گروه اقتصادی: بررسی آمار ۹ ماهه گمرک که قسمت اعظمی از سال را شامل می‌شود نشان می‌دهد که دولتمردان تنها قادر به تحقق ۳۱ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی هستند و حدود ۲۹ میلیارد دلار یعنی تقریبا 50درصد از هدفگذاری صادراتی امسال عقب هستند.  عصر دیروز جدیدترین گزارش گمرک درباره وضعیت تجارت خارجی کشور منتشر شد.  این گزارش که حاوی عملکرد 9 ماه نخست سال 95 بود، نکات بسیار تامل‌برانگیزی داشت که توجه اقتصاددانان و فعالان اقتصادی را به خود جلب کرد.  در حالی که 20 روز تا سالگرد اجرای برجام باقی مانده است، واکاوی دقیق گزارش 9 ماهه گمرک می‌تواند بخوبی تاثیرات برجام بر حوزه تجارت خارجی کشور را نشان دهد و گشایش‌هایی را که دولتمردان تدبیر و امید از مدت‌ها پیش وعده آن را می‌دادند در یک ترازوی عادلانه قرار دهد. دولتمردان تدبیر و امید سال گذشته 50 میلیارد دلار را به عنوان هدفگذاری صادرات غیرنفتی مشخص کرده بودند که تنها در تحقق حدود نصف آن موفق بوده‌اند! امسال مسؤولان وزارت صنعت، معدن و تجارت با افتخار اعلام کردند با وجود اجرای برجام نه‌تنها موفق خواهند شد 50 میلیارد دلار هدفگذاری صادرات غیرنفتی سال گذشته را محقق کنند، بلکه 10 میلیارد دلار دیگر هم به آن خواهند افزود و به 60 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی می‌رسند. با این وجود بررسی آمار 9 ماهه گمرک که قسمت اعظمی از سال را شامل می‌شود نشان می‌دهد دولتمردان تنها قادر به تحقق 31 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی هستند و حدود 29 میلیارد دلار یعنی تقریبا 50درصد از هدفگذاری صادراتی امسال عقب هستند. همچنین بررسی وضعیت صادرات غیرنفتی نشان می‌دهد دولتمردان تدبیر و امید از کالاهایی به عنوان عمده‌ترین صادرات غیرنفتی خود نام برده‌اند که هیچ کدام از آنها تناسبی با کالاهای غیرنفتی ندارند و به نوعی جزئی از فرآورده‌های نفتی به حساب می‌آیند.  طبق آمار گمرک میعانات گازی، گازهای طبیعی مایع، روغن‌های سبک و فرآورده‌ها (جز بنزین)، گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده به همراه پروپان مایع شده به عنوان عمده‌ترین کالاهای صادرات غیرنفتی کشور معرفی شده‌اند که هیچ کدام به عنوان کالای غیرنفتی به حساب نمی‌آیند. همچنین با وجود تاکید فراوان حسن روحانی و یارانش بر خودکفایی محصولات کشاورزی و افزایش امنیت غذایی، کالاهای اساسی همچنان جزو عمده‌ترین اقلام وارداتی کشور به حساب می‌آیند.  طبق جدیدترین گزارش گمرک ذرت دامی، لوبیای سویا، قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری، وسایل نقلیه موتوری و برنج در صدر واردات 9 ماه اول امسال قرار گرفته‌اند.  اما با وجود سفر بیش از 200 هیات تجاری و اقتصادی به ایران تغییری در بین خریداران کالاهای ایرانی هم ایجاد نشده و چین همچنان به عنوان عمده‌ترین خریدار کالاهای ایرانی به شمار می‌آید.  بنابر آمار گمرک در 9 ماه اول سال‌جاری حجم صادرات غیرنفتی کشورمان به چین به 5 میلیارد و 697 میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 05/7 درصد افزایش داشته است.  پس از چین به ترتیب امارات، عراق، ترکیه و کره در رده‌های بعدی قرار دارند و خبری از کشورهای اروپایی و آمریکایی در این بین دیده نمی‌شود.
ایران بازار کالاهای مصرفی کشورهای اروپایی
اما طبق آمار گمرک، برخی از کشورهایی هم که در دوران پسابرجام به ایران آمده‌اند، بخوبی توانسته‌اند کالاهای مصرفی خود را به بازار کشورمان تحمیل کنند و در واقع خبری از انتقال تکنولوژی و فناوری به کشور نیست.  طبق گزارش گمرک در 9 ماه اول امسال واردات ایران از آلمان که پنجمین کشور عمده طرف معامله با کشورمان بود، 22/38 درصد افزایش داشته و در این مدت به یک‌میلیارد و 780 میلیون دلار رسیده است.  عملکرد بحث‌برانگیز دولت یازدهم در تجارت خارجی سال اول برجام ما را بر آن داشت با مسعود دانشمند، عضو اتاق بازرگانی و دبیرکل خانه اقتصاد ایران همکلام شویم.  این عضو اتاق بازرگانی با اشاره به آمار تجارت خارجی کشور در 9 ماهه اول امسال به نسیم‌آنلاین گفت: طبق این آمار در صادرات غیرنفتی از نظر وزنی 29 درصد افزایش داشتیم ولی از نظر ارزشی با کاهش روبه‌رو بودیم، چون قیمت‌های جهانی کاهش پیدا کرده است.  دانشمند گفت: می‌توانستیم تنوع بیشتری به صادرات‌مان بدهیم تا در صادرات غیرنفتی به اهداف‌مان برسیم ولی به دلیل پابرجا بودن تحریم‌های بانکی و برجام نتوانستیم تغییری در اقتصاد ایران ایجاد کنیم.  دبیرکل خانه اقتصاد ایران با انتقاد از وضعیت صادرات غیرنفتی کشور گفت: نباید کالاهایی مانند میعانات گازی یا گاز مایع به عنوان صادرات غیرنفتی به حساب بیاید چون جزو تولید ملی ما نیست.  ما هرچقدر به اقتصاد نفتی متکی شویم از تولید ملی دور می‌شویم.  وقتی یک دلار از فروش نفت به دست می‌آوریم، پشت آن کار اتفاق نیفتاده است اما مثلا کشوری مانند آلمان برای صادرات غیرنفتی خود ارزش افزوده ایجاد می‌کند.  ما باید به جای کالای خام به دنبال صادرات ارزش افزوده باشیم.  دانشمند با تاکید بر بی‌ثمر بودن برجام بر اقتصاد کشور به نسیم‌آنلاین گفت: برجام برای ما برجام نشد، اگر برجام همانطور که دولتمردان وعده داده بودند برجام می‌شد، ما به نظام بانکی جهانی وصل می‌شدیم و تولیدکننده ما می‌توانست از منابع بانکی جهانی با قیمت ارزان استفاده کند و تسهیلات بانکی را با قیمت 4 تا 5 درصدی به جای 30 درصدی بگیرد و بتواند قیمت کالای تولیدی را به حد رقابت با دنیا برساند. وی تصریح کرد:  همه اینها توان تولید داخل را از بین برده و قیمت تمام شده را از دامنه رقابت دور کرده است.  تولیدکننده ما هنوز پول را از طریق صرافی انتقال می‌دهد و مواد اولیه را گران‌تر از حد معمول تهیه می‌کند. عضو اتاق بازرگانی با اشاره به سفر بیش از 200 هیات تجاری به ایران بیان کرد: آلمان و ایتالیا با ورود به ایران کالاهای مصرفی خود را به کشورمان قالب و برای خودشان بازار دائمی ایجاد کردند.  آنها به ما تکنولوژی نفروختند، چون به دلیل به نتیجه نرسیدن برجام، ما حق انتخاب نداشتیم.