در جوامع ایدئولوژیک همواره موضوعات مختلف را اندیشمندان آن جامعه تعریف و برای آن حدود و ثغور تعریف میکنند. یکی از این موضوعات که در اوایل انقلاب بسیار به آن پرداخته و محل بحث بود، حوزه «هنر و الزامات آن در جامعه اسلامی» بود. یکی از اندیشمندانی که در سالهای قبل و بعد از انقلاب نقش بسیاری در تبیین و روشنگری اهداف و آرمانهای انقلاب اسلامی داشت، شهید «آیتالله سیدمحمد بهشتی» بود. ایشان در آن سالها، هر بهانهای را مغتنم میشمرد تا از طریق آن بتواند بر شبهاتی که حول انقلاب بود، پاسخ دهد. از موضوعات مهم و جنجالی آن سالها، بحث هنر و دیدگاه اسلام درباره آن بود. هنری که مخالفان انقلاب اسلامی مدعی آن بودند که اسلام با هنر و هنرمند مخالف است و هنر در جامعه اسلامی جایگاهی ندارد. به گزارش رسانه انقلاب، متن زیر بخشی از سخنرانی آیتالله بهشتی درباره هنر است که در اوائل سال ۱۳۵۹ ایراد کردهاند. هنر در اسلام کرامت و ارزش دارد ولی به شرط اینکه هنر در مسائل سکسی خلاصه نشود. خیلی فرق است بین هنری که نیازهای ارزنده عاطفی و نیازهای ذوقی و معنوی انسان را نوازش و تغذیه میکند و بین هنری که انسان را به سمت لهو و لعب و فساد جنسی یا فساد طاغوتی سوق میدهد. هنرها، درست، سه گونهاند:
۱- هنر سکسی؛ بخش عظیم هنر در دنیا از دیرزمان تا به حال هنر سکسی است.
۲- هنر طاغوتی و هنر خودبالندگان؛ هنر و موسیقی و آهنگ و شعر و قصیدهای که هر قدر بیشتر خوانده میشود و بیشتر نواخته میشود، باد بیشتر به غبغب طاغوت میافتد. این هم یک بخش از هنر است، هنر ثناگویی و ستایشگری و غرورآفرینی برای جباران و گردنکشان تاریخ.
۳- هنر انسانی؛ هنر انسانیت آن هنری است که تمام انواع و اقسامش در اسلام نه تنها جایز و مباح است که خوب و مطلوب است. مگر نه ما همین الان از کسانی که سرودهای انقلاب اسلامی میسرایند و آهنگهای سالم متناسب با آن میسازند و مینوازند قدردانی میکنیم؟ البته اینجا یک تذکر بدهم که در این 14، 15 ماه که از پیروزی انقلاب میگذرد، دو جور سرود انقلاب ساخته میشود، یک جور سرود انقلاب با آهنگ انقلاب. این آن است که از نظر ما خوب است و مطلوب است و در خور تقدیر و تشویق، ولی یک جور سرود انقلاب با آهنگ ترانههای عشقی است، فقط کلمات و شعرها عوض شده، این به درد نمیخورد. این همان است که حرام است. این همان است که در روایات ما دارد که اگر قرآن را هم با آهنگ غنا بخوانید حرام است، بلکه حرام اندر حرام است. تقاضای من این است که هنرمندان راستین انقلابی شعر بسرایند و آهنگ بسازند آهنگ، آهنگی که شور انقلابی را در انسان بالا ببرد، باور کنید الان عدهای از این سرودهای انقلابی که میخوانند آدم را شل و ول میکند، به جای اینکه در آدم شور انقلابی به وجود بیاورد، چرا؟ چون آهنگ، آهنگ عشقی و سکسی است، توی آن خواستند شعر انقلابی جا بدهند. برای آدمهای هنرشناس از همان اول معلوم است که عوضی است. باید میان محتوای انقلابی سرودها و آهنگی که برای آن میسازند، سنخیت کامل باشد و انتظار دارم به خصوص دستگاه عظیم صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در این باره دقت کند و این نوع سرودها را حذف کند و زمینه را باز بگذارد برای سرودسازان، سرودسرایان و آهنگسازان خلاق علاقهمند به انقلاب اسلامی و بداند که به آنها نیاز فراوانی است تا سرودها و آهنگهای واقعا انقلابی بسازند. هنر، هنر تعالیبخش، هنری که کمک بکند به انسان که از زبالهدان زندگی منحصر در مصرف اوج بگیرد، بالا بیاید، معراج انسانیت را با سرعت بیشتر درنوردد، این هنر، هنر اسلامی است. این هنر، هنری است که مورد تشویق و تقدیر اسلام است. الان که مساله انقلاب فرهنگی در جامعه ما بحق مطرح است، البته حال فقط مطرح نیست از پیش مطرح بود ولی روی آن تأکید شایستهای میشود، باید در این انقلاب فرهنگی جای والایی به انقلاب هنری داده بشود تا معلوم بشود اسلام هنرپرور و هنردوست و هنرخواه است، نه ضد هنر، فقط باید معین کرد کدام هنر؟
ما حرفهایمان راست و پوستکنده است، تعارف با کسی نداریم. در انقلاب صداقت و صراحت هست. با هنر سکسی، پوستکنده میگویم مخالفیم. با هنر شاهنشاهی و طاغوتی پوستکنده میگویم مخالفیم، هنر تعالیبخش انسانی و انسانیتساز را صادقانه تقدیر میکنیم و تشویق میکنیم. پس این را که میبینید وقتی اسلام میخواهد به نیاز هنری انسان بنگرد کاملاً متوجه است که هنر نردبان عروج و تکامل باشد، نه وسیله سقوط و تباهی. هنری باشد که انسان را، انسانتر کند، نه انسان را به حیوانیت و سبعیت یا حیوانیت شهوت، یا حیوانیت طاغوتی و جباریت و سَبُعیّت بکشاند.