گروه فرهنگ و هنر: ادبیات کودک اگرچه در مقام تأثیر عمیق بر فرهنگ جامعه، جزو مهم‌ترین عناصر ادبی به حساب می‌آید، اما همواره از دید عمده اهالی فرهنگ و هنر دور بوده است. سابقه ادبیات بومی و سالم کودک در پیش از انقلاب، بسیار محدود بوده است. مهدی آذریزدی از جمله نویسندگانی است که پیش از انقلاب با «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» توانست در انبوه محصولات پرزرق و برق فرنگی، اثری ماندگار و درخشان در این حوزه خلق کند به‌گونه‌ای که رهبر انقلاب بخشی از تربیت فرزندان خود را مدیون آذریزدی می‌دانند. درگذشت او باعث شد تا روز ادبیات ملی کودک و نوجوان در تقویم‌ها ثبت شود. روزی که شاید تکرارش در تقویم‌ها بتواند اهمیت این‌گونه از ادبیات را بر مدیران و اهالی فرهنگ و هنر یادآوری کند. به گزارش «وطن امروز»، به همین مناسبت، میزگرد «بررسی جایگاه ادبیات کودک و نوجوان پس از پیروزی انقلاب اسلامی» با حضور سیدعلی کاشفی‌خوانساری، منوچهر اکبرلو، بابک نیک‌طلب و حمید حسین‌زاده در خبرگزاری تسنیم برگزار شد.
انقلاب، خودباوری را در نویسندگان ایجاد کرد
در این نشست، سیدعلی کاشفی، نویسنده ادبیات کودک با اشاره به گذشت 40 سال از انقلاب اسلامی گفت: ما باید شکرگزار انقلاب اسلامی باشیم که پس از پیروزی جهش خوبی در حوزه ادبیات کودک کردیم اما کافی نیست و باید در این حوزه قدم‌های محکم‌تری برداریم. وی ادامه داد: وضعیت ادبیات کودک ما نسبت به کشورهای همسایه و کشورهای منطقه قابل قیاس نیست و این جزو برکات انقلاب است. کاشفی گفت: یک نگاه تحریف تاریخ در دوره پهلوی وجود داشت که هر پیشرفتی اگر صورت گرفته است در این دوره بوده نه در دوره‌های قبل. کاشفی ادامه داد: مهم‌ترین تحولی که انقلاب اسلامی در ادبیات کودک ایجاد کرد این بود که خودباوری را در نسل جوان پدید آورد. یعنی کسانی که طبق روال جامعه قرار نبود نویسنده شوند دست به قلم شدند. شعار ما می‌توانیم بنویسیم یا ما باید بنویسیم، شعار حرکت این نسل بود. کاشفی افزود: امروز شرایط نشر کتاب کودک پا گرفته است و ناشران خصوصی وارد این حوزه شده‌اند و به نظرم دیگر حوزه هنری نباید وارد تولید کتاب‌های عام شود بلکه باید وارد حوزه مستندنگاری تاریخ نهادهای انقلابی و تاریخ شفاهی شود.
تبلیغ آثار، راه آشنایی خانواده‌ها با محصولات ارزشی حوزه کودک
در ادامه حمید حسین‌زاده، معاون فرهنگی - هنری حوزه هنری انقلاب اسلامی گفت: حوزه هنری کودک و نوجوان به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های حوزه هنری، ادبیات انقلاب و دفاع‌مقدس را در خود جای داده است. وی با بیان اینکه در حال حاضر بالغ بر 17 میلیون دانش‌آموز داریم، گفت: باید برای خیل عظیم دانش‌آموزان برنامه‌ریزی ویژه‌ای داشته باشیم. حسین‌زاده تاکید کرد: گاهی نویسندگان این حوزه با انتقادات و بازخوردهای تخصصی از جانب کودکان و نوجوانان مواجه می‌شوند که برای آنها بسیار تعجب‌برانگیز است. وی افزود: محصولات ارزشی حوزه ادبیات کودک و نوجوان باید در معرض تبلیغ قرار گیرد تا کودکان و نوجوانان و همچنین خانواده‌ها با این آثار آشنا شوند.
با نقد ادبیات کودک، رشد آن بیشتر می‌شود
بابک نیک‌طلب، شاعر کودک در ادامه این نشست با اشاره به پیشرفت این حوزه پس از انقلاب گفت: بسیاری از ادیبان و شاعران به حوزه کودک و نوجوان توجه بیشتری کردند که از جمله آنها مرحوم مهدی آذریزدی بود. وی ادامه داد: در این مدت کارهای خوب و چشمگیری صورت گرفته که اینها از برکات انقلاب اسلامی است ولی هنوز راه زیادی داریم تا به نقطه مطلوب برسیم. هنوز شاعران نتوانسته‌اند با مخاطبان به‌خوبی ارتباط برقرار کنند. نیک‌طلب افزود: هرچند ادبیات کودک در دوره نوپایی قرار دارد ولی می‌توان با استفاده از جلسات نقد و تحلیل سریع‌تر به موفقیت دست پیدا کرد. فضای نقد باید در این حوزه رشد کند تا آثار خوب به فراموشی سپرده نشود.
رژیم پهلوی فهمیده بود بقایش در تربیت کودکان به شیوه خود است
در ادامه سیدصادق رضایی، رئیس حوزه هنری کودک و نوجوان گفت: نامگذاری روز ادبیات کودک و نوجوان از جمله افتخارات ما پس از پیروزی انقلاب است چون ما غیر از روزهای بین‌المللی ادبیات کودک و نوجوان که قبل از انقلاب داشتیم چنین روزی در تقویم خودمان نداشتیم؛ در ابتدا ما در تمام زمینه‌های ادبیات کودک و نوجوان ورود جدی داشتیم و سپس این روز را نامگذاری کردیم که از دستاوردهای انقلاب اسلامی است. وی افزود: جا دارد از مهدی آذریزدی یاد کنیم که مقام معظم رهبری با توجه به نگاه ویژه‌ای که به این مقوله دارند در سفر یزد فرمودند: «ایشان (آذریزدی) در یک برهه از زمان خلأ زنجیره فرهنگی کشور را پر کردند. این یک فرصت بسیار بزرگ بود و اطمینان دارم که خداوند اجر شما را خواهد داد.» رضایی بیان کرد: در میان نویسندگان و شاعران قبل از انقلاب کسانی بودند که آثارشان را برای چاپ می‌بردند اما به اثرشان مجوز انتشار داده نمی‌شد اما همان اشخاص در حال حاضر از بهترین نویسندگان عرصه ادبیات کودک و نوجوان هستند که در حقیقت بر سر سفره انقلاب نشسته‌اند؛ ادبیات کودک و نوجوان به هیچ وجه سیاسی نیست اما چه شد در زمان طاغوت 2 کتاب کودک و نوجوان را سیاسی معرفی کردند؟ در جواب باید گفت یا رژیم این چهره را به خودش گرفت یا کتاب اصلا سیاسی نبوده. مثلا پس از مرگ صاحب اثر، نزدیکانش آن را به عنوان اثر سیاسی معرفی کردند. رئیس حوزه هنری کودک و نوجوان ادامه داد: تفاوت ادبیات کودک و نوجوان با ادبیات بزرگسالان تنها در نوع مخاطبان آن دو است و این دو نوع ادبیات در نوع قالب‌ها هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند؛ فرق اصلی در این است که نویسنده بزرگسال رهاست و هر چه بخواهد را می‌نویسد اما نویسنده کودک و نوجوان باید متخصص و متعهد باشد چون کودکان هر چه را که بخوانند باور می‌کنند و با آن جهت می‌گیرند و هدایت می‌شوند؛ نویسنده کودک و نوجوان باید به فرم، محتوا، قالب، والدین، نظام تعلیم و تربیت و باورهایی که آن جامعه همه هستی خود را به خاطر آن داده متعهد باشد. رضایی تصریح کرد: ادبیات کودک و نوجوان پس از پیروزی انقلاب اسلامی به شکل تخصصی دنبال شد و در حال حاضر در تمام گونه‌های ادبی چه در متن و محتوا و چه در فرم و قالب به زبان بین‌المللی رسیده است و محتوای بسیار طاهر و پاکی دارد و به همین خاطر نیاز کشورهای خارجی روز به روز به ادبیات کودک و نوجوان کشور ما بیشتر می‌شود که این از برکات انقلاب اسلامی است. وی اضافه کرد: در زمان پهلوی و قاجار ادبیات کودک و نوجوان بیشتر تعلیمی بوده و آنقدر فقر و کمبود هنرمند داشتیم که کتاب‌های خارجی را عیناً کپی و با تصویرگری بومی عرضه می‌کردند؛ نظام شاهنشاهی فهمیده بود که برای بقای خود، باید مفاهیم تعلیم و تربیتی خودش را به کودکان بفهماند. رضایی تاکید کرد: متاسفانه اکنون هم تعدادی از کتاب‌های پرفروش کپی کتاب‌های خارجی است که برای فرهنگ کودکان مناسب نیست و وزارت ارشاد باید رسیدگی کند. حتی دیده شده کتاب‌هایی چاپ می‌شود که بین تصاویر و متن کتاب هیچگونه ارتباطی وجود ندارد یعنی تعدادی تصاویر تخیلی و انتزاعی را برای کتاب در نظر می‌گیرند و بعد هم می‌گویند که این سبک خاص آن تصویرگر است. وی خاطرنشان کرد: در کشورهای خارجی نویسندگان کتب برتر در زمینه کودکان و نوجوانان را تشویق و حمایت می‌کنند اما در ایران خبری از این اقدامات نیست. رئیس بخش کودک و نوجوان حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی گفت: متاسفانه در حال حاضر برخی ناشران فقط ترجمه کتب خارجی در ژانر وحشت را منتشر می‌کنند البته صرف انتشار کتب ژانر وحشت بد نیست اما خودمان باید ژانر وحشت داشته باشیم و این درست نیست که یک ناشر تنها کتب ژانر وحشت را ترجمه و منتشر کند که این پدیده باعث می‌شود آسیب جدی به روح و روان کودکان و نوجوانان وارد شود؛ در حال حاضر متاسفانه فاقد کتاب‌های هیجانی و تخیلی قوی هستیم که البته توانایی تولید چنین آثاری را هم داریم. وی بیان کرد: در نمای کلی 2 اشکال در این زمینه وجود دارد؛ اول اینکه نویسندگان حوزه ادبیات کودک و نوجوان ما دارای دانش کافی نیستند و دوم اینکه منتقدان ادبی کسر شأن‌شان می‌آید که کتب کودکان و نوجوانان را نقد کنند که ما وظیفه داریم این دو مشکل را برطرف کنیم. رضایی اذعان کرد: توزیع و تبلیغ کتاب بخش بسیار مهمی است که اگر مغفول بماند هر چقدر هم که کتاب دارای محتوای خوب باشد مورد استفاده مخاطبان قرار نمی‌گیرد.