دریافت تسهیلات مسکن از محل اوراق به‌دلیل حذف بخش مهمی از سرمایه متقاضی خرید مسکن، به انصراف خانوارها از خرید مسکن و در نتیجه تشدید رکود بازار می‌انجامد. به گزارش مهر، در حال حاضر کسانی که می‌خواهند وام خرید، ساخت یا جعاله مسکن از بانک مسکن دریافت کنند، با رسته متنوعی از انواع وام‌ها روبه رو هستند که سبد تسهیلاتی خوبی را به مشتریان این بانک ارائه می‌دهد اما تقریبا همه این وام‌ها نیاز به سپرده‌گذاری دارند. از آنجایی که در سال‌های اخیر مردم به دلیل رکود شدید اقتصادی، امکان پس‌انداز پول در مدت زمان طولانی و حتی یک‌ساله را ندارند و همچنین به دلیل تورم غیرقابل پیشی‌بینی که سبب می‌شود ارزش پول سپرده‌گذاری شده در بانک‌ها در طول یک سال افت کند، تعداد کسانی که حاضرند با استفاده از سازوکار پس‌انداز به اضافه تسهیلات خانه‌دار شوند، کم است؛ چراکه ریسک آن را بالا می‌دانند. بنابراین جذاب‌ترین تسهیلاتی که متقاضیان خرید خانه سراغ آن می‌روند، تسهیلات از محل سپرده ممتاز بانک مسکن است که هم امکان سپرده‌گذاری برای متقاضی و سپس دریافت تسهیلات از محل سپرده خود را فراهم می‌کند و هم امکان استفاده از امتیاز سایر سپرده‌گذاران را. خرید امتیاز سایر سپرده‌گذاران از محل خرید «اوراق حق تقدم تسهیلات مسکن» (تسه) انجام می‌شود که معاملات آن را فرابورس هدایت و نظارت می‌کند اما برای کسانی که با مکانیزم فرابورس و بازار سرمایه آشنایی ندارند، شعب بانک مسکن این کار را انجام می‌دهد. قیمت اوراق «تسه» را سیستم حاکم بر بازارهای آزاد و شفافی چون بازار سرمایه براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌کند، همچنین از زمانی که شرکت فرابورس به عنوان عامل فروش و سازمان بورس و اوراق بهادار، شورای پول و اعتبار و شورایعالی بورس به عنوان 3 نهاد نظارتی و بالادستی در بخش‌های بانک و بازار سرمایه، مقرراتی برای خرید و فروش این اوراق وضع کرده‌اند، امکان ورود به سفته‌بازی و دلالی برای خرید و فروش اوراق از بین رفته است. بنابراین نرخ‌های موجود درباره اوراق تسهیلات، کاملا بر پایه عرضه و تقاضاست. با این حال مهم‌ترین دغدغه کسانی که می‌خواهند با استفاده از وام از محل اوراق «تسه» خانه‌دار شوند، نرخ بالای این اوراق است؛ آنچه محل اشکال است، این است که آیا روش دیگری برای دریافت تسهیلات یا خرید امتیاز دیگران با هزینه کمتر وجود دارد یا خیر؟ چرا بانک مسکن و نهادهای بالادستی روش دیگری را که ارزان‌تر از سازوکار معامله اوراق تسهیلات مسکن باشد بررسی و عملیاتی نمی‌کنند؟ در حال حاضر اگر میانگین قیمت خرید و فروش هر برگه اوراق تسه حاوی ۵۰۰ هزار تومان تسهیلات را در بازار سرمایه ۷۰ هزار تومان در نظر بگیریم، متقاضی خرید مسکن باید برای دریافت تسهیلات ۶۰میلیون تومانی مسکن و ۱۰ میلیون تومانی جعاله، ۱۴۰ برگه خریداری کند که حدودا ۱۰ میلیون تومان از کل سرمایه وی معادل کل وام جعاله را شامل می‌شود به این معنا که فرد باید برای وامی که عملا دریافت نکرده، اقساط بپردازد.
آیا امکان حذف فرآیند اوراق از چرخه تسهیلات مسکن وجود دارد؟
با این وجود تا به حال هیچ یک از مدیران بانک مسکن پاسخ مناسبی به این پرسش نداده‌اند. آنها با این توجیه که یا فرد باید سپرده‌گذاری کند یا امتیاز فرد دیگری را که سپرده نزد این بانک داشته و به ازای این مدت زمانی که پولش در بانک بوده، اوراق گرفته است بخرد، همواره تأکید دارند که روش خرید و فروش امتیاز تسهیلات مسکن از محل اوراق بهترین حالت ممکن برای انتقال امتیاز تسهیلات مسکن است. آنها با این توجیه که منابع بانک مسکن محدود بوده و توانایی پاسخ‌دهی به همه تقاضاهای دریافت تسهیلات را ندارد، اعلام می‌کنند که متقاضیان می‌توانند از طریق خرید اوراق تسهیلات، از امتیاز دیگران بهره‌مند شوند، بنابراین پولی که متقاضی می‌دهد، به جیب بانک نمی‌رود؛ بلکه در اختیار کسی قرار می‌گیرد که امتیاز این تسهیلات را با استفاده از سپرده‌گذاری در مدت زمان طولانی به دست آورده است؛ همچنین نرخ اوراق را بانک تعیین نمی‌کند بلکه این عرضه و تقاضاست که نرخ اوراق را معین می‌کند. بنابراین در حال حاضر روش جدیدی برای جایگزینی با سیستم «خانه‌دار شدن از محل خرید اوراق» وجود ندارد.