در میان کارتهای سوگواری و نوشتههای ابراز همدردی روسها با بازماندگان 92 قربانی سقوط هواپیمای توپولف ارتش این کشور در دریای سیاه، یک درخواست از ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه خودنمایی میکرد: «لطفا پرواز تییو- 154 را ممنوع کنید!» به فاصله یک روز پس از انتشار تصویر این کارت در رسانهها، کرملین نشان داد این پیام و هزاران درخواست مشابه را دریافت کرده است. خبرگزاری اینترفکس روز سهشنبه به نقل از یکی از مقامات صنعت هواپیمایی روسیه که میخواست نامش فاش نشود، خبر داد تا زمان مشخص شدن دلایل سقوط روز یکشنبه گذشته توپولف 154 در دریای سیاه، همه پروازهای این نوع هواپیما در این کشور ممنوع شده است». این خبر پس از آن منتشر شد که وزارت دفاع روسیه اعلام کرد یکی از جعبههای سیاه هواپیمای سقوط کرده در نزدیکی ساحل سوچی پیدا شده است. ممنوعیت پرواز مدل تییو-154 در روسیه موضوع سادهای نیست، چرا که هنوز بخشی از بار مسافرتهای هوایی پرسنل نظامی، امنیتی، اداری و نیروهای تحقیقاتی و امدادی در پهناورترین کشور جهان را حدود 25 فروند از همین پرندهها به دوش میکشند. از حدود 325 فروند از مدلهای مختلف تییو- 154 شامل انواع ای، بی، معمولی و ام که از 1972 تاکنون وارد ناوگان هوایی شوروی و کشورهای بلوک شرق و همچنین ایران شده بود، در حال حاضر تنها 49 فروند در سراسر جهان همچنان مشغول به کارند که با ممنوعیت موقت استفاده از آنها در روسیه تنها ارتشهای چین، کرهشمالی و اسلواکی به عنوان آخرین بهرهوران مشهورترین توپولفهای مسافری باقی خواهند ماند. سوانح پیاپی هواپیماهای مسافری انواع تییو-154 در هزاره جدید دستکم 17 مورد سقوط در 6 کشور روسیه (شامل سقوط توپولف حامل رئیسجمهور فقید لهستان)، ایران، ارمنستان، اوکراین، آلمان و یونان با مجموع تلفاتی بالغ بر هزار نفر را در بر میگیرد که احتمالا اختتامیه آن بامداد یکشنبه گذشته در قعر دریای سیاه رقم خورد و تبدیل به یک تراژدی ملی شد. هواپیمای ارتش روسیه حامل 64 تن از اعضای مشهورترین گروه کر این کشور به عنوان میراث ارتش سرخ بود. همچنین خانم دکتر لیزا که یکی از مشهورترین فعالان اجتماعی روس به شمار میرفت به همراه 9 خبرنگار و کادر فنی تلویزیونی از مسافران این پرواز بیبازگشت بودند.
ختم توپولف؛ خداحافظی نمادین با شوروی
این سقوط به شکلی نمادین به معنای مرگ یادمانها و میراث صنعتی عصر شوروی بود. از فردای سقوط 25 دسامبر، روسها جبرا سرود خداحافظی با ارتش سرخ را سر دادند. در حقیقت توپولف-154 ام پیشرفتهترین هواپیمای مسافری و حتی فراتر از آن مهمترین محصول تجاری بوده است که بهطور کامل براساس فناوری
روسی- طراحی شده در دوران شوروی، 1968- تولید شده و این کشور برای ساخت سوپرجتهای مدرن سوخو100 که در حال جایگزینی به جای توپولفها در ناوگان هوایی این کشور هستند، بویژه در بخشهای الکترونیکی و راداری خودکفا نیست و از فناوریهای پیشرفته بوئینگ آمریکا و استانداردهای همتایان اروپاییاش بهره میبرد. سوخو100 کار بسیار دشواری برای رقابت با ایرباسها و بوئینگهایی دارد که تقریبا تمام ناوگان هوایی مسافری عظیم روسیه را تشکیل میدهند. برای دهههای متمادی اتحاد جماهیر شوروی و ارتش فدراسیون روسیه در زمینه ساخت ابزارهای حساس و پیشرفته رایانهای و الکترونیکی که توان رقابت به مسکو را در تولید تجهیزات تجاری و نظامی بویژه در صنعت هوانوردی با آمریکا، اروپا، اسرائیل و حتی کشورهای صنعتی آسیای شرقی فراهم آورد عاجز بودند اما هر پایانی میتواند به معنای آغاز دوباره باشد.
نسل جدید فناوریها شرقی
ممنوعیت پرواز توپولفهای مسافری در روسیه با اعلام خودکفایی مسکو در زمینه تولید ابزارهای راداری و الکترونیکی پیشرفته نظامی همراه شده است. بخش مهمی از این ابزارها در تجهیزات الکترونیکی و راداری پرندههای تجاری نیز قابل استفاده هستند. به گزارش اسپوتنیک، شرکت متحده ابزارسازی روسیه نسل جدیدی از سامانه جنگ الکترونیک ساخته است که جایزه وزارت دفاع این کشور را از آن خود کرده و قادر به رقابت با نمونههای مشابه از آمریکا، بریتانیا، فرانسه، اسرائیل و دیگر کشورهاست. تولید انبوه این سامانه در سال 2017 آغاز خواهد شد. به گفته الکساندر یاکونین، مدیرکل این شرکت این خبر تا هفته اخیر محرمانه بوده و هیچ مطلبی درباره این سامانه اصولا جدید جنگ الکترونیک در رسانهها منتشر نشده بود. او گفت: «این سامانه در یگانهای تاکتیکی و عملیاتی- تاکتیکی مورد استفاده قرار گرفته و رقیب شایسته نمونههای مشابه از آمریکا، بریتانیا، فرانسه، اسرائیل و دیگر کشورهاست». سامانه جدید با استفاده از دستاوردهای معاصر در میکروالکترونیک، فناوری پردازشگرها و نرمافزارهای رایانهای ساخته و آزمایشهای دولتی را سپری کرده و توانایی خود برای کشف و طبقهبندی هدفها را ثابت کرده است. البته این موضوع برای رقیب اصلی روسیه یعنی آمریکا چندان هم محرمانه نبوده است. از گزارشهای پنتاگون طی یک دهه اخیر چنین برمیآید که با آغاز پروژه جنگندههای نظامی نسل پنجم در ایالات متحده، روسها هم پروژه مشابه تی50 یا سوخوی پکفا را برای عقب نماندن از حریف آغاز کرده بودند که بیشتر به تواناییهای هوافضای روسی متکی بود تا فناوریهای الکترونیکی و رایانهای. این در حالی بود که روسیه حتی برای تامین قطعات رایانهای و راداری حساس جنگندههای پیشرفته نسل چهارم ساخت داخل نظیر سوخو 35 نیز بشدت به غرب وابسته بود و براثر تحریمهای اروپایی-آمریکایی 2 سال اخیر مجبور شده بود در ماههای گذشته به شرکتهای اسرائیلی نظیر شرکت البیت سیستمز رجوع کند. در حقیقت نیاز به این قطعات پیشرفته یکی از دلایل 5 سفر پیاپی رئیس رژیم صهیونیستی و نخستوزیر آن نتانیاهو به روسیه طی یک سال گذشته بوده است. اسرائیلیها میخواستند از این نقطهضعف روسها برای گرفتن امتیاز در رابطه با سوریه و لبنان و حتی ایران بهره ببرند اما تثبیت حضور نظامی و راداری روسیه در سوریه، توافقات مهم کرملین با حزبالله و حشدالشعبی،
2 نیروی مردمی تعیینکننده در جنگهای نیابتی غرب علیه منطقه و همچنین پیام اخیر پوتین برای توسعه قدرت هستهای کشورش، نشانههایی پررنگ از عدم وابستگی روسیه دستکم در فناوریهای پیشرفته نظامی به اسرائیل و شرکای غربیاش هستند. همچنین تور خزری
2 هفته پیش نتانیاهو به آذربایجان و قزاقستان و اعلام خبر واگذاری سامانه گنبد آهنین توسط تلآویو به باکو به معنای تلاش اسرائیل برای ایجاد موازنه با روسیه و ایران در مقابل خیمه راداری سامانه
اس-400 مستقر در سوریه بر فلسطین اشغالی و همچنین توسعه قدرت حزبالله در لبنان بود. با همه اینها روز دوشنبه، روزنامه صهیونیستی هاآرتص در گزارشی به پیشروی هژمونیک توقفناپذیر روسیه و متحدش ایران در اطراف مرزهای مورد ادعای دولت عبری اعتراف کرده و آن را به معنای حاکم شدن معادلات تازه در خاورمیانه دانست آن هم در حالی که مذاکرات بهاصطلاح پشتپرده نتانیاهو و مقامات اسرائیل با کرملین هیچ خللی در این پیشرویها وارد نساخته و تلآویو تنها نظارهگر آنهاست. شرکت متحده ابزارسازی روسیه که زیر مجموعه هلدینگ ملی «روستک»، بزرگترین قطب تولید محصولات با فناوری پیشرفته در این کشور محسوب میشود، خواه فناوری مزبور را از طریق حملههای هکری سالهای اخیر که آمریکا را فلج کردهاند سرقت کرده باشد یا آن را در تعامل با چینیها به دست آورده باشد، در هر صورت روسیه را در مقطعی بسیار حساس در موازنه نظامی با غرب پیش انداخته است، چرا که در کنار برتری فضایی سنتی روسیه بر آمریکا، دستیابی مسکو به نسل پنجم پرندهها را ممکن میسازد. این به معنای غلبه بر نقطه ضعف فناورانه چند دههای شوروی و میراثدارش خواهد بود و در کنار پیشرفتهای شتابان چین در همه زمینههای نظامی و صنعتی و حتی فضایی، ناقوس پایان سلطه جهانی را در غرب به صدا در میآورد. به نظر میرسد تغییرات هژمونیک با تحویل سال 2017 میلادی تنها به معادلات قدرت در خاورمیانه محدود نماند و سونامی فناورانه شرقی در سال آتی به معنای چرخشی هژمونیک در سطح جهانی خواهد بود.