بحران میان کشورهای عرب و برخی اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس با دوحه پنجم ژوئن آغاز شد و عربستان، مصر، بحرین و امارات روابط‌شان را با قطر قطع و این کشور را به حمایت از تروریسم متهم کردند. این کشورها با فشار بین‌المللی 22 ژوئن لیستی شامل 13 خواسته خود را از طریق کویت به قطر دادند و مهلت 10 روزه‌ای را برای برآوردن این خواسته‌ها تعیین کردند. از جمله این شروط بستن شبکه الجزیره و قطع روابط با ایران و اخوان‌المسلمین است. قطر این خواسته‌ها را غیرواقع‌بینانه و غیرمنطقی دانسته است. امشب مهلت داده شده به قطر به پایان می‌رسد و 3 سناریو برای این بحران قابل تصور است.
سناریوهای حل بحران قطر
به‌رغم اینکه جهان منتظر بود لیست خواسته‌های این کشورها گامی در جهت حل بحران باشد اما اعلام این لیست به چند دلیل بحران را وارد مرحله پیچیده‌تری کرد که از جمله ماهیت خواسته‌هاست که تحلیلگران آن را نقض حاکمیت قطر می‌دانند. به نظر می‌رسد این 4 کشور می‌خواستند توپ را به زمین قطر بیندازند تا دوحه را در صورت مخالفت با خواسته‌های‌شان مسؤول ادامه بحران بدانند. قطر این را از همان اول اعلام کرد و محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی، وزیر خارجه قطر پنجشنبه‌شب گذشته گفت که 13 خواسته کشورهای محاصره‌کننده برای این ارائه شده که قطر با آن مخالفت کند. وزارت خارجه قطر با این حال اعلام کرده بود که این خواسته‌ها را بررسی می‌کند. در مقابل در گام جدیدی که به نظر می‌رسد راه را به روی تلاش برای حل بحران از طریق مذاکره برای کاهش سقف خواسته‌ها بسته است، عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان اعلام کرد که هیچ‌گونه مذاکره‌ای با قطر درباره این لیست صورت نمی‌گیرد و قطر باید این خواسته‌ها را به طور کامل اجرا کند. بعد از این اظهارات نیز وزیر خارجه قطر گفته بود اظهارات کشورهای محاصره‌کننده صرفا ادعاهای بدون سند و مدرک است. با این اوصاف به نظر می‌رسد اوضاع به سمت تشدید محاصره قطر پیش برود و این محتمل‌ترین گزینه برای بحران باشد. دومین سناریوی احتمالی اقدام نظامی است، به‌رغم اینکه این سناریو به دلیل لزوم دستیابی به چراغ سبز آمریکا بعید است اما باز به عنوان یک سناریو مطرح است. دست‌کم کشورهای محاصره‌کننده می‌توانند از این سناریو به عنوان یک اهرم فشار روانی استفاده کنند. مجله الاهرام عربی پنجشنبه اعلام کرد کشورهای تحریم‌کننده قطر در صورت مخالفت دوحه ظرف 72 ساعت تصمیم دارند پایگاه نظامی مشترکی را در بحرین احداث کنند و نوشت این اقدام نخستین حضور نظامی ثابت مصر در منطقه خواهد بود. تحقق این سناریو در سایه عدم رضایت آمریکا بعید است بویژه اینکه وزیر خارجه قطر که به آمریکا رفته بود اخیرا گفته با واشنگتن برای حل مسالمت‌آمیز بحران توافق کرده است. سناریوی سوم رسیدن به توافق برای حل بحران است؛ این گزینه نیز در کوتاه‌مدت بعید است مگر اینکه اتفاق غیرمنتظره‌ای در مواضع یکی از طرف‌های بحران رخ بدهد. اما در سایه ثبات مواضع کنونی که به نظر می‌رسد تغییرپذیر هم نیست، حل بحران از طریق مذاکره به این زودی‌ها محتمل نیست.
ابزارهای قدرت دوحه
قطر نیز برای مقابله با بحران بر یک مسیر ثابت تاکید می‌کند و آن مذاکره است که یک گزینه استراتژیک برای حل بحران است. البته همزمان با این اصل اعلام شده، دوحه در بیش از یک مسیر پیش می‌رود.
- در مسیر دیپلماتیک از طریق تحرکات و سفرها و اظهارات وزیر خارجه‌اش برای شرح مواضع کشورش و ایجاد وجهه بین‌المللی برای قطر.
- در مسیر حقوقی با اقدامات کمیته ملی حقوق بشر قطر و برگزاری کنفرانس‌هایی که بر مغایرت محاصره یک کشور با اصول حقوق بشر تاکید می‌کند.
- در سطح اقتصادی قطر در تأمین نیازهای غذایی شهروندان خود فعال بوده و دنبال جایگزین‌هایی در درازمدت برای برآوردن این خواسته‌ها بوده است.
- در سطح رسانه‌ای شبکه خبری الجزیره بسیار فعال است و تأثیر زیادی در توضیح رسمی موضع قطر و پاسخ به شایعاتی که این کشور را هدف قرار داده، دارد.
- در سطح ملی نیز حمایت واضحی از سوی مردم قطر در دفاع از عملکرد رهبران و دولت صورت گرفته است. در همین راستا، وزیر خارجه قطر، جمعه در دیدار با نمایندگان کشورهای عضو غیردائم شورای امنیت جز مصر، آنها را در جریان موضع و دیدگاه کشورش درباره بحران دیپلماتیک میان دوحه و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس گذاشت.
صبر سعودی لبریز شده
یک روز مانده به پایان ضرب‌الاجل محاصره‌کنندگان به قطر، وزارت خارجه عربستان با اشاره به اینکه محاصره اعمال شده بر قطر برای انتقال این پیام به آن است که کاسه صبرش دیگر لبریز شده، تاکید کرد، مخالف «حمایت قطر از تروریسم و افراط‌گرایی» است. این وزارتخانه در بیانیه‌ای که در یک فایل ویدئویی پس از توئیتش آورد، تاکید کرد، قطر به تعهدات خود پایبند نیست و تمام تلاش‌ها در ارتباط با دوحه شکست خورد و این کشور به خواسته‌های تکراری که آخرین آنها در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ بود، پایبند نماند. وزارت خارجه عربستان در ادامه تاکید کرد، تصمیم برای قطع روابط با قطر در راستای اصلاح وضعیت موجود و خشکاندن منابع مالی تروریسم و افراط‌گرایی اتخاذ شد. در همین حال خالد العطیه، وزیر دفاع قطر محاصره به وجود آمده توسط چند کشور عربی علیه کشورش را یک «اعلان جنگ» توصیف کرد. خالد بن حمد العطیه همچنین جمعه در دیدار با همتای ترکیه‌ای خود در آنکارا گفت: بحران اخیر بین کشورهای عرب در منطقه خلیج‌فارس باید خیلی زود از طریق گفت‌و‌گوهای جدی و بر اساس احترام به حاکمیت قطر حل و فصل شود.