عبدالباری عطوان: همزمان با آغاز نشست وزرای خارجه 4 کشور تحریم‌کننده قطر، شبکه الجزیره عبارتی را به کارگرفت که هیچ‌کدام از شیخ‌نشین‌ها یا رسانه‌های آنها تاکنون به‌کار نگرفته‌ بودند و آن هم جدا کردن زیارت حرمین شریفین در مکه مکرمه و مدینه منوره از سیاست است. بحثی در این نیست که بحران وخیم بین قطر و عربستان به هر شکلی بازتابی منفی بر موضوع ادای مناسک حج حجاج قطری داشته است و مقامات سعودی مانع پرواز مستقیم حجاج قطری از خطوط هوایی کشور خود به شهر جده شدند. عربستان تنها به حجاج قطری اجازه داده از طریق گذرگاه مرزی زمینی سلوی با عربستان یا از دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس وارد عربستان شوند، البته به دلیل بسته بودن گذرگاه سلوی این امر غیرممکن است اما اینکه دولت قطر از طریق قدرتمندترین رسانه خود یعنی الجزیره، سیاسی نشدن مناسک حج یا برچیده شدن قضیه تسلط مقامات سعودی بر مناسک حج و سفر حجاج به خانه خدا و اعمال محدودیت‌ها برای برخی ملیت‌ها را خواستار شده است می‌تواند تا سر حد «اعلام جنگ» برای مقام‌های سعودی تلقی شود، چون خطرناک‌ترین مظهر دخالت در امور داخلی عربستان شمرده می‌شود که با توجه به عکس‌العمل‌های پیشینی که از حکومت آل‌سعود در این‌باره دیده‌ایم از بیشترین حساسیت برای آنها برخوردار است.  رئیس کمیته ملی حقوق‌بشر قطر نیز شنبه در بیانیه‌ای از سیاسی کردن مناسک حج و سوء‌استفاده از آن از سوی عربستان در راه تحقق دستاوردهای سیاسی ابراز نگرانی کرد. این کمیته خطاب به گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور آزادی دین و عقیده اعلام کرد: محدودیت‌‌هایی که عربستان به حجاج قطری برای ادای مناسک حج تحمیل کرده، نقض آشکار همه کنوانسیون‌ها و عرف‌های بین‌المللی که بر آزادی انجام مناسک دینی صحه گذاشته‌اند، به شمار می‌رود. حملات تند قطر در خصوص مساله حج علیه دشمنان سعودی در چارچوب جنگی سیاسی و رسانه‌ای است که همه حریم‌های ممنوعه را شکست که از جمله دیگر موارد آن افشا شدن اسرار امنیتی و سیاسی عربستان از سوی شبکه الجزیره قطر برای مخدوش کردن چهره حکومت سعودی است بویژه آنجایی که مربوط به مساله حمایت عربستان از تروریسم است. درخواست برای جدا کردن مساله حج از سیاست، مقدمه یا اشاره‌ای برای ورود به مرحله‌ای خطرناک‌تر است، چون شایستگی حکومت سعودی در مدیریت مقدسات اسلامی را زیر سوال برده و  تلاشی برای خلع حاکمیت آل‌سعود بر حرمین شریفین و حق آن در اداره و ساماندهی مناسک حج و عمره محسوب می‌شود. اگر قطری‌ها بخواهند همچنان روی این قضیه مانور بدهند و بازتابی در جهان اسلام پیدا کند به عقیده ما صدها بار خطرناک‌تر از مسدود شدن مرزها و سفارتخانه‌ها و اعمال تحریم‌ها علیه قطر است. معدود کشورهایی در اوج اختلاف خود با مقامات سعودی جرأت و شهامت به زبان آوردن چنین حرفی را داشتند که برجسته‌ترین آنها لیبی در دوره معمر قذافی و همچنین ایران و برخی نویسندگان و روزنامه‌نگاران ضدسعودی بودند که خواهان تشکیل هیاتی مستقل برای نظارت بر اماکن مقدس اسلامی شدند. آنها می‌گویند شهرهای مکه مکرمه و مدینه منوره باید تحت نظارت سازمان کنفرانس اسلامی باشد و آنها را به دولت‌شهری مستقل تبدیل کنند که تحت سلطه هیچ کشوری نباشد اما این پیشنهادها با مخالفت شدید مقامات سعودی روبه‌رو شده است. ما نمی‌دانیم درخواست الجزیره برای جدا شدن قضیه حج از سیاست در چارچوب راهبرد جدید دوحه است یا لغزش زبان سهوی بوده یا پیام هشداری به مقامات سعودی است که می‌گوید اتفاقات پیش‌رو بزرگ‌تر خواهد بود اما چیزی که بخوبی می‌دانیم این است که مطمئنا این قضیه، بنزین بیشتری بر آتش بحران بین قطر با دیگر شیخ‌نشین‌ها خواهد ریخت.
آمادگی مشروط تحریم‌کنندگان برای مذاکره با قطر
4 کشور عربی تحریم‌کننده قطر در پایان نشست منامه اعلام کردند در صورتی‌که قطر نشان دهد مایل به مقابله با تروریسم است، حاضر هستند با این کشور گفت‌وگو کنند. وزیر خارجه بحرین در بیانیه‌ای گفت که دوحه به پناهگاهی برای عوامل تروریسم تبدیل شده و اظهارات تحریک‌آمیزی مطرح کرده است. وزیر خارجه عربستان هم در این نشست خبری مدعی شد: درخواست قطر برای سیاسی کردن اعزام حجاج قطری اعلام جنگ به عربستان است.