عبدالباری عطوان: نخستین نتیجه سفر رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه به کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس شامل عربستان، بحرین، قطر، احیای دوباره مثلث ترکی- سعودی- قطری و دوری از اردوگاه روسیه است. آمریکا اخیرا اقدامات شدیدتری را درباره سوریه در پیش گرفته و قصد دارد شمار زیادی از نیروهای آمریکایی را به بهانه نبرد با داعش به سوریه بفرستد؛ آیا این اقدام تکرار سناریوی لیبی است که هدف درازمدت آن سرنگونی دولت مرکزی بود که هزینه این نیروها را کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس بویژه عربستان سعودی پرداخت خواهند کرد. ترامپ تاجری است که نیروهای خود را بدون برآورد پرداخت کامل هزینه‌های آنها به جایی گسیل نمی‌دهد. اعزام این نیروها به سوریه تحولی در پرونده سوریه است که نشان‌دهنده یک توافق ضمنی بین رؤسای‌جمهور آمریکا و ترکیه و سران کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس و چه‌بسا رژیم صهیونیستی است. امری که پرسش‌های زیادی را حول واکنش روسیه و ایران به این توافق‌ها برمی‌انگیزد. سالم المسلط، سخنگوی هیات عالی مخالفان سوریه مورد حمایت ریاض، روز جمعه در اظهاراتی از تمایل این هیات به انجام مذاکرات مستقیم با هیات اعزامی دمشق سخن گفته و بیان داشته است که از نظر این هیات، بشار اسد در دوره انتقالی و پس از آن جایی در قدرت ندارد و هزینه‌هایی که دولت سوریه در طول این سال‌ها پرداخته با بقای او در قدرت از بین می‌رود. این موضعی است که دور چهارم مذاکرات ژنو را بی‌نتیجه خواهد گذاشت، همانطور که در 3 دوره قبل شاهد بودیم. توافق‌های روسیه و ترکیه هیات عالی مذاکره‌کننده معارض سوری و عربستان و قطر را درباره بحران سوریه به حاشیه رانده بود به طوری که این 3 طرف به نشست‌های اول و دوم آستانه دعوت نشدند اما تغییر موضع ناگهانی ترکیه بعد از تماس‌های تلفنی طولانی‌مدت با دونالد ترامپ و دیداری که رئیس دستگاه اطلاعاتی آمریکا (سیا) از آنکارا به عمل آورد، باعث این تغییر موضع اساسی ترکیه درباره پرونده سوریه شد. اردوغان پس از این توافق‌های ضمنی با همپیمان جدید خود یعنی ترامپ، لحن سیاسی خود درباره سوریه را شدیدتر کرده و از متن توافقات خود با روسیه خارج شد و از تصمیم خود برای برقراری منطقه امن در سوریه به مساحت 5 هزار کیلومترمربع و عملیات نیروهای «سپر فرات» که از شورشیان گروه موسوم به «ارتش آزاد سوریه» تشکیل شده، در منبج و اخراج نیروهای کرد از این شهر پس از سیطره بر الباب و شروع عملیات بازپس‌گیری الرقه خبر داد. این عقبگرد ترکیه در مواضع خود در نشست آستانه و حضور هیات ترکیه و هیات معارضان مسلح مورد حمایت آنکارا در این نشست و گفت‌وگو درباره تثبیت آتش‌بس و ابزار نظارت بر آن و اقدام در جهت حسن نیت بین طرفین از جمله تبادل اسرا انعکاس یافت و کاخ کرملین با ابراز نگرانی از عقبگرد همپیمان ترک خود، اعلام کرد ترکیه در سوریه اهدافی غیر از مبارزه با تروریسم و داعش را دنبال می‌کند. این تغییر موضع ترکیه که با سفر اردوغان به کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس بیشتر تقویت شد، نقشه جدید آمریکا درباره بحران سوریه را پنهان کرده و چه بسا در این باره در تماس‌های تلفنی بین ملک سلمان، اردوغان و تمیم بن حمد، امیر قطر توافق‌هایی صورت گرفته است. تفاهم‌های جدید آمریکا و ترکیه پل ارتباطی بین دو کشور را اصلاح کرده و بر دشمنی بیشتر با ایران تمرکز داشته و سعی در ایجاد یک ائتلاف در محور سنی به رهبری اردوغان دارد تا کم‌کم با تحت فشار قرار دادن محور مقابل در سوریه و ایجاد منطقه امن در این کشور، زمینه اجرایی کردن سناریوی تقسیم سوریه را فراهم کنند. آزادسازی حلب به دست نیروهای دولتی سوریه در مقابل مسامحه ترکیه و سکوت عربستان و قطر معارضان سوری را که همپیمانان آنها بودند، به لحاظ سیاسی و نظامی ضعیف کرد اما تغییر موضع اردوغان درباره همپیمان روس خود، دوباره آنها را احیا و تقویت می‌کند و این موضوع با مشارکت حداکثری هیات عالی معارضان سوری و هیات‌های معارضان مورد حمایت ترکیه در مذاکرات آتی ژنو در مقابل 2 کرسی برای مخالفان حاضر در مسکو و قاهره بخوبی روشن خواهد شد. مسکو به این تغییر موضع ناگهانی ترکیه چه واکنشی نشان خواهد داد؟ موضع دولت‌های ایران و سوریه چه خواهد بود؟ این موضوعی است که در روزهای آینده مشخص می‌شود و یقینا سرنوشت دور چهارم مذاکرات ژنو بهتر از سرنوشت 3 دور قبل نخواهد بود و تشدید عملیات نظامی چه‌بسا ترجمان تشدید عملیات سیاسی باشد که هیات عالی معارضان سوری با حمایت ریاض، آنکارا و دوحه در پیش گرفته است.