دکتر سیامک باقری*: 1- در روزهای اخیر بویژه در سخنرانیهای برخی مسؤولان کشورهای خاص در کنفرانس امنیتی مونیخ، مواضع برخی دولتها از جمله عربستان سعودی و ترکیه نسبت به جمهوری اسلامی ایران مداخلهگرانه و متناسب با مواضع دولت آمریکا و رژیم صهیونیستی بوده است. وقتی ماهیت این مواضع را مورد بررسی قرار میدهیم، نیازمند واکنش بهنگام عزتمندانه و هوشمندانه نسبت به بروز چنین تحرکاتی هستیم. این سخنان در درجه اول متهمسازی جمهوری اسلامی ایران را دنبال میکند و در رأس آنها ایالات متحده آمریکا، رژیم صهیونیستی، عربستان و برخی دولتهای منطقه هستند که اقدامات و مواضع آنها جای تأمل بسیار دارد، چرا که آنها جمهوری اسلامی ایران را متهم میکنند در حالی که خود آنها نقش محوری منفی مداخلهگرانه در منطقه دارند و اساساً حمایتهای آشکار و پنهان نسبت به گروههای تروریستی اتخاذ میکنند.
2- نکته دیگر آن است که وقتی مواضع این دولتها را بررسی میکنیم متوجه میشویم آنها نوعی از اقدامات بیثباتسازی را در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران دنبال میکنند که این موارد هم در سیاستهای اعلامی دنبالکننده بیثباتسازی در کشورمان است و هم در سیاستهای اعمالیشان این موارد را پیگیری میکنند.
این کشورها به گونهای اظهارات خود را مطرح میکنند که گویا برخی افراد در داخل کشور به دنبال جداسازی و استقلالطلبی هستند و در عمل هم از گروههای تروریستی داخلی کشورمان حمایت میکنند لذا این امر نیازمند پاسخ صریح و قاطع است. ضمن اینکه ما مدل جدیدی از «ایرانهراسی» را از سوی مقامات منطقهای و فرامنطقهای مشاهده میکنیم که گویا برنامه و سناریویی هماهنگشده در این زمینه وجود دارد.
3ـ برخی دولتهای متخاصم یا دارای مشکل با نظام جمهوری اسلامی، مواضعی را اتخاذ میکنند که اقدامات فرافکنانه آنها پوشاننده مشکلات و اجرای سیاستهای ضدانسانی و مغایر حقوق بشر در منطقه باشد. در این زمینه میتوان به اقدامات ضدحقوق بشری آلسعود علیه مردم یمن اشاره کرد. ضمن اینکه رژیم مجعول صهیونیستی هم تمام چارچوبها و استانداردهای بینالمللی را زیر پا گذاشته و آمریکا هم به اغلب تعهدات خود در برجام - در قبال جمهوری اسلامی ایران- وقعی ننهاده و آنها را اجرا نکرده است. این اقدامات بدون تردید نیازمند اتخاذ مواضع عزتمندانه است؛ ضمن اینکه سیاست خارجی ما باید دارای مواضعی دقیقتر و دارنده پیام برای دولتهای ضدایرانی باشد نه آنکه به واکنشهای نرم و تاکنون بیفایده 4 سال اخیر اکتفا کنند. از سوی دیگر با مواضع دقیق و «عاقلانه/ تهاجمی» باید به افکار عمومی خارج از کشور اینگونه ثابت شود که جمهوری اسلامی ایران کشوری کوچک و ضعیف نیست و بسیار مقتدر است در عین آنکه حقوق بشر را به طور کامل رعایت میکند.
4- عدم اتخاذ مواضع نشانه اقتدار نظام اسلامی از سوی دستگاه دیپلماسی به چند علت بازمیگردد. علت اول به وجود ایده حاکم بر سیاست خارجی دولت ما بازمیگردد که این ایده بر اصل تنشزدایی در منطقه و تعامل و روابط منطقهای و بینالمللی بازمیگردد که در این دولت ظاهراً به امری
نهادینه شده تبدیل شده و در همین جهت تلاش میشود هرگونه اقدامات بازیگران بیرونی نادیده انگاشته شود تا این تعاملات برهم نخورد و تا وقتی سیاستی به نام تنشزدایی بدون رعایت عزت ادامه دارد، ظاهراً نباید نسبت به دولت یازدهم و دستگاه دیپلماسی آن امید چندانی داشت و دولت قصد دارد همچنان به اتخاذ همین مواضع حداقلی بسنده کند.
5- دیگر اندیشه نادرست حاکم بر دستگاه دیپلماسی کشور این است که اگر جمهوری اسلامی ایران موضعی عزتمندانه، انقلابی و قاطعانه نسبت به چنین تحرکات و مواضع سخیفی از سوی برخی دولتمردان منطقهای و فرامنطقهای اتخاذ کند، این اظهارات انقلابی در بیرون منطقه تداعیکننده مواضع جمهوری اسلامی ایران نیست و ممکن است تهران را به سمت انزوا بکشاند در حالی که این تفکر به هیچوجه صحیح نیست، چرا که جمهوری اسلامی ایران هر جا مواضع عزتمندانهای را اتخاذ نکرده منجر به آن شده که طرفهای مقابل گامهای بیشتر و جسورانهتری را علیه کشورمان بردارند. رفتار سعودی در سالهای اخیر و اقدامات غیرمتعهدانه و خلاف برجام آمریکا نشانه صحت این موضوع است که هر گام عقبنشینی و پاسخ ندادن متعادل به مواضع طرف مقابل موجب جسارت بیشتر آنها میشود. همچنین نباید فراموش کنیم تجربههای گرانسنگی در این زمینه داریم که میتوان به مواضع جمهوری اسلامی ایران در قبال سلمان رشدی مرتد اشاره کرد.
در همین راستا میتوان به خروج سفرای کشورهای اروپایی از ایران به حالت قهر اشاره کرد که با اقتدار جمهوری اسلامی مجدداً با ذلت به کشورمان بازگشتند که این نشاندهنده آن است که ما وقتی در مباحث مختلف ورود محکم داریم طرفهای مقابل چارهای جز تسلیم ندارند. همچنین درباره مذاکرات هستهای انجام شده آمریکاییها و اروپاییها با ایران مسجل شد مواضع عزتمندانه و قوی که برگرفته از پایداری و ایستادگی ما بود منجر به آن شد که آنها پای مذاکره کشانده شوند، چرا که ما بر حق و حقیقت خود ایستادگی کردیم. هر قدر اهمال، اغفال و تساهل در حوزه سیاست خارجی به خرج دهیم دولتهای بیشتری علیه جمهوری اسلامی ایران موضعگیری میکنند و امروز میبینیم حتی مالدیو و جیبوتی نیز علیه کشورمان موضع خصمانه میگیرند! لذا نباید به کسی اجازه دهیم علیه کشورمان مواضع تحقیرآمیز اتخاذ کند.
6- اگر تحرکات برنامهریزی شده برخی دولتمردان منطقهای و فرامنطقهای مورد بررسی قرار گیرد متوجه برخی اقدامات تهدیدآمیز آنها علیه جمهوری اسلامی ایران میشویم. در همین راستا میتوان به اقدامات و اظهارات ترامپ بعد از روی کار آمدنش در آمریکا اشاره کرد که تمام آنها اقداماتی تهدیدآمیز علیه جمهوری اسلامی ایران بود لذا باید با سازوکاری مناسب، پاسخی محکم و متناسب به آن داده و مواضع قاطعانه اتخاذ کرد. مواضع عربستانیها هم علیه ایران تنها به اجلاس امنیتی مونیخ بازنمیگردد. اظهارات خصمانه عادل جبیر از زمان وزیر شدن وی در عربستان علیه جمهوری اسلامی ایران بسیار زیاد بوده است اما ما هر بار به این جمله بسنده کردهایم که جمهوری اسلامی ایران صبور است و به رغم اهانتهای وی، در اینجا او را دوست و برادر خطاب کردند! همواره دستگاه دیپلماسی کشورمان میگوید صبوریم ولی این صبر ما حدی دارد در حالی که میزان صبر را به هیچوجه مشخص نکردهایم. لذا باید با یک پاسخ قاطع و کوبنده این صبر خاتمه پیدا کند تا شاهد پایان یاوهگوییهای افراد مختلف باشیم. رژیم صهیونیستی نیز بتازگی جنب و جوشهای ضدایرانی خود را که از قبل دنبال کرد افزایش داده است. ضمن اینکه ترکیه هم به جمع کشورهای ضدجمهوری اسلامی ایران افزوده شده و مواضع بسیار نامطلوب و خلاف حسن همجواری را اتخاذ کرده است. این موضوع ناشی از فقدان اقدام متقابل است که موجب گستاخی کشورهای دیگر نیز شده است.
7ـ باید در مواضع و تصمیماتی که در ارتباط با چگونگی مقابله با چنین پدیدههایی صورت میگیرد، تجدیدنظر اساسی و هوشمندانه و واکنش مقتدرانه داشته باشیم. جمهوری اسلامی ایران باید هر نوع اقدام و حرکتش را حساب شده انجام دهد. در درجه دوم هم نیازمند آن هستیم که مواضع و واکنشهای ما یکسویه و یک جهت و تنها به بیان اظهارات سخنگوی وزارت خارجه ختم نشود. سیاستهای اعلامی ما باید همراه با سیاستهای اعمالی و انجام برخی اقدامات باشد.
دستگاه دیپلماسی باید انجام و بروز تحرکات ضد کشور را رصد کرده و به هیچ وجه بیکار و بیتفاوت نباشد و در نهایت واکنشهای به کلی ملایم نشان ندهد. مسؤولان فعلی وزارت امور خارجه به رعایت پرستیژ در حوزه سیاست خارجی معتقدند و آن را باید رعایت نیز کنند.
همچنین باید در سازمانهای بینالمللی این مواضع خصمانه را پیگیری کنیم. ما اسناد زیادی درباره دخالتهای عربستان در اقدامات تروریستی ضدکشورمان و همین طور درباره اقدامات ضدانسانی این رژیم در یمن داریم که همه آنها ضد قواعد بینالمللی است و میتوانیم با افشای آنها سعودیها را برملا کنیم، در حالی که با عدم افشای اقدامات آلسعود و دخالتهای آنها ضدامنیت کشورمان به نظر میرسد بر اقدامات آنها سرپوش میگذاریم.
8- طنز ماجرا اینجاست که سعودیها که مهمترین حامی فکری- مادی- تسلیحاتی داعش هستند، جمهوری اسلامی ایران را به دلیل عدم عملیات این گروهک مدهش در کشورمان متهم به همکاری با آنها میکنند! در حالی که ما اسناد زیادی از سعودیها در اختیار داریم که باید افکار عمومی و سازمانهای بینالمللی از آن مطلع شوند. رژیم صهیونیستی هم بارها و بارها اقداماتی را علیه کشورمان انجام داده و بارها ایران را تهدید به تجاوز نظامی کرده است اما از ناحیه وزارت امور خارجه کشورمان حتی یک گزارش که برملاکننده اقدامات آنها باشد منتشر نشده است. صهیونیستها علیه جمهوری اسلامی ایران، منطقه و دولتهای عربی اقدامات پنهان و آشکار و همچنین عملیاتهای اطلاعاتی و تروریستی انجام میدهند که باید تمام این اقدامات را افشا کنیم. در حالی که به هیچوجه اقدامات دیپلماسی تهاجمی- که جا دارد انجام شود- در قبال این موارد وجود نداشته است.
9- در پایان باید تاکید کنم اگر دیپلماسی بر اساس هوش، ذکاوت، تدبیر و مقاومت نباشد، بدون تردید این مواضع علیه کشورمان تشدید خواهد شد و آنها سعی خواهند کرد نه تنها تعاملات ما در سطح منطقه و بینالملل را تخریب کنند بلکه در صورت ندیدن واکنش بهنگام و قاطع ایران، تلاش میکنند ما را به سمت مواضع منفعلانه بکشانند.
*کارشناس مسائل سیاسی و بینالملل