عبدالباری عطوان*: در شرایطی که ماموریت وزیر خارجه آمریکا در حل و فصل بحران عربی در سفر به عربستان، کویت و قطر شکست خورده توصیف شده، سوال مهم این است که دلایل این ناکامی چیست؟
اول: تصمیم 4 کشور عربستان، امارات، بحرین و مصر برای ناکام گذاشتن هرگونه میانجیگری که خواسته‌ها و شروط سیزده‌گانه  آنان برای قطر را به طور کامل محقق نسازد و موجب بالا بردن پرچم سفید از سوی دوحه نشود.
دوم: اتهام این 4 کشور علیه تیلرسون به جانبداری از قطر در بحران موجود و مخالفت با تحریم دوحه به این دلیل که به عملیات نظامی آمریکا علیه داعش آسیب می‌رساند.
سوم: امضای یادداشت تفاهم آمریکا و قطر برای مبارزه با منابع مالی تروریسم در جریان سفر تیلرسون به قطر.
اما دشمنان قطر با این توافق مخالفت کرده و آن را کافی ندانستند و در این میان تعریف و تمجید تیلرسون از قطر به عنوان اولین طرفی که به درخواست آمریکا پاسخ داده و حمایت مالی از تروریسم را متوقف کرد، به مثابه نمک پاشیدن بر زخم این 4 کشور است و موجب تشدید خشم و عصبانیت آنان شد.
وزیر خارجه آمریکا منطقه خلیج‌فارس را بخوبی می‌شناسد و هنگامی که رئیس شرکت بزرگ اکسون موبیل بود، با سران عرب منطقه تعامل داشت اما قطر را بدون هیچ اظهارنظری ترک کرد، یعنی چیزی که بیانگر تحقق دستاوردی در این ماموریتش باشد برای عرضه ندارد و طرف‌های تنش بر مواضع خود تاکید داشته و حاضر به هیچ گونه امتیازدهی نیستند.
تیلرسون در این سفر 4 روزه با پادشاه و ولیعهد سعودی و امیر کویت ملاقات داشته و 2 بار نیز با تمیم بن حمد آل‌ثانی امیر قطر دیدار کرد، به این معنی که حامل درخواست‌هایی از قطر برای فرار از شروط سیزده‌گانه مورد نظر محور سعودی بود  حال آنکه این درخواست‌ها نیز با پاسخ منفی قطر رو به رو شد زیرا از نظر دوحه به معنی نقض حاکمیت قطر و تحت قیومت قرار دادن آن است. با این توضیحات اگر بگوییم دشمنان قطر از سفر تیلرسون انتظار موفقیت نداشتند، مبالغه نکرده‌ایم زیرا او را به جانبداری متهم کردند و بلافاصله پس از آغاز سفرش متن اسناد توافق با شیخ تمیم در حضور پادشاه متوفی سعودی را عرضه کردند با این هدف که اعلام کنند قطر امضا می‌کند اما به آن پایبند نمی‌ماند.
در این میان شیخ عبدالله بن زیاد وزیرخارجه امارات با تحریم نشست تیلرسون با وزیران خارجه کشورهای تحریم‌کننده در یک کنفرانس مطبوعاتی در ابوظبی قطر را به کاری فراتر از امضای توافق و خودداری از اجرای آن دعوت کرد و به هیچ وجه حرفی از شورای همکاری خلیج‌فارس به میان نیاورد.
رویارویی احتمالی نظامی و تشدید تحریم‌های اقتصادی
چه بسا دست خالی بازگشتن تیلرسون از این سفر به معنی پایان میانجیگری آمریکا و کویت و نیز پایان آرامش 4 روزه‌ای باشد که در جریان سفر او حاکم بود و به این ترتیب باید گفت منطقه خلیج‌فارس اکنون در برابر مرحله جدیدی از شدت تنش قرار دارد که چه بسا سرفصل آن آغاز اجرایی کردن تحریم‌های اقتصادی علیه قطر باشد.
در این میان ورود گروه پنجم از نیروهای ترک به قطر نیز موضوع مهمی است و بیانگر آمادگی برای رویارویی با هر احتمالی بویژه نظامی است.
نکته قابل توجه اینکه انورقرقاش که اکنون ماموریت بیان کردن مواضع محور چهارگانه جدید را برعهداه دارد، از وظیفه خود به عنوان وزیر مشاور در امور خارجه در امارات فراتر رفته و در یکی از اظهارات توئیتری خود گفت: راه‌حل موقتی کافی نیست (اشاره به امضای توافق بین قطر و آمریکا) و باید از فرصت نادر کنونی برای تغییر طرح ویرانگر قطر در منطقه که از سال 1995 و کودتای سفید شیخ حمد بن خلیفه علیه پدرش تاکنون ادامه داشته است، استفاده کرد. تهدید خطرناکی که اگر اجرا شود، موجب شعله‌ور شدن آتش جنگ در منطقه می‌شود. تمام چیزی که می‌توان گفت اینکه منطقه به سمت تنش هر چه بیشتر پیش می‌رود و هرچه زمان بحران طولانی‌تر شود، پیچیدگی آن نیز دو چندان خواهد شد.
*تحلیلگر برجسته جهان عرب