آتشسوزی برج گرنفل به رخدادی نمادین در مقطعی کلیدی از تاریخ معاصر بریتانیای در حال صغیر شدن تبدیل شد که انگلیسیها را نسبت به دولت ناکارآمد و متفرعنشان به واکنشی خشمگینانه واداشت. روز شنبه در حالی که سرانجام پس از 3 روز آتش در طبقات فوقانی برج 24 طبقه سوخته فقرا در محله اعیاننشین ناتینگهیل لندن به خاموشی میگرایید، خشم ساکنان آن از قصور حکومت در این فاجعه بر سر دولت ترزا می آوار شد؛ دولتی که حتی پیش از حریق گرنفل نیز به ویرانهای به جا مانده از شکست انتخابات پارلمانی هشتم ژوئن، بحران بریگزیت و رویکردهای اقتصادی ضدمردمی محافظهکاران تبدیل شده بود. آتش زیر خاکستر نارضایتی از دولت اعیان که نخستین نشانههای آن در جریان بازدید نخستوزیر از خانوادههای حادثهدیده گرنفل بروز کرده بود، سرانجام دیروز زبانه کشید و صدها معترض خشمگین در اطراف یا داخل نزدیکترین مراکز حکومتی به محل برج سوخته یعنی کاخ خاندان سلطنتی (کنزینگتون)، شورای شهر، دفتر نخستوزیری و ساختمان پارلمان (وست مینستر) تجمع کردند و خواستار برقراری عدالت و برکناری نخستوزیر شدند. این در حالی است که انتشار قطرهچکانی و گاه کذب اخبار درباره حریق روز چهارشنبه پنهانکاری پلیس و دولت درباره آمار واقعی کشتهشدگان و روند پیشرفت عملیات، نارضایتی عمومی را افزایش داده است. حتی در اتفاقی نادر «لیلی آلن» یکی از مشهورترین خوانندههای پاپ انگلیسی در یک برنامه تلویزیونی دولت را به پردهپوشی از ابعاد فاجعه متهم کرد.
سپس روز جمعه دیدار می با ساکنان شهرکی که برج گرنفل در آن واقع شده به اعتراضات و شعارهای تند مردم علیه نخستوزیر از جمله «شرم بر تو» منجر شد و نخستوزیر بریتانیا مجبور شد تحت محافظت شدید نیروهای پلیس، منطقه را به سرعت ترک کند. اما این حرکت به منزله عدم تمایل او برای دیدار با خانوادههای حادثهدیده تعبیر شد. این در حالی است که عدم کنارهگیری او پس از افتضاحهای مکرر که از سوی مردم و سیاستمداران مخالف به قدرتطلبی بیحد و حصرش تعبیر میشود، راس حاکمیت بریتانیا را نیز نگران کرده است.
کار به جایی کشید که ملکه الیزابت مجبور شد با انتشار نامهای مبنی بر همدردی خطاب به حادثهدیدگان خشمگین مسؤولیت را از سر خود باز کند و دولت را در مواجهه با ملتی بسیار غمگین تنها بگذارد. البته انگلیسیها بسیار هم خشمگین هستند. انتشار این نامه به یک طنز تراژیک برای دولت محافظهکار شباهت دارد چرا که ملکه درست زمانی با این همدردی سیاستمدارانه، حزب حاکم را با اکثریت پارلمانی شکنندهشان تنها گذاشت که قبلا قرار بود در چنین مقطع زمانی نامه سالانه خود را در در وست مینستر قرائت کرده و به تشکیل دولت جدید محافظهکاران رسمیت ببخشد. اما در حالی که فاجعه گرنفل حتی مذاکرات فشرده ترزا می با حزب اتحادگرای ایرلندشمالی را برای تشکیل دولت ائتلافی ضعیف نیمهکاره گذاشته، نامه همدردی ملکه میتواند به معنای پیامی برای استعفای می منفور از رهبری حزبش و نخستوزیری باشد.
خشم و تظاهرات در لندن
اما آنچه خانوادههای حادثه دیده را بیش از پیش به خشم آورد واکنشهای متفرعنانه ترزا می در درخواستهای مردمی و پرسشهایی رسانهای بود که از او میخواستند مسؤولیت حریق مرگبار این ساختمان مسکونی و کشته و مفقود شدن بیش از یک ششم ساکنان آن را بپذیرد. می نه تنها با حضور سرد خود در نزدیک برج در حلقهای از محافظان نشان داد فاقد حس همدردی با مردم عادی است بلکه جمعه شب در مصاحبهای با برنامه نیوزنایت شبکه بیبیسی وقاحت را به اوج رساند و با فرافکنیهای مکرر حاضر به پاسخگویی در قبال مسؤولیتهای دولتش در رخ دادن این فاجعه و همچنین ناکارآمدی عملیات اطفا و نجات حریقزدگان نشد. او که پیش از این توسط بخشی از افکار عمومی «نخست وزیر عفریته» خوانده میشد حال چنان منفور واقع شده که حتی روزنامه همیشه حامی او «دیلیمیل» هم مجبور شد صبح شنبه عنوان «سوء کارکرد می» را بر صفحه اول خود نقش زند. سایر روزنامهها نیز ناکارآمدی دولت می را مقصر فاجعه قلمداد کردهاند. طبق برآورد دیلی تلگراف قربانیان بیش از 100 نفر هستند که بسیاری از آنان کسانی بودند که در طبقات فوقانی به دام آتش افتاده بودند یا در خانهشان سوختند یا خود را به پایین پرتاب کردند. همچنین نیروهای امداد تا دیروز همچنان نتوانسته بودند به طبقات فوقانی برج وارد شوند. حال حتی وعده نخستوزیر مبنی بر اختصاص بسته 5 میلیون پوندی به آسیبدیدگان این حادثه نیز دردی از او
دوا نمیکند.
در همین حال با انتشار مداوم گزارشهای هشداردهنده ساکنان گرنفل در ماههای گذشته به مسؤولان شورای شهر و دولت که در آن بروز فاجعه در محل سکونتشان را پیشبینی کرده بودند، یک رسوایی بزرگ در رابطه با مدیریت شهری و وزارت کشور انگلیس در حال شکلگیری است. اینکه یک برج کهنه چهل و چند ساله فاقد هر گونه استانداردها و تمهیدات ایمنی برای مبارزه با آتشسوزی بوده است در حقیقت شکاف بزرگ میان ثروتمندان و فقرا را حتی در یک محله پایتخت بریتانیا عیان میکند.
جرمی کوربین، رهبر حزب کارگر که هفته پیش از سقوط می سخن گفته بود نیز درباره واکنشهای تبعیضآمیز پلیس و حکومت پس از حریق گرنفل افشاگری کرد و گفت طبق پیشبینیهایش خانههای اعیان و اشراف در اطراف محل آتشسوزی تحت حفاظت شدید قرار گرفتهاند. حدود 1400 نفر که بسیاری از آنها از حریقزدگان گرنفل یا خانوادههایشان بودند دیروز در اعتراض به نحوه رسیدگی دولت به این فاجعه وحشتناک به خیابان «وایت هال» لندن به سوی وست مینیستر، ساختمان پارلمان سرازیر شدند. آنها سپس در مقابل خانه شماره 10 داونینگ استریت مقر نخست وزیری شعارهایی بیسابقه علیه حاکمیت انگلیس سر میدادند: «ترزا می باید برود. عدالت باید برای بازماندگان گرنفل برقرار شود. دستان شما خونآلود است.»
کمی آن طرفتر گروهی تقریبا 600 نفره از معترضان از محله اعیاننشین چلسی در شمال مرکزی لندن حرکت کرده و در نزدیکی قصر سلطنتی کنزینگتون که به جز ملکه سایر اعضای درجه اول خاندان سلطنتی ویندسور در آن سکونت دارند، عبور کردند و سپس به ساختمان شورای شهر یورش بردند. البته پلیس مانع از ورود تظاهراتکنندگان به ساختمان اصلی شورای شهر شد. معترضان زمانی خشمگینتر شدند که هیچ یک از اعضای شورای شهر حاضر نشدند برای برطرف کردن نگرانیهای آنها در جمعشان حضور یابند. تظاهرکنندگان دیگری هم در میدان مشهور ترافالگار در قلب پایتخت انگلیس اجتماع کردند.