با افزایش نابرابری اقتصادی و گسترش «مانور تجمل» در چند سال اخیر، مستندسازان انقلابی توجه ویژهای به مقوله «عدالت» داشتهاند اما این بحران به دلیل گسترش سیاستهای سرمایهسالارانه دولت به حدی وسیع بوده که شکاف بزرگی را در کشور ما ایجاد کرده است. به گزارش «وطن امروز» این شکاف به حدی گسترده بوده که بخشهای وسیعی از جامعه را درگیر خود کرده است اما توجه خاصی از سوی دولتمردان به این مقوله نشده و روزبهروز بر وسعت این شکاف افزوده میشود. «فراموششدهها» داستان ظلم و تبعیضی است که بر ولینعمتان انقلاب رفته است، تبعیضی که کاخنشینان را بالاتر برده و کوخهای اینان را ویرانتر میکند اما حقوقهای نجومی، اختلاس، فسادهای متعدد بانکی و اقتصادی و... هیچ کدام باعث نشد فراموششدهها انقلاب خود را فراموش کنند. اکران عمومی این مستند روز گذشته با حضور دانشجویان، عوامل مستند و چهرههای فرهنگی و هنری به همت انجمن اسلامی دانشجویان مستقل در دانشگاه تهران برگزار شد.
بعد از نمایش مستند، از «ننه زری» به عنوان یکی از شخصیتهای اصلی این مستند تجلیل به عمل آمد. در ادامه این مراسم پیام فضلینژاد در رونمایی از مستند «فراموششدهها» با تقدیر از این مستند گفت: نباید فقط دیگران را محاکمه کنیم و همه چیز را به گردن حاکمیت و دولت بیندازیم. ما خودمان هم مسؤولیتهای اجتماعیمان را واگذاشتهایم و در بسیاری از امور چشم به روی مصائب و دردها بستهایم چون آن مصائب دامن خودمان را نگرفته بود. ما نیز به عنوان شهروندان سهم فقرا را نادیده گرفتیم و قانون را زیر پا گذاشتیم و نسبت به سرنوشت همنوعان خود بیتفاوت بودیم. آن زمان که در خیابان برای اینکه زودتر به مقصد برسیم ورود ممنوع رفتیم، آن زمان که برای پرداخت مالیات کمتر، قانون را دور زدیم، آن زمان که برای سود بیشتر دروغ گفتیم و آن زمان که نسبت به گرفتاریهای همسایهها و خانواده خود بیتفاوت بودیم، در همه این اوقات مسؤولیتهای شخصی اخلاق اجتماعی و وظایف مدنیمان را فراموش کردیم بنابراین در وضع موجود تنها حکومت، دولت و دیوانسالاری مقصر نیست. هرچند آنها سهم بزرگی دارند اما روا نیست ما سهم خود را فراموش کنیم. ما نیز شهروندان خوبی نبودیم که اگر حساستر، متعهدتر، کوشاتر، پیشبینیپذیرتر و همدلتر بودیم، بسیاری از مشکلات را میتوانستیم حل کنیم. وی گفت: امروز سالروز صدور منشور روحانیت امام خمینى است. امام فرمودند «چـه نـیـکـو است که طبقات تمکندار به طور داوطلب براى زاغه و کپرنـشینان مسکن و رفاه تهیه کنند و مطمئن باشند که خیر دنیا و آخرت در آن است و از انصاف به دور است که یکى بىخانمان و یکى داراى آپارتمانها باشد».
معناى سخن امام همان است که ما در تاریخ زندگى دینى خود داشتهایم؛ ما از جامعه مدنى اسلامى که حول مسجد و موقوفات و خیریهها شکل میگیرد (و با جامعه مدنى غربى صرفا اشتراک لفظى دارد) شدیدا غفلت کردیم و با این غفلت، مسؤولیتهاى اجتماعىمان نیز از یادمان رفت. فراموش کردیم که شب عید بیشتر به دیگران بپردازیم تا خودمان!
فضلىنژاد افزود: تبعات فقر گاهی سیاهتر و سنگینتر از خود آن است. از دل آن آدمها که در ابتداییات معیشت خود ماندهاند دیگر زمینه استعدادهای نبوغآسا وجود دارد؟ ما با گسترش فقر، استعدادها را میکشیم و مجال بروز به فرهیختگان نمیدهیم. در واقع آدمی مثل من، فقر را یک پدیده ضدفرهنگى و ضدتعالی هم میبیند.
وى ادامه داد: شاید یک پرسش بهنگام این باشد؛ کشوری که طبقه فقیر و کمسواد در آن گسترش شتابان دارد، ٢٠ سال دیگر از لحاظ فرهنگی با این آسیبهای اجتماعی به چه روزی خواهد افتاد؟ مساله ما در درجه اول مساله آینده اجتماعی و فرهنگی ایران است. ما با قشرهایی مواجهیم که سرمایههای سوخته اجتماعی محسوب میشوند.
سردبیر پیشین مجله «عصر اندیشه» افزود: نقد جامعه ما، صرفا فساد و گسترش آن نیست. همانقدر که فساد اهمیت دارد، ناکارآمدی نیز مهم است و مردم منتقد آن هستند، چون لمسش میکنند و زندگى روزمره و اعصاب اجتماعىشان را مختل کرده است. البته بخشهایی از ناکارآمدی ناشی از فساد و رانت است اما بخشهایی از آن ناشی از شیوههاى مدیریتى، نظام آموزش و فقدان پژوهش در دیوانسالارى ماست. ما دیوانسالاران عاقل کم داشتهایم که بتوانند نظام بروکراسى کشور را درست سازماندهى کنند. اینجا خلأ یک سازماندهنده قوى در سطح بروکراتیک حس میشود. نقشها و مسؤولیتهاى این سازماندهنده در قوای سهگانه و نهادهاى بزرگ به درستی توزیع شده است اما به درستی محقق نمیشود، در ضمن اینکه تحولات جدید ایجاب میکند ما به فکر یک عقل منفصل در کنار حاکمیت باشیم.
اما عقل منفصل ما هم در رکود است. ما در کنار رکود اقتصادی، متاسفانه با رکود ذهنی، عقلی و علمی هم مواجهیم اما همه خود را خیلی عاقل و عقل کل نشان میدهیم. بدون احساس نیاز به هم، فکر میکنیم تنها ماییم که برای همه مشکلات کشورمان راهکار داریم و متفرق و نامنسجم شدهایم.
فضلىنژاد در پایان ضمن تقدیر از تلاشهاى تیم مستند فراموششدهها، آنان را روزنامهنگاران متعهدى دانست که باید حمایت شوند و اظهار امیدوارى کرد در آینده از این فعالان کارهاى درخشانترى دیده شود و این دغدغهها رها نشود.
گفتنی است، مستند «فراموششدهها» به کارگردانی میکائیل دیانی، محصول سازمان
هنری ـ رسانهای اوج است که در هفتمین دوره جشنواره مردمی فیلم عمار توانست تقدیرنامه بخش نقد درونگفتمانی را از آن خود کند.