علیرضا خرم روز*: ارتقای معاونت اطلاعات خارجی وزارت اطلاعات به «سازمان اطلاعات خارجی و نهضت‌ها» پدیده‌ای است که براساس ایجاب محیط بین‌الملل صورت پذیرفته است. روند امنیتی بین‌الملل با توجه به درگیری‌های چندجانبه ایجاب می‌کند سازمان‌های اطلاعاتی از سیستم تلفیقی به تفکیکی تغییر شکل دهند. درگیری‌های تخصصی در حوزه جنگ اطلاعاتی، محیطی را به وجود آورده است که انرژی نیروهای امنیتی باید به صورت تخصصی در یک حوزه متمرکز شود. نهاد حفظ امنیت در ایران بر اساس وظایف در 2 حیطه اطلاعات نظامی و سازمان اطلاعات تخصصی قابل تقسیم است. اصالت مردمسالارانه نظام ایران باعث شد وزارت اطلاعات با شاکله وزارتی خود به طور عملی برابر نمایندگان مردم پاسخگو باشد. نگاهی به درگیری‌های امنیتی و استراتژیک ایران با سازمان‌های مختلف اطلاعاتی دنیا الزام‌آور بودن تشکیل سازمان اطلاعات خارجی را بیش از پیش نشان می‌دهد.  جنگ‌های اطلاعاتی بین‌المللی پیش روی جمهوری اسلامی ایران در 2 سطح قابل تقسیم است؛ جنگ اول «شبکه‌ای» نام دارد.  «Net war» به جنگ اطلاعاتی گفته می‌شود که بین افراد، جوامع و ملت‌ها جاری می‌شود یا جهت‌گیری آن به سمت جامعه و اهداف غیرنظامی است. هدف این جنگ تخریب و فروریختن اندیشه‌ها و تصورات موجود در جامعه و جایگزین کردن انواع جدیدی به جای آنهاست که علیه جوامع طراحی و هدف‌گیری می‌شود. این جنگ تمرکز سازمان‌های امنیتی را بر موضوع داخلی معطوف می‌دارد. لذا وجود یک سازمان اطلاعاتی در سطح امنیت داخلی را به تصمیم‌سازان امنیت کشور  گوشزد می‌کند. در سطح دیگر، جنگ مجازی (Cyber war) مطرح است که از معنای مصطلح مجازی فاصله دارد. جنگ مجازی به طور خاص علیه نیروها، زیرساخت نظامی و امنیتی هدف‌گیری می‌شود. این جنگ به از هم گسیختن سیستم‌های اطلاعاتی و مخابراتی، سیستم‌های کنترل و فرماندهی، ارتباطات، خبرگیری و جاسوسی نیروهای نظامی دشمن و غیر عملیاتی کردن آنها در صحنه نبرد یا در حالت عادی صورت می‌گیرد. در جنگ‌های مجازی، تنها عملیات نظامی بر اساس اصول و قواعد مبتنی بر اطلاعات صورت می‌گیرد. این جنگ‌ها سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی را نابود کرده و هدف آنها به دست آوردن اطلاعات مهم و حساس دشمن برای کسب برتری استراتژیک است. این نوع جنگ لزوم وجود یک سازمان اطلاعات خارجی را نشان می‌دهد.  نیروهای تخصصی‌ای که در سازمان اطلاعات خارجی تربیت شده باشند به طور چشمگیری می‌توانند از ورود انواع تهدیدات به کشور جلوگیری کنند و زمینه رشد کشور در تمام عرصه‌ها را فراهم بیاورند. یکی از مشخصات قابل تامل در این نوع جنگ‌های عصر اطلاعات، کاهش هزینه‌ها و تلفات نیروهای انسانی با استفاده از دانش برتری در جبهه نبرد است و از سوی دیگر باعث بروز نوعی توازن بین طرفین جنگ می‌شود.  به این مفهوم که طرفین درگیر با در اختیار داشتن اطلاعات کافی از دشمن، نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کرده و از عنصر دانایی برای ایجاد برابری با طرف مقابل بهره‌گیری می‌کنند.  در پایان می‌توان ویژگی‌های حیاتی ارتقای سطح مدیریت معاونت اطلاعاتی معطوف به امور بین‌الملل را به یک سازمان در ویژگی‌هایی ذیل خلاصه کرد.
۱- گسترش سازمان‌های اطلاعاتی جهت عمق بخشیدن به افق امنیتی کشور
۲- تغییر ماهیت تلفیقی وزارت اطلاعات به سوی یک سازمان مجزای بین‌المللی و داخلی جهت تخصصی‌تر شدن فعالیت‌ها
۳- همسان‌سازی سازمان‌های موازی اطلاعاتی از جمله نظامی و غیر آن با ماموریت ایجاد اهداف و فعالیت‌های مکمل جهت عدم اتلاف انرژی امنیتی کشور
۵- گسترش نفوذ اطلاعاتی ایران در ساحت بین‌المللی با استفاده از یک سازمان مجزای اطلاعاتی که متخصص در امور امنیت بین‌الملل است.
این ترکیبات و نکات می‌تواند چارچوب امنیتی کشور را از حیطه آسیب‌پذیری در تهدیدات خارج و به ورطه نظام فعال امنیتی در ساحت بین‌المللی و منطقه‌ای تبدیل کند و در حقیقت عمق استراتژیک ایران را گسترش دهد.
*پژوهشگر حوزه امنیت بین‌الملل