عبدالباری عطوان: خبر شکست داعش در موصل و الرقه به عنوان مراکز خلافت خودخوانده در عراق و سوریه در حالی منتشر می‌شود که بازپس‌گیری این دو شهر به معنی پایان جنگ علیه داعش نخواهد بود. تسلط نیروهای عراقی بر مسجد النوری واقع در قلب محله قدیم موصل به این معنی است که داعش در آستانه از دست دادن پایتخت خود در عراق است و به از دست دادن  الرقه در سوریه نیز نزدیک می‌شود. «خلافت اسلامی» که ابوبکر البغدادی در سال 2014 از مسجد النوری موصل از تشکیل آن خبر داده و زلزله بزرگی در منطقه خاورمیانه به راه انداخت، اکنون به پایان خود نزدیک می‌شود.
بزرگنمایی قدرت داعش
بسیاری بر این باورند که قدرت نظامی و اقتصادی داعش با بزرگنمایی و مبالغه همراه بود و در این میان آمریکا نیز با بسیج 60 کشور برای ائتلاف مبارزه با داعش در این بزرگنمایی سهم داشت؛ درست شبیه همان کاری که درباره توانمندی ارتش عراق و سلاح کشتار جمعی این کشور انجام و آن را دستاویز حمله به  عراق و اشغال آن قرار داد.
داعش دستاویز آمریکا برای حضور در منطقه
نکته قابل توجه اینکه آمریکا از پنجره همین داعش وارد عراق و سوریه و به طور کلی منطقه خاورمیانه شد و بیش از 5 هزار سرباز را تحت پوشش آموزش نیروهای عراقی عازم این کشور کرد و از این موضوع به عنوان دستاویزی برای تغییر نظام حاکم عراق برای دومین بار و سرنگونی دولت نوری المالکی به اتهام فساد و طایفه‌گرایی استفاده کرد.  به هر حال اکنون در پرتو اخبار مربوط به شکست بزرگ داعش در موصل و الرقه 2 سوال اصلی مطرح است: اول اینکه سرنوشت سرکردگان این گروه و پیش از همه ابوبکر البغدادی چه می‌شود؟ دوم گزینه‌های این گروه و آینده آن چه خواهد بود؟ در پاسخ به سوال اول باید گفت جز ابوبکر البغدادی، ابومحمد العدنانی که وزیر اطلاع‌رسانی داعش بود و ابوعمر چچنی، وزیر جنگ این گروه هیچ یک از سرکردگان آن در طول 3 سال گذشته نه در صفحات تلویزیون یا رسانه‌های وابسته به داعش ظاهر نشدند یا در نوارهایی که این گروه تروریستی پخش می‌کرد، نامی از آنان دیده نشد از همین رو در صورت به هلاکت رسیدن آنان در نبردهای کنونی شناسایی هویت آنان دشوار است، البته جز ابوبکر البغدادی که بارها خبر کشته یا زخمی شدن آن منتشر شد. علاوه بر این محل حضور این سرکردگان همچنان محرمانه باقی مانده و بعید نیست بیشتر آنان به خارج از عراق و سوریه رفته باشند، بدون اینکه کسی آنان را بشناسد.
3 گزینه احتمالی درباره آینده داعش
درباره گزینه‌های این گروه در صورت ریشه‌کن شدن در موصل و الرقه می‌توان به 3 گزینه اشاره کرد؛ اول: این گروه خود را منحل کرده و به شکست و فروپاشی اعتراف کند که این گزینه بعید به نظر می‌رسد. دوم: اعضای داعش و سرکردگان آن به فعالیت‌های زیرزمینی و محرمانه در عراق و سوریه متوسل شوند و به طور خاص بر عملیات تروریستی متمرکر شوند؛ احتمال این گزینه قوی‌تر و خطر آن بیشتر است. سوم: بیشتر اعضای این گروه و سرکردگان میدانی آن به سمت مناطقی که در 3 سال گذشته با آن بیعت کرده‌اند، عقب‌نشینی کنند از جمله سینا در مصر، خراسان در افغانستان، یمن و ساحل آفریقا (بوکوحرام) و نیز مغرب اسلامی، سرت در لیبی و مناطق دیگر.  اکنون نشانه‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد سرکردگان داعش متوجه شده‌اند در پرتو محاصره شدیدی که در آن قرار گرفته‌اند و خشکاندن منابع مالی‌شان (بیش از 80 درصد از درآمد کلی خود و نزدیک به 100 درصد از عواید نفتی و گازی خود) در جنگ برای حفظ شهرهای تحت اشغال خود شکست خواهند خورد.  با این حال باید گفت شکست داعش در موصل و الرقه به معنی پایان آن نیست بلکه شاید به معنی آغاز مرحله جدید و خطرناک‌تر آن باشد زیرا این گروه بذر عقاید افراطی خود را با قدرت و در فاصله زمانی کوتاه منتشر کرد. با این تفاسیر باید گفت جنگ علیه این گروه با سقوط موصل یا الرقه پایان نمی‌یابد بلکه چه بسا به شکل دیگری آغاز شود.