد و یکی درباره حیوانات فیلم ساخته است! از این نظر هنوز مانده است تا به نگاهی استراتژیک در حوزه مستند برسیم.