گروه فرهنگ و هنر: در طول سالیان درازی که از عمر صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران می‌گذرد، همواره افزایش کمی شبکه‌ها از رونق نیفتاده است. به‌گونه‌ای که از 2 شبکه در ابتدای انقلاب به بیش از 60 کانال تلویزیونی رسیده‌ایم که صداوسیما را با  بیش از 50 هزار کارمند  تبدیل به بزرگ‌ترین سازمان رسانه‌ای جهان کرده است. اگرچه این رشد کمی در آمار و ارقام بسیار مطلوب به نظر می‌رسد و این ظرفیت را دارد که گستره وسیعی از مخاطبان را با سلایق گوناگون دور خود جمع کند اما این تکثر شبکه‌های تلویزیونی یا براساس زبان (شبکه‌های بین‌المللی) یا منطقه جغرافیایی (شبکه‌های استانی) یا موضوعی بوده است. به گزارش «وطن امروز»، نکته قابل تامل اینجاست که تاثیرپذیر‌ترین قشر در مواجهه با تلویزیون، کودکان و نوجوانان هستند که در ابتدا برنامه‌های محدودی در شبکه‌های سیما متعلق به آنها بود و به همین جهت کودکان در معرض انواع گوناگون برنامه‌های تلویزیونی با مخاطب بزرگسال قرار می‌گرفتند و به همین دلیل گسست نسلی در دهه‌های پیشین بیش از پیش قابل رویت بود. اگرچه قشر کودک و نوجوان در کنار مادران‌شان مهم‌ترین مخاطب تلویزیون محسوب می‌شدند اما سال‌ها به طول انجامید تا مدیران سیما شبکه 2 را به شبکه کودک تغییر دادند، تغییری که چندان پایدار نماند  و منجر به تاسیس شبکه پویا شد. پویا نیز در گذر زمان تحولات بسیاری را تجربه کرد و حفره‌های تاسیس یک شبکه برای مخاطب کودک و نوجوان را نشان داد. از جمله مسائل مهم در تاسیس این شبکه‌ها پراکندگی مخاطبان کودک و نوجوان است. بدون شک کودک 6 ساله نیاز و ذائقه‌ای متفاوت با نوجوان 18 ساله دارد و این امکان وجود نداشت که همواره بتوان این گستره وسیع سنی را پای یک برنامه نشاند. این معضل زمانی برجسته‌تر می‌شد که سنین نوجوانی با بلوغ جسمی، جنسی و روحی همراه بود و اگر کودکان زیر 15 سال برنامه‌ای در قالب سرگرمی و نکات محدود آموزشی نیاز داشتند، نوجوانان سوالات اساسی در ذهن می‌پروراندند که امکان پاسخگویی آن صرفا در قالب‌های کودکانه نمی‌گنجید. این امر تا جایی تداوم پیدا کرد که در اردیبهشت سال 95 رهبر انقلاب در انتقادی صریح نسبت به نبود برنامه‌سازی مناسب برای نوجوانان گلایه کردند و پس از این انتقاد بود که مدیران سیما در شهریور 95  شبکه «امید» را برای مخاطبان 11 تا 18 سال راه‌اندازی کردند. شبکه امید پس از حدود یک سال فعالیت آزمایشی بناست در 13 مردادماه 96 فعالیت رسمی خود را آغاز کند و بدین جهت از شب گذشته تا افتتاحیه رسمی هیچ‌گونه برنامه‌ای را به روی آنتن نخواهد برد.
آینده‌سازان مخاطب «امید»‌اند
مهدی سالم، مدیر شبکه امید درباره مخاطبان این شبکه تلویزیونی گفت: شبکه امید قرار است بینندگانی از حدود 11 تا 18 سال را مخاطب قرار دهد و پاسخگوی نیاز این گروه‌های سنی باشد. تمرکز ما بر دانش‌آموزان دختر و پسر است و تلاش داریم متناسب با نیازهای آنها برنامه‌سازی کنیم. وی اظهار داشت: به این منظور در گام اول نیازهای این قشر را شناسایی‌ کرده‌ایم و این روزها در تدارک برنامه‌هایی از جنس خبر، آموزش و سرگرمی هستیم که پاسخگوی همه نیازهای این گروه سنی باشد. به نظر می‌رسد فاصله اردیبهشت 95 تا شهریور همان سال، برای پژوهش‌های علمی صرف شده و به گفته مدیر شبکه «امید» بیش از 5000 مقاله علمی، پایان‌نامه و پژوهش دانشگاهی گردآوری و بررسی شده است. مهدی سالم درباره سیاستگذاری‌های این شبکه عنوان کرد: نوجوانان نه‌تنها بخش قابل توجهی از جامعه امروز ایران را تشکیل می‌دهند بلکه آینده‌سازان کشور هستند و خیلی زود به جمع سرمایه‌های انسانی فعال در عرصه کار و تولید، اقتصاد و مدیریت می‌پیوندند. بنابراین می‌خواهیم همه نوجوانان ایران از هر قوم و اقلیمی در کنار ما باشند و همه دست به دست هم بدهیم و برای ساختن آینده کشور و بهتر کردن شرایط تلاش کنیم. وی با اشاره به اینکه نوجوانان سهم قابل توجهی در رسیدن کشور به قله‌های موفقیت و پیشرفت دارند، تاکید کرد: مخاطبان ما در کمتر از 10 سال به عرصه فعالیت‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ورزشی پای می‌گذارند و باید برای ورود به این عرصه‌ها آماده باشند. آنچه امروز به آنها آموخته می‌شود، تاثیر مستقیم در آینده کشور دارد. سالم درباره روند برگزاری ویژه‌برنامه افتتاحیه این شبکه گفت: این شبکه از ساعت 24 روز دوشنبه مورخ نهم مردادماه تا روز میلاد
امام رضا(ع) همزمان با افتتاحیه رسمی برنامه‌ای ندارد. روز جمعه مصادف با میلاد امام رضا(ع) آنتن شبکه روشن می‌شود و برنامه زنده افتتاحیه، در 2 بخش استودیویی و میدانی از ساعت 17 تا 20 ادامه پیدا می‌کند. به این صورت که از ساعت 17 تا 18:30 در بخش استودیویی روی آنتن شبکه هستیم و پس از آن به طور رسمی در سالن حجاب با حضور نوجوانان و مخاطبان همیشگی، شبکه امید را افتتاح خواهیم کرد. مدیر شبکه امید افزود: در واقع افتتاح رسمی شبکه امید را در ساعت 20 با برقراری ارتباط با مشهد مقدس اعلام می‌کنیم. سالم درباره تفکیک 2 شبکه امید و پویا عنوان کرد: از بهمن سال گذشته شبکه پویا و امید به اتفاق هم  به صورت آزمایشی روی آنتن رفتند اما از نظر نوع برنامه‌سازی هیچ ارتباطی با هم نداشته و  2 ماهیت متفاوت را پیش می‌برند. وی ادامه داد: ما بعد از مجموعه برنامه‌های نیمرخ در شبکه‌های یک و 2، بیشترین تولید را برای کودکان داشتیم و نوجوانان امروز به سمت فضای سایبری کشیده شده‌اند. متاسفانه چون آموزش صحیحی هم در این راستا نداریم، باعث ایجاد مشکلاتی میان نوجوانان شده است.
 مسائل پیش روی شبکه نوجوان
تجربه سیمای ملی نشان داده است که همواره افزایش کمی شبکه‌ها موجب رشد کیفی و در نتیجه جذب مخاطب نخواهد شد. معضلات مالی صداوسیما نیز گریبانگیر بیش از 60 کانال این سازمان بوده و بدون شک تولید مجموعه‌های تلویزیونی در شبکه‌های تلویزیونی را دچار بحران کرده است.  این امر زمانی برجسته می‌شود که تولید برنامه برای مخاطب کودک و نوجوان نیاز به دانش و تخصص بالایی دارد. وجود عامل سرگرمی برای جذب این قشر در کنار امر آموزش اتفاقی است که به‌راحتی نمی‌توان آن را رقم زد. پیوند فرهنگی با هویت دینی و ایرانی جامعه نیز از دیگر متغیرهایی است که تولید برنامه تلویزیونی برای این قشر از مخاطب را مشکل می‌کند. فلذا اگرچه مدیر شبکه امید از انبوه تولیدات این شبکه خبر می‌دهد، اما باز هم شاهد حجم انبوهی از فیلم و انیمیشن‌های غیرایرانی در این شبکه هستیم. مجموعه‌هایی که به نظر می‌رسد برتری فنی و کیفی آنها قشر کودک را بیشتر از سایر برنامه‌ها به خود جلب کند. اگرچه این مجموعه‌ها ممکن است از فیلتر‌های نظارت بر سازمان گذر کرده باشند اما پیوند فرهنگی این فیلم‌ها امری نیست که بتوان به‌راحتی آن را نادیده گرفت. تا جایی که رهبر انقلاب نیز در نقد سند2030 بیش از اشاره به مفاد و جزئیات آن، عدم پیوند با فرهنگ ایرانی را بزرگ‌ترین اشکال این سند می‌دانند. همچنین یکی از مسائل مهم درباره قشر کودک و نوجوان، اقبال فراوان به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است. اگرچه در برنامه‌های اظهار شده مدیران این شبکه رویکردی جدی نسبت به فضای مجازی وجود دارد اما ضروری است که پس از افتتاح رسمی این شبکه برنامه‌ریزی جدی در این حیطه داشته باشند و مانند اکثر شبکه‌های تلویزیونی فضای مجازی را تبدیل به شعبه‌ای از روابط عمومی نکنند. به هرجهت شبکه امید نویدی است برای اهمیت جامعه فرهنگی و هنرمندان به قشر کودک و نوجوان؛ اگرچه این قشر بزرگ‌ترین تاثیرپذیران از رسانه و اصلی‌ترین عامل برای تحول در آینده کشور هستند اما متاسفانه توجه و برنامه‌ریزی نسبت به آنها در پایین‌ترین اولویت‌های مدیران فرهنگی قرار داشته است.