عبدالباری عطوان: جشن‌های رسمی با بازپس‌گیری موصل از داعش آغاز شده است؛ آن هم پس از آنکه مواضع دفاعی داعش برابر حمله شدید ارتش عراق که بیش از 9 ماه طول کشید و شاهد درگیری‌های خونین و ویرانی گسترده بیشتر آثار تاریخی شهر شد، از هم پاشید. قرار است این جشن‌ها به مدت بیش از یک هفته ادامه یابد. عمر داعش در عراق بسیار اندک بود و از زمان اعلام رسمی آن از روی منبر مسجد بزرگ النوری، 3 سال بیشتر دوام نیاورد و حتی این مسجد تاریخی تبدیل به ویرانه شد و مناره آن سرخم فرود آورد تا ویرانه‌اش را در آغوش بگیرد و پایان یک مرحله و آغاز مرحله دیگری را اعلام کند. جنگ علیه داعش رسما در موصل به پایان رسید لیکن جنگ‌های دیگری چه‌بسا خشن‌تر و طولانی‌تر به لحاظ زمانی در خود موصل آغاز شود، زیرا خلأ سیاسی در حال نمایان شدن است و دولت نیز هنوز نتوانسته خدمات بهتری ارائه کند و تکلیف بازسازی شهر نیز مشخص نشده است و اینها نگرانی‌هایی را به‌وجود می‌آورد. شدت ترس از غول داعش کاهش یافته اما درجه ترس برای آینده عراق بسیار بالاست و می‌توان این ترس‌های بجا را در این نقاط خلاصه کرد: اول- ستونی‌که ائتلاف آمریکایی را قوی‌تر می‌کرد و نیروهای منطقه‌ای و عراقی را نیز گرد هم می‌‌آورد یعنی نبرد با داعش و ریشه‌کن کردن آن در حال سست شدن است و گره‌های وحدت و منافع مشترک از هم پاشید؛ حالا سرنوشت این ائتلاف چه می‌شود و آیا شاهد درگیری‌هایی از نوع دیگر خواهیم بود؟ دوم- مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق زمان همه‌پرسی برای استقلال این منطقه را سپتامبر آینده اعلام کرد و می‌خواهد کرکوک نفتخیز، پایتخت اقتصادی کشور جدیدش شود؛ حالا آیا نخستین گلوله را برای تجزیه عراق و تقسیم آن براساس مذهب و نژاد شلیک می‌کند؟ آیا شاهد جنگی خونین‌تر میان عرب‌ها و کردها خواهیم بود؟ سوم- بی‌تردید یک طرف قوی در عراق بر یک ساختار اجتماعی و سیاسی دیگر پیروز شد؛ حالا آیا طرف پیروز از خاستگاه گرایش انتقامجویانه رفتار می‌کند یا از اشتباه‌های آمریکایی‌ها پس از «آزادی» عراق درس می‌گیرد و «به حاشیه راندن» را با تحرک جدی به سمت همزیستی، گفت‌و‌گو، برابری، عدالت اجتماعی و تقویت هویت ملی عراق فراگیر و متحد جایگزین می‌کند؟ چهارم- بر اساس ارزیابی‌های محافظه‌کارانه، بازسازی موصل به تنهایی نیازمند میلیاردها دلار و بازسازی همه عراق نیازمند 60 میلیارد دلار  است و خزانه عراق به طور کامل خالی است؛ حالا این پول‌ها از کجا می‌آید و کسانی که قرار است کمک کنند به دنبال چه امتیازها و شروطی هستند؟ پنجم- سرنوشت نیروهای خارجی در اراضی عراق چه می‌شود؟ در این کشور 6 هزار نیروی آمریکایی و 2 هزار نیروی ترک در پادگان نظامی بعشیقه حضور دارند و این نیروها به بهانه  آزادی موصل از داعش به این کشور آمدند و اکنون پس از آزادی آن آیا از عراق بیرون می‌روند؟ یا آنکه سنگربندی کرده و برای دفاع از کشور کردستان که به عنوان پاداش مشارکت کردها در جنگ آزادی از داعش داده می‌شود یا برای رویارویی با طمع ترکیه به موصل یا برای تقویت نظام سنی جدید پیشنهادی با هم وارد جنگ‌ می‌شوند؟ داعش با خروجش از موصل و بعدها الرقه، ریشه‌کن نمی‌شود و قدرت و ضعف آن بر چگونگی تعامل دولت عراق و حامیانش از 5 نقطه فوق‌الذکر تکیه دارد و ما بر این باوریم داعش 3 گزینه اصلی در مرحله آینده دارد: اول- اینکه داعش خودش را منحل کند و شکست را بپذیرد که این گزینه به نظر ما غیرممکن است. دوم- داعش به کار مخفیانه و گسترش «تروریست» روی بیاورد و از همه قدرت‌هایی که خلافتش را سرنگون کردند، انتقام بگیرد و ما بر این باوریم این گزینه یعنی کار زیر زمینی احتمالش بیشتر است و چه بسا اروپا و آمریکا و همپیمانان عربش اهدافی خواهند بود که در رأس اولویت‌های داعش در آینده نزدیک باشند. سوم- عناصر باقیمانده داعش به «ایالت‌ها» یا شاخه‌های داعش در مناطق ناآرام و ضعیف یا کشورهای شکست‌خورده‌ای مانند یمن، افغانستان، لیبی، مصر و ساحل غربی آفریقا سومالی منتقل شوند و تلاش کنند از این ایالت‌ها به عنوان مقرهای جدید خود استفاده کنند که نشانه‌هایی را در این زمینه در افغانستان، یمن، جنوب فیلیپین و جنوب تایلند علاوه بر حملات در اروپا دیدیم.