هشام ملحم*: همانگونه که انتظار می‌رفت میانجیگری رکس تیلرسون،‌ وزیر خارجه آمریکا درباره بحران در منطقه خلیج‌فارس که از ابتدای ماه گذشته میلادی بین عربستان، امارات، بحرین و مصر از یک سو و قطر از سوی دیگر آغاز شده، بدون هیچ نتیجه یا حتی نشانه‌ای از گشایش پایان یافت، پیش از سفر تیلرسون به منطقه، منابع آمریکایی اعلام کرده بودند وزیر خارجه بر این مساله واقف است که دور اول میانجیگری وی تحول چشمگیری در این قضیه ایجاد نخواهد کرد و او صرفا به دنبال کاهش تنش و التهاب بین 2 طرف است. تیلرسون در مسیر بازگشت به آمریکا در 2 مصاحبه کوتاه ابراز داشت: «برگه‌هایی را به هر دو طرف دادیم که مشتمل بر راه‌هایی برای پیشرفت اندک امور بود». وی اعتراف کرد که سفرش نتوانسته کاری برای حل بحران انجام دهد اما در عین حال تاکید کرد: «تفاوت خاصی را احساس کرده‌ام و دست‌کم 2 طرف به گونه‌ای آمادگی گفت‌و‌گو با یکدیگر را پیدا کرده‌اند و این وضعیت تا پیش از سفر من وجود نداشت». با این وجود یک منبع آگاه که از محتوای گفت‌وگوهای وزیر خارجه آمریکا با رؤسای سعودی اطلاع داشت تصویری کاملا متفاوت از آنچه تیلرسون بر زبان آورد مطرح می‌کند. وی جلسات برگزارشده در عربستان را «فاجعه‌بار» خواند و گفت: تیلرسون همدلی خود با قطر و عدم موافقت قلبی با خواسته‌های کشورهای تحریم‌کننده قطر را مخفی نکرد. تیلرسون پیش از جلسات عربستان، یادداشت تفاهمی با قطر درباره مبارزه با تروریسم و تامین‌کنندگان مالی آن امضا کرده بود تا با این کار به یکی از خواسته‌های اصلی 4 کشور تحریم‌کننده یعنی توقف حمایت‌های مالی از اسلام‌گرایان تندرو مانند گروه اخوان‌المسلمین که برخی کشورهای ضد قطر آن را گروه تروریستی می‌دانند پاسخ مثبت داده باشد. اما 4 کشور در بیانیه‌ای اعلام کردند که این یادداشت تفاهم برای حل بحران کافی نیست. در ابتدای بحران، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا خیلی سریع موضع انتقادی در قبال قطر گرفت و در پیام‌های توئیتری خود این کشور را به حمایت‌های مالی از تروریسم متهم کرد بی‌آنکه از 2 طرف نزاع بخواهد برای حل بحران مسیر گفت‌و‌گو را در پیش بگیرند. حتی تا امروز هم موضع‌گیری‌های ضدونقیضی از سوی واشنگتن درباره ریشه‌‌های این بحران و راه‌حل آن ادامه دارد. از حرف‌های تیلرسون کاملا پیداست که وی خواسته‌های 13 بندی 4 کشور از قطر را بیشتر خواسته‌های غیر قابل تحقق می‌داند تا راهی برای حل بحران. به گفته برخی منابع آگاه، جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا نیز ضمن ابراز قدردانی از همکاری‌های امنیتی و نظامی با قطر، در تماس با طرف‌های درگیر در این بحران به آنها اعلام کرد که این نزاع به مرحله نگران‌کننده‌ای رسیده که ممکن است یکی از مهم‌ترین اولویت‌های واشنگتن در منطقه خلیج‌فارس یعنی ایجاد جبهه یکپارچه‌ای علیه ایران را تحت تاثیر قرار دهد. برداشت عمومی ناظران و تحلیلگران بی‌طرف در آمریکا این است که دستگاه دیپلماسی به تنهایی قادر به حل این بحران است به شرط اینکه یک صدا از آن شنیده شود. مارسل وهبه، سفیر سابق آمریکا در امارات می‌گوید: نشانه‌ها و چراغ سبزهایی که از سوی آمریکا در این قضیه صادر می‌شود نه‌تنها باعث ایجاد دستپاچگی شده بلکه بشدت خطرناک است. وهبه که در حال حاضر ریاست مرکز کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس در واشنگتن را بر عهده دارد، افزود: وقتی ترامپ از یک‌طرف در برابر طرف مقابل جانبداری می‌کند هیچ یک از 2 طرف انگیزه‌ای برای گفت‌و‌گو نخواهند یافت و تیلرسون وزیر خارجه موضع جانبدارانه‌ای از یکی از 2 طرف نزاع داشت. از زمان آغاز بحران، 2 طرف جبهه رسانه‌ای- سیاسی گسترده‌ای برای جلب حمایت‌های واشنگتن از خود تشکیل داده‌اند. یوسف العتیبه، سفیر امارات و مشعل بن‌حمد آل‌ثانی، سفیر قطر در واشنگتن تحرکات سیاسی همه‌جانبه‌ای در سطح دولت و کنگره آمریکا شروع کرده‌اند و اقدام به درج مقالاتی در روزنامه‌های آمریکا و گفت‌و‌گو با رسانه‌های این کشور می‌کنند. با این وجود بیشتر ناظران بی‌طرف مدعی هستند که در صورت طولانی شدن بحران- که احتمال آن زیاد است- شورای همکاری‌های خلیج‌فارس ممکن است ضعیف شده یا به کلی کارآیی خود را از دست بدهد و به تبع این مساله فرصت جلوگیری از نفوذ ایران از دست برود. این بحران تا همین امروز هم منجر به افزایش نفوذ ایران در قطر و تقویت حضور نظامی ترکیه در این کشور شده است.
*ستون‌نویس روزنامه النهار لبنان، منتقد حزب‌الله