گروه فرهنگ و هنر: ماه رمضان هر ساله فصلی کم‌رونق برای سینمای ایران است. از سویی تدارک ویژه تلویزیون برای این ایام و از سوی دیگر روزه‌داری در ساعات طولانی روز و فضای معنوی این ماه، استقبال از صنعت سینما را کاهش داده و  باعث شده است تا سینماگران ترجیح دهند ایام دیگری را برای اکران فیلم‌های سینمایی خود انتخاب کنند. به گزارش «وطن‌امروز» اما چند سالی می‌شود که طرح «افطار تا سحر» یا همان «اذان تا اذان» وارد چرخه اکران فیلم‌ها در ماه رمضان شده و گرمای  بیشتری به تنور گیشه‌ها داده است. البته از ابتدای فاز اجرایی این طرح، انتقادات زیادی بر آن وارد بوده و اجرای آن در طول 8 سال گذشته همواره با آزمون و خطا پیش رفته است. این طرح در نهمین سال خود با اعلام شورای صنفی نمایش، اجرایی می‌شود و فیلم‌های سینمایی برجسته‌ای میهمان «افطار تا سحر» مردم خواهد بود.
«از افطار تا سحر» در سینما
در ایام ماه مبارک رمضان مخاطبان می‌توانند بلیت فیلم‌های سینمایی مورد نظر خود را از صبح تا ساعت 17 به صورت نیم‌بها تهیه کنند و سانس‌های بعدی آن تا یک بامداد به صورت تمام بها خواهد بود.  علاقه‌مندان سینما همچنین می‌توانند علاوه بر فیلم‌های روی پرده، فیلم‌های قدیمی را نیز در ماه مبارک رمضان در سانس‌های شبانه تماشا کنند. علاوه بر این به گفته غلامرضا فرجی، سخنگوی شورای صنفی نمایش، در طرح ویژه ماه رمضان امسال، فیلم‌هایی که سقف تعداد 10 هفته خود را تمام کرده‌اند، می‌توانند از ساعت 12 شب به بعد نمایش داشته باشند. فیلم‌های اکران نوروز هم که 10 هفته‌شان به پایان رسیده‌ است نیز می‌توانند در این طرح ویژه ماه رمضان از ساعت 12 شب روی پرده سینماها بروند. هم‌اکنون فیلم‌های سینمایی «ویلایی‌ها»، «نهنگ عنبر؛ سلکشن رویا»، «نقطه کور»، «برادرم خسرو» و «تیک‌آف» در کنار فیلم‌های «دو عروس»، «آشوب» و «قلب سفید قاصدک‌ها» در حال اکران هستند و نمایش آنها در ماه رمضان نیز ادامه دارد و چنانچه به کف فروش برسند به جای آنها «زیر سقف دودی» به کارگردانی پوران درخشنده در گروه سینمایی آزادی، «رگ خواب» ساخته حمید نعمت‌الله در گروه استقلال، «کارگر ساده نیازمندیم» به کارگردانی منوچهر هادی در گروه کورش، «ساعت پنج عصر» ساخته مهران مدیری در گروه قدس و «مادر قلب اتمی» به کارگردانی علی احمدزاده در گروه ماندانا اکران خواهند شد.
«ویلایی‌ها»
ویلایی‌ها نخستین اثر منیر قیدی در ژانر دفاع‌مقدس است که اعجاب تمام منتقدان از طیف‌های گوناگون را برانگیخت، به حدی که مسعود فراستی از آن به عنوان نخستین فیلم جشنواره امسال که قابل دیدن است، یاد و تمجیدهای فراوانی نثار آن کرد. اما اشتباهات! و ناداوری‌های فاحش جشنواره فیلم فجر در قبال این فیلم باعث شد تا قیدی از حضور در بخش داوری این جشنواره استعفا دهد. با این وجود ثریا قاسمی با ویلایی‌ها برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن از جشنواره فیلم فجر شد. این فیلم همچنین سیمرغ بلورین بهترین جلوه‌های ویژه رایانه‌ای  و جایزه بهترین فیلم اول را نیز از آن خود کرد.  ویلایی‌ها قصه خانواده‌های فرماندهان سپاه و ارتش در سال ۱۳۶۵ است. عزیز، زن ۵۰ ساله‌ای است که همراه نوه‌هایش وارد مجموعه ویلاها می‌شود. الیاس نیز راننده بسیجی است که هر وقت وارد مجموعه می‌شود همه نگران این می‌شوند که شاید خبر شهادت یکی از فرماند‌هان را بدهد. پس از مدتی سیما که عروس عزیز است از تهران می‌آید تا بچه‌های خود را به خارج از کشور ببرد، داستان از این جا شروع می‌شود و در بی‌نهایت پایان می‌یابد. ویلایی‌ها داستان واقعی زنان در نزدیکی جنگ است، نگاه زنانه به جنگ این فیلم را از سایر فیلم‌های دفاع‌مقدسی متمایز کرده است؛ بازیگران اصلی این فیلم همه زن هستند و می‌توان صفت فمینیست به معنای مثبت آن را به این فیلم نسبت داد. از دیگر ویژگی‌های قابل توجه  این فیلم، واقعی بودن فضا و داستان آن است. «ویلایی‌ها» همان خانه‌های سازمانی اندیمشک هستند که لوکیشن بکر فیلم در واقعیت نیز همین داستان را به چشم خود دیده است.
اگرچه اقبال منتقدان، اهالی رسانه و علاقه‌مندان سینما در جشنواره فجر نویدی برای اکران عمومی ویلایی‌ها بود اما عدم حمایت تلویزیون در کنار جفای حوزه هنری به این فیلم باعث شده ویلایی‌ها آنطور که شایسته است، به چشم نیاید. حوزه هنری با آغاز اکران ویلایی‌ها تنها 9 سالن از تمام سالن‌های خود را به آن اختصاص داده است، در حالی‌ که «نهنگ عنبر» از سالن‌های حوزه هنری بیش از اینها سهم داشته است و این تقسیم نابرابر سوال‌های بسیاری را پدید می‌آورد. سوال‌هایی که با توجه به اساسنامه حوزه هنری قابل استناد و تامل است. در بخش‌ها و بندهای متعددی از اهداف و وظایف حوزه هنری مندرج در اساسنامه این نهاد، به اصول و مواردی اشاره شده است که نمی‌تواند دست حوزه را برای رفتارهای غیرقابل توجیه باز بگذارد. در بندهای یک تا ۶ اهداف حوزه هنری در اساسنامه نسبت به رشد هنر مبتنی بر معرفت اسلامی و متعهد به انقلاب، ترویج فضائل اخلاقی، هنر و ادبیات انقلاب اسلامی، راه‌های اصولی مقابله با جریان‌های هنری معارض و معرفی الگوی ادبی و هنری تاکید شده است. حال باید به این سوال جواب داد که با این مبانی چگونه «نهنگ عنبر، سلکشن رویا» با تمام ابتذال جنسی و اخلاقی موجود در خود، در تحقق آرمان‌های انقلاب از ویلایی‌ها و سایر فیلم‌های انقلابی پیشی گرفته است. همچنین شهاب اسفندیاری، رئیس دانشگاه صداوسیما، در صفحه مجازی خود با انتقاد از صداوسیما نوشت: «درد میدونی چیه؟ اینکه گشت ارشاد 3 برابر ویلایی‌ها تیزر رایگان از تلویزیون گرفته، 3-2 روزه پیگیرم و به جایی نرسیده هنوز».
«تیک‌‌آف»
احسان عبدی‌پور، کارگردان فیلم‌های تحسین شده‌ای چون «تنهای تنهای تنها»، « افسانه ۹۸» و... با «تیک‌آف» به سینما بازگشته است. جهان‌بینی خاص و دنیای جهان‌وطنی این کارگردان باعث شده فیلم‌های این کارگردان جوان در عین پختگی از تمایز ویژه‌ای برخوردار باشد. «تیک‌آف» فیلمی گرم و پرنشاط است که بازیگران تهرانی را به دل بوشهر کشانده و از آنها یک جنوبی اصیل ساخته است. مصطفی زمانی، پگاه آهنگرانی، رضا یزدانی و سوگل قلاتیان از جمله بازیگران «تیک‌آف» هستند. عبدی‌پور که هنوز هم دلایل واهی «پاپ» او را در توقیف گاه نگاه داشته‌ است،  در این فیلم سراغ چند جوان ناکام رفته و داستان آرزوهای کوچک و عقده‌های قدیمی و بازی‌های خطرناک و مخرب آنها را در «تیک‌آف» که ابتدا قرار بود بانام «آه،‌ ای عبدالحلیم» ساخته شود، روایت می‌کند. در خلاصه این فیلم آمده است: «در پایان جشنی شبانه، زندگی 4 دختر و پسر به سمت غریبی سر کج می‌کند. هیجان... شوخی شوخی و بازی بازی، راه می‌افتند تا از عقده‌های چندساله‌شان کام بگیرند. شوخی تا سرحد جنون. هر شرطی جز مرگ...». تیک‌آف از استقبال خوبی برخوردار بوده و تاکنون حدود یک میلیارد تومان فروش داشته است.
«نقطه کور»
نقطه کور به کارگردانی مهدی گلستانه و با بازی محمدرضا فروتن، هانیه توسلی، شقایق فراهانی، محسن کیایی، خاطره اسدی و... قصه «خسرو» را روایت می‌کند. خسرو  ۲۳ روز را بر پهنه دریا و به دور از خانواده‌اش گذرانده است. او با دنیایی از ابهامات فکری که تمام مدت همراه او بوده وارد خانه‌اش در تهران می‌شود اما تمام ذهنیت‌هایش عینیت یافته و قادر به مقابله با مسائل پیش آمده نیست. به گفته منتقدان، فیلم جدید مهدی گلستانه شباهت انکارناپذیری به فیلم‌های اصغر فرهادی و شباهت بیشتری به «سعادت‌آباد» مازیار میری دارد. اثری که داستانی تکراری را در بستر خانواده‌ای روایت می‌کند و به سبب بحرانی که برای خسرو در شک و تردید به همسرش ایجاد شده، شخصیت‌های بیشتری را وارد داستان می‌کند تا این بحران را گسترش دهد.
«برادرم خسرو»
«برادرم خسرو» فیلمی به کارگردانی احسان بیگلری، نویسندگی پریسا هاشم‌پور و احسان بیگلری و تهیه‌کنندگی سعید ملکان است. در خلاصه این فیلم آمده است: «خسرو، نقش اول این فیلم با بازی شهاب حسینی به اختلال دوقطبی مبتلاست و بنا بر شرایطی مجبور شده مدتی در منزل برادرش ناصر که یک دندانپزشک است زندگی کند». به گفته منتقدان، فیلم می‌کوشد در راستای همان تفکر میشل فوکو پیش برود که اعتقاد دارد در گذشته فقط به کسانی دیوانه اطلاق می‌کردند که مرتکب کارهای خطرناک می‌شدند و تهدیدی برای جامعه به حساب می‌آمدند و به دیگران آسیب می‌رساندند اما افراد دیگری که رفتار نامتعارفی از خود بروز می‌دادند، می‌توانستند در کنار بقیه مردم زندگی کنند و از جامعه طرد نمی‌شدند ولی در دوران معاصر و مدرن هر رفتاری که با سلوک و آداب عمومی مطابقت نداشته باشد و از اصول و قواعد ثابت و رایج تخطی کند، با برچسب دیوانگی و انگ روان‌پریشی رانده و منزوی می‌شود. در این فیلم شهاب حسینی، ناصر هاشمی، هنگامه قاضیانی و بیتا فره به ایفای نقش می‌‌پردازند.
«نهنگ عنبر؛ سلکشن رویا»
این فیلم ادامه اثر قبلی سامان مقدم «نهنگ عنبر» است که با ازدواج رویا و ارژنگ صنوبر آغاز می‌شود و در مسیر زندگی مشترک ماجراهایی برای آنها به وقوع می‌پیوندد. فیلمنامه «نهنگ عنبر؛ سلکشن رویا» برخلاف قسمت قبلی فیلم توسط سامان مقدم نوشته شده است و مانی باغبانی در نگارش فیلمنامه دخالتی ندارد. از پیش مشخص شد که نهنگ عنبر از فروش ویژه‌ای برخوردار خواهد شد. زوج رضا عطاران و مهناز افشار با مضمون نوستالژی دهه 60 توانسته است اقبال مخاطب را به خود جلب کند. نهنگ عنبر در این قسمت پرده‌ای دیگر از زندگی این 2 را روایت می‌کند. روایتی که بعضا خط قرمز‌های جدیدی در هجویات جنسی و کمدیک گشوده است. گفتنی است؛ رضا عطاران، مهناز افشار، ویشکا آسایش، حسام نواب صفوی، رضا ناجی، امیرحسین آرمان، سیروس گرجستانی و على قربان‌زاده بازیگران «نهنگ عنبر؛ سلکشن رویا» هستند و شهلا ریاحى، کتایون امیر ابراهیمى، محسن قاضی‌مرادى، اسدالله یکتا و احمدرضا اسعدى به عنوان بازیگر میهمان در فیلم حضور دارند. نهنگ عنبر ظرف ۱۶ روز نمایش به فروش نزدیک به ۸ میلیارد تومان رسید.
پول بهتر است یا ثروت؟!
فاز اجرایی طرح «افطار تا سحر» در سال 88 بنا به تصمیم شورای صنفی نمایش آغاز شد و تاکنون با کش و قوس‌های مختلف ادامه پیدا کرده است. سال 89 بود که پیشنهاد اکران فیلم‌های قدیمی در این ایام تصویب شد و براساس هماهنگی‌های صورت گرفته با اداره کل نظارت و ارزشیابی، ابتدا اعلام شد 8 فیلم سینمایی «مادر» و «دلشدگان» به کارگردانی زنده‌یاد علی حاتمی، «ناخدا خورشید» به کارگردانی ناصر تقوایی، «اجاره‌نشینها»، «بانو» و «هامون» به کارگردانی داریوش مهرجویی و «یک بار برای همیشه» ساخته سیروس الوند، به صورت تک‌سانس در پردیس‌های سینمایی اکران می‌شوند اما در نهایت فقط 2 فیلم «مادر» و «هامون» به نمایش درآمدند که اکران این فیلم‌ها در پردیس سینمایی ملت با استقبال گسترده‌ای مواجه شد. به‌رغم استقبال علاقه‌مندان سینما از این طرح در سال‌های اولیه، گیشه با افول چشمگیری مواجه شد، به هرحال سانس‌های ویژه و بلیت نیم‌بها نیز در میانه این طرح باعث نشد تا اقبال چندانی به سینما به وجود ‌آید. یکی از دلایل این افول را می‌توان کناره‌گیری حوزه هنری در برخی مقاطع از این طرح دانست.  یکی از مسائل بسیار حائز اهمیت در این طرح، اقتضای فیلم‌های اکران شده با ایام ماه مبارک است؛ تناقضی که به نظر می‌رسد از سال 90، از صورت مساله مدیران سینمایی پاک شد. فیلم «ورود آقایان ممنوع» با بازی رضا عطاران در سال 90 به عنوان پرفروش‌ترین فیلم این ایام شناخته شد. به‌رغم سال 92 که «فروشنده» اصغر فرهادی نیز نتوانست توفیقی در استقبال مخاطبان این ایام داشته باشد، در سال 93 «ردکارپت» با بازی و کارگردانی رضا عطاران بار دیگر فروش بالایی را رقم زد و موجب شد معادلات بسیاری در اکران‌های رمضانیه تغییر کند. پس از آن بود که غلامرضا فرجی، سخنگوی شورای صنفی نمایش اعلام کرد برای تنوع آثار اکران‌ شده سینماها در روزهای ماه مبارک رمضان، قرار شده پس از خاتمه سانس موظف‌، سینماها فیلم دیگری را اکران کنند. سال 94 نیز «نهنگ عنبر» با بازی رضا عطاران، مهناز افشار و... در صدر فروش قرار گرفت. سال گذشته نیز فیلم «اژدها وارد می‌شود» و فیلم «ایستاده در غبار»توانستند مورد استقبال مخاطبان قرار گیرند.  آنچه در این روند قابل مشاهده است، اهمیت فروش و کنار گذاشتن اقتضائیات ماه رمضان است به گونه‌ای که در عمده این سال‌ها برتری «ژانر رضا عطاران» بر سایر فیلم‌هاست. اگرچه قاعده‌ای نانوشته می‌گوید، فیلم کمدی بی‌توجه به زمان و مکان و محتوا همواره پرفروش می‌شود اما به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران این امر بیش از توجه به اقتضای فرهنگی و معنوی اکران فیلم‌ها به فروش آنها اهمیت می‌دهند. علاوه بر این، اگرچه غلامرضا فرجی در نشست اخیر گفت آخرین سانس اکران سینماها ساعت یک نیمه‌شب است و بعد از آن دیگر اکران نداریم تا صبح که مردم فرصت داشته باشند به فرایض دینی‌شان بپردازند اما رضا سعیدی‌پور مدیر پردیس سینمایی آزادی با اشاره به فروش بالای برخی فیلم‌ها در ماه رمضان گفته بود استقبال مخاطبان از سینما در شب‌های رمضان به گونه‌ای است که در برخی از شب‌ها نمایش فیلم در این پردیس تا ۱۰ دقیقه قبل اذان صبح ادامه داشته است.  طرح «افطار تا سحر» اگرچه ایده بسیار مناسبی برای رونق دادن به سینما در این ایام است اما بی‌توجهی مدیران به اقتضای این ماه و پیامدهای فرهنگی و معنوی ناشی از آن و قرار دادن گیشه و درآمد حاصل از آن به عنوان هدف اصلی این طرح، باعث می‌شود تا «افطار تا سحر» پیامدهای نه‌چندان مثبتی را با خود همراه کند. پیامدهایی که این شائبه را به وجود می‌آورد که علت پدید آمدن این طرح تنها توجیهات مالی دارد و در دوگانه اغوا و ارشاد مردم، این برآوردهای مالی هستند که حرف اصلی را می‌زنند. البته نباید از نقش نهادهای متولی امر دین و تبلیغات اسلامی مانند حوزه هنری که در اعتراض به همین مسائل بارها از این طرح کناره‌گیری کرده‌اند، غافل شد. این نهاد‌ها با رفتار نامناسب خود در قبال فیلم‌هایی مانند ویلایی‌ها و تخصیص سالن‌های متعدد به طنز‌های نه چندان فاخری چون «گشت 2» به این سیاست غلط تداوم خواهند بخشید. خروج از این طرح و تحریم آن در سال‌های ابتدایی و اهمیت فراوان به فیلم‌های «پرفروش» و بی‌توجه به فیلم‌های کم‌نظیری چون ویلایی‌ها، جشن تولد و...  در سال‌های اخیر؛ 2 روی سکه افراط و تفریط هستند که هرکدام دامی خطرناک برای فرهنگ و هنر این کشور محسوب می‌شوند.