عبدالباری عطوان*: به نظر می‌رسد تلاش قطر برای کنار گذاشتن عربستان سعودی و تمرکز بر اختلاف با امارات نتیجه‌بخش نبود و تحویل محمد عبدالله العتیبی، مخالف سعودی و خانواده‌اش که به قطر پناهنده شده بود، نتوانست خشم عربستان را فروبنشاند. نگاهی به رسانه‌های سعودی که منعکس‌کننده مواضع دولت و دستورات آن هستند نشان می‌دهد در حمله به قطر و امیر این کشور و نیز خاندان حاکم چنان شدت عمل در جریان است که در تاریخ کشمکش‌های عربی منطقه خلیج‌فارس بی‌سابقه است. هنگامی که روزنامه مطرح و پرتیراژ الریاض سعودی از احتمال کودتای ششم و سرنگونی امیر کنونی قطر صحبت می‌کند و متن نامه شیخ سعود بن ناصر آل‌ثانی را منتشر می‌کند که در آن از توهین دولت و امیر کشورش به عربستان و امارات عذرخواهی می‌کند این به این معنی است که سران سعودی رسما علیه قطر اعلام جنگ کرده‌اند و در حال طراحی نقشه کودتایی برای سرنگونی امیر قطر هستند. روزنامه الریاض تاریخ کشمکش قدرت در خاندان آل‌ثانی را نبش قبر کرده است که این نشان می‌دهد ما با اختلاف غیرعادی روبه‌رو هستیم که ریشه‌های آن عمیق‌تر از آن است که تصور می‌کنیم و این روزنامه با این کار  وارد مسائل ممنوعه شده است. نکته جالب در این اقدام روزنامه الریاض که بیانگر شدت موضع عمدی آن علیه قطر است، اینکه این موضع‌گیری‌ها در جریان سفر امیر قطر به کویت رخ داد و گویی پیامی به امیر کویت است با این مضمون که مجالی برای وساطت نیست و درها به روی او بسته است. ملک سلمان بن عبد‌العزیز، پادشاه سعودی با سلف خود، ملک عبدالله متفاوت است و قدرت تصمیم‌گیری درباره جنگ علیه دشمنانش او را از شاهان سابق متمایز می‌کند که نمونه آن جنگ یمن با وجود مخالفت بسیاری از اعضای خاندان حاکم بود. قطر اکنون در وضعیت آماده‌باش به‌سر می‌برد و به عمق حمله رسانه‌های سعودی و اماراتی بویژه طرح لابی‌های اماراتی در واشنگتن واقف است و متوجه است که امارات در این راه تلاش دارد از مسؤولان بلندپایه سابق آمریکایی و تعدادی از نویسندگان سرشناس برای نوشتن مقالات و برگزاری کنفرانس‌ها در آمریکا و سایر نقاط علیه قطر استفاده کند. در همین راستا، امارات و لابی‌های آن بیش از 13 مقاله در روزنامه‌های بزرگ آمریکا منتشر کردند که در آن به حمایت مالی و تسلیحاتی قطر از گروه‌های تروریستی اشاره و درخواست شده است نیروهای آمریکایی و تجهیزات نظامی آن از پایگاه العیدید و السیلیه قطر خارج شده و به امارات یا عربستان منتقل شوند. در این میان آنچه اوضاع را بدتر کرد سفر ناگهانی وزیر خارجه قطر به بغداد در همان روزی بود که دونالد ترامپ ریاض را ترک کرد. از سوی دیگر، تاکید قطر بر اصول خود یعنی ادامه حمایت از جنبش اخوان‌المسلمین و تقویت روابط با ایران و اینکه حزب‌الله و جنبش حماس جنبش‌های مقاومت ملی هستند، آتش جنگ را داغ‌تر می‌کند. پایبندی قطر به اصول خود یعنی عدم آمادگی برای امتیازدهی یا پاسخگویی به مواردی که از آن انتظار می‌رود و چه‌بسا استفاده از پایگاه نظامی ترکیه در نزدیکی قطر با حدود 300 نیرو که البته برخی گزارش‌ها تعداد آنان را هزار نفر اعلام کرده است یکی از گزینه‌های قطر باشد به اضافه اینکه دوحه با ترکیه توافق دفاعی مشترک دارد و چه‌بسا قطر در صورتی که آمریکا از پایگاه العیدید خارج شود تهدید کند که آن را به پایگاه روسی تبدیل خواهد کرد. در این میان سفر شیخ محمد بن‌زاید، ولیعهد ابوظبی به ریاض چه‌بسا به هدف بررسی مرحله دوم و چگونگی تعامل با قطر باشد. شیح محمد بن‌زاید که به «مرد خاموش» معروف است و یکی از مهم‌ترین متحدان آمریکا در منطقه و البته قدرتمندترین آنان به شمار می‌آید هیچ دوستی‌ای با سران قطر ندارد و بد نیست یادآور شویم وی یکی از طراحان و مجریان اصلی حمله به قصر امیر قطر و سرنگونی امیر سابق آن در سال 1996 بود. به هر حال صف‌بندی امارات و عربستان علیه قطر وارد مرحله شکستن استخوان شده است و قطر چاره‌ای جز تسلیم ندارد و اگر گزارش‌های مربوط به اینکه حمد بن خلیفه امیر سابق قطر اتاق عملیات مدیریت بحران را رهبری می‌کند، درست باشد، باید گفت احتمال تسلیم شدن منتفی است.
*تحلیلگر برجسته جهان عرب